Słowa kluczowe
familizm
relacja interpersonalna
rodzina
wczesna dorosłość
wnuki
Jak cytować
Abstrakt
Wstęp: Cel pracy odnosił się do określenia nasilenia wymiarów familizmu oraz retrospektywnej oceny relacji interpersonalnej z dziadkami w grupach młodych dorosłych pochodzących z rodzin monoparentalnych z matką i z rodzin pełnych oraz do oszacowania zależności między wymiarami familizmu a retrospektywną oceną relacji interpersonalnej z dziadkami.
Metoda: Przeprowadzone badania miały charakter ilościowych, przekrojowych i samoopisowych. Wykorzystano cztery narzędzia psychologiczne o dobrych właściwościach psychometrycznych, tj. Skalę Familizmu, Skalę retrospektywnej oceny relacji interpersonalnej z babcią, Skalę retrospektywnej oceny relacji interpersonalnej z dziadkiem, Jednowymiarową Skalę Bliskości Interpersonalnej oraz ankietę.
Wyniki: Nie wystąpiło zróżnicowanie w zakresie wymiarów familizmu w grupach młodych dorosłych pochodzących z rodzin monoparentalnych z matką i z rodzin pełnych. Młode kobiety pochodzące z rodzin monoparentalnych z matką wyżej oceniały jakość relacji interpersonalnej z babcią i z dziadkiem niż kobiety z rodzin pełnych. W tej grupie otrzymano też istotne statystycznie związki między wymiarami familizmu z nurtu wartości tradycyjnych a retrospektywną oceną relacji interpersonalnej z babcią.
Wnioski: Specyfika badań nad zależnościami między wymiarami familizmu a jakością relacji interpersonalnej między dziadkami i wnukami znajdującymi się w okresie wczesnej dorosłości wiąże się ze świadomością metodologiczną wysokiej złożoności środowiska rodzinnego. Rozważanie tych kwestii stwarza przestrzeń do poszukiwania nowych rozwiązań o charakterze metodologicznym.
Bibliografia
Appelt, K. (2019). Relacje międzypokoleniowe w rodzinie: rola dziadków w percepcji wnuków w wieku szkolnym. (In:) T. Rostowska, A. Lewandowska-Walter (eds.), Psychospołeczne konteksty relacji rodzinnych, 89-104. Wydawnictwo Difin.
Attar-Schwartz, S., Tan, J.P., Buchanan, A. (2009). Adolescents’ perspectives on relationships with grandparents: The contribution of adolescent, grandparent, and parent–grandparent relationship variables. Children and Youth Services Review, 31(9), 1057-1066. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2009.05.007
Bakiera, L. (2023). Rodzicielstwo w cyklu życia rodziny. (In:) M. Kaźmierczak, A. Lewandowska-Walter (eds.), Rodzina w cyklu życia – rozwój, zmiana, kryzysy, 13-33. Warszawa: Wydawnictwo Liberi Libri.
Bengtson, V.L., Copen, C.E., Putney, N.M., Silverstein, M. (2009). A longitudinal study of the intergenerational transmission of religion. International Sociology, 24(3), 325-345. https://doi.org/10.1177/0268580909102911
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Bronfenbrenner, U. (1981). The Ecology of Human Development. London: Harvard University Press.
Burkacka, I. (2018). Monoparentalność, wielorodzina i rodzina zrekonstruowana. Współczesne nazwy modeli życia rodzinnego. Artes Humanae, 2. http://dx.doi.org/10.17951/arte.2017.2.61
Brzezińska, A., Appelt, K., Ziółkowska, B. (2016). Psychologia rozwoju człowieka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
de Barbaro, B. (1999) Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dibble, J.L., Levine, T.R., Park, H.S. (2012). The Unidimensional Relationship Closeness Scale (URCS): Reliability and validity evidence for a new measure of relationship closeness. Psychological Assessment, 24(3), 565-572. https://doi.org/10.1037/a0026265
Duflos, M., Giraudeau, C., Ferrand, C. (2022). What is emotional closeness between grandparents and their adolescent grandchildren? A systematic review. Journal of Family Studies, 28(2), 762-784. https://doi.org/10.1080/13229400.2020.1752771
Gawda, K. (2018). Rodzina z jednym rodzicem jako środowisko wychowawcze. Teologia i Człowiek, 43(3), 141-152. https://doi.org/10.12775/TiCz.2018.031
Greszta, E., Świderska, J., Zalewska-Łunkiewicz, K., Obidziński, M., Ryś, M., Hamer, K. (2022). Patient Education and Counseling, 105(4), 1030-1033. https://doi.org/10.1016/j.pec.2021.07.007
Hornowska, E. (2023). Testy psychologiczne. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Hurlock, E. (1985). Rozwój dziecka. Warszawa: PWN.
Jappens, M., Van Bavel, J. (2016). Parental divorce, residence arrangements, and contact between grandchildren and grandparents. Journal of Marriage and Family, 78(2), 451-467. https://doi.org/10.1111/jomf.12275
Knight, G.P., Gonzales, N.A., Saenz, DS, Bonds, D.D., German, M., Deardorff, J. i in. (2010). The Mexican American Cultural Values Scales for adolescents and adults. Journal of Early Adolescence, 30(3), 444-481. https://doi.org/10.1177/ 0272431609338178
Kołażyk, K. (2020). Rola dziadków we współczesnej rodzinie. Funkcjonowanie rodzin wielopokoleniowych z perspektywy psychologii. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 41(1), 260-269. https://doi.org/10.34766/fetr.v41i1.232
Kuzdak, M. (2018). Niepełna rodzina jako zaburzenie prawidłowego funkcjonowania struktur rodzinnych, Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Secito A. Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, 11(1), 126-142. https://doi.org/10.33674/acta_620181
Leopold, T., Skopek, J. (2015). The Demography of Grandparenthood: An International Profile. Social Forces, 94(2), 801-832. https://doi.org/10.1093/sf/sov066.
Liberska, H. (2014). Rozwój rodziny i rozwój w rodzinie. (In:) I. Janicka, H. Liberska (eds.), Psychologia rodziny, 221-240. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
MaloneBeach, E.E., Hakoyama, M., Arnold, S. (2018). The good grandparent: Perspectives of young adults. Marriage & Family Review, 54, 582-597. https://doi.org/10.1080/01494929.2017.1414724
Michałek-Kwiecień, J. (2024). Grandparent-grandchild Relationships and the Psychological and Health Outcomes of Early Adult Grandchildren: An Integrative Review, Journal of Intergenerational Relationships, 22(1), 73-89. https://doi.org/10.1080/15350770.2022.2150738
Michałek-Kwiecień, J. (2023). The Mentoring Relationship with the Closest Grandparent and Identity Processes Among Emerging Adult Grandchildren in Poland: The Role of Perceived Grandparents’ Perspective Taking. Journal of Adult Development, 30, 279-290. https://doi.org/10.1007/s10804-022-09429-0
Michałek-Kwiecień, J. (2022). Grandparent-grandchild Relationships and the Psychological and Health Outcomes of Early Adult Grandchildren: An Integrative Review. Journal of Intergenerational Relationships, 22(1), 73–89. https://doi.org/10.1080/15350770.2022.2150738
Michałek-Kwiecień, J. (2020). Grandparental influence on young adult grandchildren: the role of grandparental empathy and quality of intergenerational relationships. Current Issues in Personality Psychology, 8(4), 329-338. https://doi.org/10.5114/cipp.2020.101301
Morawski, P. (2021). Internet w metodykach badań ilościowych. (In:) Ł. Sułkowski, R. Lenat-Gansiniec, K. Kolasińska-Morawska (eds.), Metody badań ilościowych w zarządzaniu, 195-225, Łódź: Wydawnictwo Społeczna Akademia Nauk.
Napora, E. (2022). Relationships with Grandparents and the Quality of Life of Grandchildren. The Significance of Age and the Family Structure. Social Pathology and Prevention, 8(2), 23-36. https://doi.org/10.25142/spp.2023.015
Napora, E. (2019a). Relacje w rodzinie samotnej matki. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie.
Napora, E. (2019b). Mediacyjna rola wsparcia od dziadków w związku relacji z matką i relacji z rówieśnikami. Badania adolescentów z rodziny samotnej matki. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 38(2), 105-119. https://doi.org/10.34766/fetr.v2i38.69
Napora, E. (2016). Relacje z dziadkami a subiektywna ocena jakości życia ich wnuków w rodzinach o różnej strukturze. Polskie Forum Psychologiczne, 21(1), 5-22. https://doi.org/10.14656/PFP20160101
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021 Rodziny w Polsce w świetle wyników NSP 2021. Warszawa (2023). (From:) https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-ostateczne/rodziny-w-polsce-w-swietle-wynikow-nsp-2021,7,2.html (access: 07.12.2024)
Rostowska, T. (2019). Rola dziadków we współczesnym systemie rodzinnym. (In:) T. Rostowska, A. Lewandowska-Walter (eds.), Psychospołeczne konteksty relacji rodzinnych, 74-88. Warszawa: Wydawnictwo: Difin.
Soliz, J. (2008). Intergenerational support and the role of grandparents in post-divorce families: Retrospective accounts of young adult grandchildren. Qualitative Research Reports in Communication, 9(1), 72-80. https://doi.org/10.1080/17459430802400373
Suwada, K. (2020). Strategie organizacji opieki nad dziećmi w społeczeństwie polskim w perspektywie nierówności społecznych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 16(2), 152-169. https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.2.09.
Stahl, S. (2020). Jak myśleć o sobie dobrze? O sztuce akceptacji i życiu bez lęku, Kraków: Wydawnictwo Otwarte.
Szlendak, T. (2015). Socjologia rodziny: ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Walęcka-Matyja, K. (2020). Familism – the concept, measure and importance for mental health. Psychiatria Polska, 54(4), 79-806, https://doi.org/10.12740/PP/108993
Walęcka-Matyja, K. (2009). Struktura rodziny a zróżnicowanie zachowań społecznych i osobowości młodzieży. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Walęcka-Matyja, K. (2022). Family values and mental health in adulthood- the perspective of transverse research. Quarterly Journal Fides et Ratio 4(52), 54-66 https://doi.org/10.34766/fetr.v4i52.1125
Walęcka-Matyja, K., Janicka, I. (2021). Rodzina jako wartość. Analiza psychologiczna wartości rodzinnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Walęcka-Matyja, K.K., Krawczyk, J.P. (2022). Komunikacja afektywna a empatia i wartości rodzinne u młodych dorosłych z rodzin monoparentalnych. Family Forum, 12, 57-86. https://doi.org/10.25167/FF/4789
Walęcka-Matyja, K., Napora, E. (2022). Psychologiczne uwarunkowania osiągnięć szkolnych uczniów. Łódź: Wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wróbel, M., Rybicka, Z., Jobczyk, S., Piórkowska, M., Gawarzyńska, M., & Karolak, A. (2014). Assessing Relationship Closeness: The Polish Version of the Unidimensional Relationship Closeness Scale and Behavioural Measures. Studia Psychologiczne, 52, 32-47.