Jak cytować
Abstrakt
Artykuł zawiera analizę literacką oraz egzegezę Dłuższego Zakończenia Ewangelii Marka (Mk 16,9-20). Dłuższe Zakończenie nie jest dziełem Marka, zostało dodane później. Mk 16,9-20 jest krótkim odzwierciedleniem tradycji wielkanocnej, późnej paraleli do 1 Kor 15,3-8, dokładniej uformowanej w Ewangeliach Łukasza, Mateusza i Jana.
Treścią Dłuższego Zakończenia są najpierw trzy ukazania się Jezusa Zmartwychwstałego, trzecie ukazanie się dla Jedenastu połączone jest z nakazem głoszenia Ewangelii i przyrzeczeniem znaków. Następnie zamieszczona jest relacja o wniebowstąpieniu i intronizacji Pana Jezusa, oraz o misji uczniów dokonującej się przy wsparciu Pana.
W Dłuższym Zakończeniu położony jest akcent na wiarę w odróżnieniu od niewiary. Główne przesłanie zawarte jest w zdaniu: Wierzący i ochrzczony będzie zbawiony, niewierzący będzie potępiony (Mk 16,16).
Bibliografia
Aland K. (1970), Der wiedergefundene Markusschluß? Eine methodologische Bemerkung zur textkritischen Arbeit, Zeitschrift für Theologie und Kirche 67, 3-13.
Baarda T. (1995), An Unexpected Reading in the West-Saxon Gospel Text of Mark 16,11, New Testament Studies 41, 458-465.
Belano A. (2013), Il Vangelo secondo Marco. Traduzione e analisi filologica, Roma: Aracne editrice.
Benoit P. (1969), The Passion and Resurrection of Jesus Christ, tłum. z franc. B. Weatherhead, New York – London: Darton, Longman & Todd Ltd – Herder & Herder Inc..
Betz H.D. (1979), Galatians: A Commentary on Paul’s Letter to the Churches in Galatia (Hermeneia), Philadelphia: Fortress Press.
Birdsall J.N. (1975), Review of the Last Twelve Verses of Mark, Journal of Theological Studies 26,151-160.
Compiani M. (2011), Fuga, silenzio e paura. La conclusione del Vangelo di Mc. Studio di Mc 16,1-20 (Tesi Gregoriana Serie Teologia 182), Roma: Editrice Pontificia Università Gregoriana.
Conybeare F.C. (1893), Ariston, the Author of the Last Twelve Verses of Mark, The Expositor 4/8, 241-254.
Cox S.L. (1993), A History and Critique of Scholarship Concerning the Markan Endings, New York –Queenston – Lampeter: Edwin Mellen.
Czerski J. (2012), Metodologia Nowego Testamentu (Opolska Biblioteka Teologiczna 126), Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża.
Da Costa F. (2005), Florilège du Mont Athos, Presses de la Renaissance, Paris.
Delorme J. (2008), L’heureuse annonce selon Marc. Lecture intégrale du deuxième évangile (Lectio divina), red. końcowa J-Y. Thériault, t. 2, Paris – Montréal: Les Éditions du Cerf - Médiaspaul.
Dschulnigg P. (19862), Sprache, Redaktion, und Intention des Markus-Evangeliums. Eigentümlichkeiten der Sprache des Markus-Evangeliums und ihre Bedeutung für die Redaktionskritik (Stuttgarter Biblische Beiträge 11), Stuttgart: Verlag Katholisches Bibelwerk GmbH.
Dschulnigg P. (2007), Das Markusevangelium (Theologischer Kommentar zum Neuen Testament 2), Stuttgart: Verlag W. Kohlhammer.
Elliot K. (1971), The Text and Language of the Endings to Mark’s Gospel, Theologische Zeitschrift 27, 255-262.
Ernst J. (1981), Das Evangelium nach Markus (Regensburger Neues Testament), Regensburg: Verlag Friedrich Pustet.
Euzebiusz z Cezarei, Quaestio ad Marinum, PG 22.
Farmer W.R. (1974), The Last Twelve Verses of Mark (Society for New Testament Studies. Monograph Series 25), Cambridge.
Focant C. (2006), Marc, un évangile étonnant. Recueil d’essais (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium), Leuven – Paris – Dudley: Leuven University Press.
France R.T. (2002), The Gospel of Mark. A Commentary on the Greek Text (The New International Greek Testament Commentary), Grand Rapids – Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company
Gądecki S. (1999), Wstęp do Ewangelii synoptycznych, wyd. 2, Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum.
Gnilka J. (1979), Das Evangelium nach Markus (Evangelisch-Katholischer Kommentar zum Neuen Testament II,2), Zürich – Neukirchen-Vluyn: Benziger Verlag – Neukirchener Verlag.
Górka B. (2003), Inicjacja na granicy epoki Ojców apostolskich: „logion posłannictwa”(Mk 16,15-18) a „Freer Logion”, w: Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich, red. Z. Abramowicz, 53-64, Białystok.
Grundmann W. (1971), Das Evangelium nach Markus (Theologischer Handkommentar zum Neuen Testament 2), wyd. 5, Berlin: Evangelische Verlagsanstalt.
Haelewyck J.C. (1999), La version latine de Marc, Mélanges de science religieuse 56/3, 27-52.
Harrington W. (1979), Mark (New Testament Message 4), Dublin: Veritas Publications.
Hester D.W. (2015), Does Mark 16,9-20 Belong in the New Testament?, Eugene: Wipf & Stock.
Hieronim ze Strydonu, Dialogus adversus Pelagianos, PL 23.
Hieronim ze Strydonu, Epistula ad Hedibiam, PL 22.
Hipolit Rzymski, Contra haeresin Noeti cujusdam, PG 10.
Holmes M.W., To be Continued...The many endings of the Gospel of Mark, w: Easter. Exploring the Resurrection of Jesus, 36-39, [online:] “Bible history daily. Biblical Archaeology Society. Bringing the ancient world to life”, http://www.biblicalarchaeology.org/free-ebooks/easter-exploring-the-resurrection-of-jesus/ Holmes M.W., To be Continued...The many endings of the Gospel of Mark, w: Easter. Exploring the Resurrection of Jesus, 36-39, [online:] “Bible history daily. Biblical Archaeology Society. Bringing the ancient world to life”, http://www.biblicalarchaeology.org/free-ebooks/easter-exploring-the-resurrection-of-jesus/
Hug J. (1978), La finale de l’évangile de Marc (Mc 16,9-20) (Études biblique), Paris.
Ireneusz, Adversus haereses, SCh 54.
Jagusiak A. (2018), Rola chrystofanii w Dłuższym Zakończeniu Ewangelii według św. Marka (Mk 16,9-20), Warszawa: Instytut Papieża Jana Pawła II.
Jurewicz O. (2000-2001), Słownik grecko-polski, t. 1-2, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
Kelhoffer J.A. (2000), Miracle and Mission. The Authentification of Missionaries and Their Message in the Longer Ending of Mark (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 2. Reihe 112), Tübingen: Mohr Siebeck.
Kelhoffer J.A. (2001), The Witness of Eusebius’ ‘ad Marinum’ and Other Christian Writings to Text-Critical Debates concerning the Original Conclusion to Mark’s Gospel, Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der älteren Kirche 92, 78-112.
Lagrange M.J. (1942), Évangile selon saint Marc (Études biblique), wyd. 6, Paris.
LaVerdiere E. (1999), The Beginning of the Gospel. Introducing the Gospel According to Mark, t. 1-2, Collegeville: The Liturgical Press.
Lentzen-Deis F. (2014), Das Markus-Evangelium. Ein Kommentar für die Praxis, bearbeitet von M. Grilli und C. Langner, Stuttgart: Verlag Katholisches Bibelwerk.
Liddel H.G., Scott R. (1996), A Greek-English Lexicon, red. H.S. Jones, R. McKenzie, wyd. 9 popr. i uzup., Oxford: Clarendon Press.
Linnemann E. (1969), Der wiedergefundene Markusschluß, Zeitschrift für Theologie und Kirche 66, 255-287.
Lunn N.P. (2014), The Original Ending of Mark. A New Case for the Authenticity of Mark 16:9-20, Eugene: Pickwick Publications.
Manicardi E. (1981), Il cammino di Gesù nel Vangelo di Marco. Schema narrativo e tema cristologico (Analecta Biblica 96), Roma: Biblical Institute Press.
Manicardi E. (2002), La “finale lunga” del vangelo secondo Marco. Mc 16,9-20; un altero testo, Credere Oggi 22/5-6, 163-177.
Marek (2013) (Komentáre k Novému zákonu 1), red. P. Dubowský, Trnava.
Morgenthaler R. (1958), Statistik des neutestamentlichen Wortschatzes, Zürich.
Novum Testamentum Graece (2012), wyd. E. i E. Nestle, B. i K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger, wyd. 28, Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.
Nowy Testament Grecki i Polski (2017), tekst grecki: Novum Testamentum Graece, wyd. E. i E. Nestle, B. i K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger, wyd. 28 poprawione, tekst polski: Biblia Tysiąclecia, wyd. 5, red. wyd. R. Bogacz, R. Mazur, Poznań: Pallottinum.
Pesch R. (1977), Das Markusevangelium, t. 2: Einleitung und Kommentar zu Kap. 8,27–16,20 (Herders theologischer Kommentar zum Neuen Testament 2/2), Freiburg – Basel – Wien: Herder.
Piwowar A. (2017), Składnia języka greckiego Nowego Testamentu (Materiały pomocnicze do wykładów z biblistyki 13), Lublin: Wydawnictwo KUL.
Popowski R. (1995), Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych (Prymasowska Seria Biblijna 3), Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.
Schweizer E. (1968, 199818), Das Evangelium nach Markus (Das Neue Testament Deutsch 1), Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
Standaert B. (2012), Marco. Vangelo di una notte vangelo per la vita. Commentario, Bologna: Edizioni Dehoniane Bologna.
Stein R.H. (2008), The Ending of Mark, Bulletin of Biblical Research 18/, 79-98.
Strong J. (2015), Grecko-polski słownik Stronga z lokalizacją słów greckich i kodami Popowskiego (Prymasowska Seria Biblijna 42), Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio” .
Telford W.R. (2003), The Theology of the Gospel of Mark (New Testament Theology), Cambridge: University Press.
Trocmé E. (2000), L’Évangile selon saint Marc (Commentaire du Nouveau Testamente Deuxième Série 2), Genève: Labor et Fides.
Williams T.B. (2010), Bringing Method to the Madness: Examining the Style of the Longer Ending of Mark, Bulletin of Biblical Research 20/3(2010)397-418.
Wysocki M. (2012), Przypowieść o zasiewie (Mk 4,1-20) jako początek drogi wiodącej do zrozumienia osoby Jezusa, w: Studia z biblistyki, t. 8, red. R. Bartnicki, 133-151, Warszawa: Wydawnictwo UKSW .
Yarbro Collins A. (2007), Mark (Hermeneia), Minneapolis: Fortress Press.