Jak cytować
Abstrakt
W artykule przedstawiono problem dobra i godności eutanazji w perspektywie historycznej. Z naliz tych wynika, że problem zrozumienia eutanazji zależny jest od zrozumienia istoty ludzkiej. Artykuł koncentruje się na zagadnieniu relacji między eutanazją a dobrem i godnością człowieka. Zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy eutanazji wykorzystują autonomię i godność ludzką jako argumenty uzasadniające ich postawy. Stąd stawiając problem eutanazji trzeba poruszyć kwestie dobra człowieka i jego godność. Okazuje się, że od tego, jak ktoś rozumie człowieka i jego godność zależy sposób, w jaki traktuje się go w teorii i praktyce. Eutanazja w większości krajów jest zabroniona. Można jednak, jak wskazują na to badania opinii publicznej, dostrzec tendencję do poszerzania dopuszczalności prawnej eutanazji.
Bibliografia
Andorio R. (1997), Bioéthique et dignité de la personne. Médecine et société, Paris: PUF.
Aniszewska M. (2009), Eutanazja to krzyk o pomoc (w:) Prace i Materiały Powiślańskiej Szkoły Wyższej w Kwidzynie, Edukacja i nauka naszą wspólną przyszłością, Referaty Seminarium Naukowych, Kwidzyn – Sztum – Grudziądz – Malbork, Kwidzyn.
Arystoteles (1996), Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska (w:) Arystoteles. Dzieła wszystkie t. V. s. 132-133, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Arystoteles (2007), Etyka nikomachejska. tłum. D. Gromska, (w:) Arystoteles, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Arystoteles, Polityka, VII, 16, 1335b, 19.
Aumonier N., Beignier B., Letellier P. (2003), Eutanazja, tłum. E. Burska, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Aurenche S. (1999), L'euthanasie, la fin d'un tabou? Paris: ESF éditeur.
Bacon F. (1900), The Advancement of Learning, Oxford: Clarendon Press.
Baelz P.R. (1980) Suicide: some theological reflections. In Suicide: The Philosophical Issues M.P. Battin, D. Mayo (eds.), St Martin’s Press.
Bayle F. (1950), Croix gammée contre caducée. Les expériences humaines en Allemagne pendant la deuxième guerre mondiale, Impremrie Nationale, Neustadt-Palatinat, Commission scientifique française des crimes de guerre, s. 1 151, 1425.
Benzenhöfer U. (1999), Der gute Tod? Euthanasie und Sterbehilfe in Geschichte und Gegenwart, München.
Benzenhöfer U., Hack-Molitor G. (2009), Luis Kutner and the development of the advance directive (living will), (w:) Frankfurter Studien zur Geschichte und Ethik der Medizin Bd. 3 hrsg. von U. Benzenhöfer, s. 7-48, Wetzlar: GWAB-Verlag.
Biesaga T. (2005), Samobójstwo aktem wyzwolenia czy samounicestwienia? (w:) Bioetyczne Zeszyty Pediatrii, Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii Wydziału Lekarskiego UJ, Vol. 2, nr 2, s. 124-127, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy.
Bogusz J. (1985), Eutanazja, Problemy, 6 (437), s. 2-6.
Bołoz W. (1997), Życie w ludzkich rękach, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Bortkiewicz P. (1996), Mentalność eutanatyczna w świetle Encykliki Evangelium Vitae, Collectanea Theologica, 66, nr 3, s. 83-93
Bortkiewicz P. (1999), W służbie życia, Niepokalanów.
Cackowski Z. (1985), Samobójstwo, Akcent, nr 2–3, s. 157.
Carrick P. (1987), Medical Ethics in Antiquity. Philosophical Perspectives on Abortion and Euthanasia, Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
Chwin S. (2010), Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni, Gdańsk: Wyd. Tytuł.
Citowicz (2006), Prawnokarne aspekty ochrony życia człowieka a prawo do godnej śmierci, Warszawa: Kodeks.
Cooper J.M. (1989), Greek Philosophers on Euthanasia and Suicide, (w:) Suicide and Euthanasia. Historical and Contemporary Themes, B.A. Brody (red.), Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Cyceron, (44 p.n.e.), Listy do Atticusa, VII N°3; XVI, 7, 3.
Czachorowski M. (2007), Eutanazja (w:) Powszechna Encyklopedia Filozofii, s. 322-323, Lublin: Wyd. Polskie, Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Czarnecki P. (2008), Dylematy etyczne współczesności, Warszawa: Difin.
Czerniawska O. (2002), Starość wczoraj, dziś i jutro, (w:) Ludzie starsi w trzecim tysiącleciu. Szanse – nadzieje – potrzeby, W. Wnuk (red.), s. 12–13, Wrocław: Atlas 2.
Deklaracja Kongregacji Nauki Wiary, Iura et bona, 5.09.1980, AAS 72 (1980), s. 545-546.
Dictionnaire de Trévot, éd. de. 1771.
Dyk W. (2002), Etyczny wymiar człowieka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US.
Dziedzic J. (2005), Eutanazja (w:) Encyklopedia Bioetyki, A. Muszala (red.), s. 153, Radom: Polwen.
Fenigsen R. (1997), Eutanazja. Śmierć z wyboru?, Poznań: W Drodze.
Flawiusz J. (1926), „Starożytności Żydowskie”, tłum. franc. J. Weil, Paris, Księga 9, Rozdział 4, 5.
Fromm E. (1995), Mieć czy być?, tłum. J. Karłowski, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Galarowicz J. (2006), Być ziarnem pszenicznym. Nowa książeczka o człowieku, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Galewicz W. (2009), Decyzje o zakończeniu życia, (w:) Wokół śmierci i umierania, W. Galewicz (red.), s. 9-82, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Galton F. (1869), Hereditary Genius. An Inquiry into Its Laws and Consequences, London: Macmillan & Co.
Galton F. (1883), Inquiries into Human Faculty and Its Development, London: Macmillan & Co.
Gazdulska M. (2008), Postawy społeczeństwa wobec osób z niepełnosprawnościami w ujęciu historycznym i współczesnym, Seminare, nr 25; s. 281-288.
Góral K. (1996), Kodeks Karny. Praktyczny komentarz, Warszawa: Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich.
Góralski R. (2007), Prawne i społeczne aspekty eutanazji, Kraków: Wydawnictwo EGIS.
Graczyk M. (1998), Kontrowersje wokół eutanazji, Ateneum Kapłańskie, 131, s. 13-14.
Grzybowski S. (2005), Odkrywanie człowieka, (w:) Wielka historia świata, s. 211–395, Warszawa, Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra.
Hołub G. (2006), Personalizm a inne propozycje bioetyki (w:) Bioetyka personalistyczna, T. Biesaga (red.), s. 9-29, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Hołub G. (2006), Życie niewarte przeżycia? Wokół zasady wrongful life, (w:) Bioetyka personalistyczna, T. Biesaga (red.), s. 203-225, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Hołub G. (2014), Osoba w labiryncie decyzji moralnych. Bioetyka w perspektywie personalistycznej, Kraków: Wydawnictwo Św. Stanisława BM
Hołyst B. (1999), Na granicy życia i śmierci, Warszawa: Wydawnictwo Kodeks.
Hołyst B. (2002), Suicydologia, Warszawa Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis.
http://adonai.pl/life/?id=110 (Dostęp 02 luty 2019).
http://compilhistoire.pagesperso-orange.fr/euthanasie.htm, (Dostęp 22 luty 2015).
http://lespritdelavocat.hautetfort.com/archive/2013/02/17/l-evolution-historique-de-l-euthanasie-et-l-avortement.html (Dostęp 22 luty 2015).
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf, s. 62-63, (Dostęp 02 luty 2019) .
http://romanum.historicus.pl/prawo_dwunastu_tablic_tresc.html (Dostęp 01 luty 2019).
http://www.legilux.public.lu/leg/a/archives/2009/0046/a046.pdf#page=7 (Dostęp 10 czerwiec 2011).
http://www.metta.lk/polish/Sartre- -Filozof-Ludzkiej-Egzystencji-pl.html, (Dostęp 23 wrzesień 2013).
http://www.revolucao-contrarevolucao.com/polski_rcr.asp?id=124 (22 luty 2015).
https://sip.legalis.pl/document-view.seam?documentId=mjxw62zogizdkmjsha2tsmroobqxalrsgu4dsnq, (Dostęp 15 styczeń 2017).
https://www.niebieskalinia.pl/attachments/article/4115/KK.pdf (Dostęp 22 luty 2019).
https://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0003/4764/Kodeks-Etyki-Lekarskiej.pdf, s. 6-7 (Dostęp 02 luty 2019).
Hume D. (1962), Mój żywot, tłum. A. Hochfeldowa, (w:) Dialogi o religii naturalnej. Naturalna historia religii wraz z dodatkami, D. Hume (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Humphry D. Wickett A. (1986), The Right to Die: Understanding Euthanasia, London: The Bodley Head.
Husset E. (2007), La conception de la personne. L'histoire du concept de personne de sa naissance augustinnienne à sa découverte phénoménologique, Paris: PUF.
Huzik Z. (1973), Kilka uwag o przestępstwie eutanazji, Prawo i Życie, nr 9, s. 6.
Jan Paweł II (1993), Encyklika Veritatis Splendor, Poznań: Pallotinum.
Jan Paweł II (1995), Encyklika Evangelium Vitae, O wartości i nienaruszalności ludzkiego życia, Watykan: Libereria Editrice Vaticana
Jost A. (1895), Das Recht auf den Tod. Göttingen.
Kant E. (1863), Antropologie du point de vue pragmatique, tłum. Tissot, Księga 1, § 1, p. 9, Paris: Librairie Philosophique Ladrange.
Kant E. (1973), Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. V. Delbos, Paris: Editions Delagrave.
Kant E. (2003), Critique de la raison pratique, I, 1, rozdz. 3, France: Frammarion.
Karłowicz D. (1997), Problem samobójstwa. Refleksje nad oceną moralną samobójstwa u starożytnych filozofów, Znak, 12, (511), s. 96-101
Katechizm Kościoła Katolickiego (1994), Poznań: PALLOTINUM.
Katolo A.J. (2012), Eugenika i eutanazja. Doświadczenia hitlerowskie, Gliwice: Instytut Globalizacji.
Kevles D.J. (2001), In the Name o f Eugenics, Londyn: Berkeley.
Kodeks Karny z dnia 6. 06. 1997 roku,
Kongregacja Nauki i Wiary (1980), Deklaracja o eutanazji, Acta Apostolicae Sedis, 72, s. 544.
Krajewski K. (2004), Prawne kontrowersje ochrony życia człowieka: studium z prawa polskiego i prawa kanonicznego, Płock: Wydawnictwo Naukowe „Novum”.
Krąpiec M.A. (1991-1992), Kryzys społeczno-gospodarczy kryzysem człowieka, Roczniki Filozoficzne, XXXIX-XL, z. 2, s. 39-51.
Kucharska E. (2013), Eutanazja – zabójstwem czy miłosierdziem? Perspektywa kliniczna, Sosnowieckie Studia Teologiczne, Tom XI, s. 305-317, Kraków–Sosnowiec: Poligrafia Salezjańska.
Kuhse H. (2002), Eutanazja, (w:) Przewodnik po etyce, P. Singer (red.), s. 337-338, Warszawa: Książka i Wiedza.
Kutner L. (1969), Due Process of Euthanasia: The Living Will, A Proposal, (w:) Indiana Law Journal: Vol. 44: Iss. 4, Article 2, s. 539-554
Lidell HG. Scott R. (1968), Greek-English lexicon, Oxford: Clarendon Press.
Locke J. (1984), An Essay Concerning Human Understanding. Glasgow: Ed. A. D. Woozley.
Loi du 16 mars 2009 sur l’euthanasie et l’assistance au suicide,
Machinek M. (2004), Śmierć w dyspozycji człowieka. Wybrane problemy etyczne u kresu ludzkiego życia, II wydanie uzupełnione, ss. 199, Olsztyn: Wydawnictwo Hosianum.
Machinek M. (2005), Godność osoby ludzkiej, (w:) J. Nagórny, K. Jeżyna (red.), Jan Paweł II, Encyklopedia Nauczania Moralnego, s. 217-220, Radom.
Machinek M. (2011), Życie niegodne życia? Krótka historia eutanazji, Studia Warmińskie 48, s. 325 - 337, Olsztyn: MSF Wydział Teologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
Malczewski J. (2005), Eutanazja: z dziejów pojęcia eutanazji, (w:) Etyka i eutanazja. Eutanazja: Prawo do życia - Prawo do wolności, B. Chyrowicz SSpS (red.), s. 11-59, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
Malczewski J. (2012), Eutanazja. Gdy etyka zderza się z prawem, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Maret M. (2000), L'euthanasie, alternative sociale et enjeux pour l'éthique chrétienne, Paris : Édition Saint-Augustin.
McMahan J. (2002), The Ethics of Killing: Problems at the Margins of life, s. 456-472, Nowy Jork: Oxford University Press.
Monge M. A. (red.), (2012) Etyka w Medycynie, Ujęcie Interdyscyplinarne, Warszawa: Wydawnictwo MediPage.
More T. (1954), Utopia, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa: PAX.
Nagórny J., Gocko J., (red.) (2004), Spór o człowieka – Spór o przyszłość świata, Od bł. Jana XXIII do Jana Pawła II, Lublin: Towarzystwo Salezjańskie.
Nodé-Langlois M. (2012), Persona non grata. Les raisons méconnues du respect de la personne, Bulletin de Littérature Ecclésiastique, Juillet-Septembre 2012, CXIII/3, Institut catholique de Toulouse, p.303.
Ochmański W. (2007), Eutanazja nie jest alternatywą, Kraków: Wydawnictwo Salwator.
Pietrzykowski T. (2007), Spór o eutanazję: etyczne problemy prawa, Katowice: Wydawnictwo Sonia Draga.
Platon (1982), Uczta, Fedon, tł. W. Witwicki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Platon, Oeuvres Complètes – République (Państwo III), Paris: Librairie Garnier Frères, 459e-460 a-c, 406, 407 d-c, 409e-410a; V, 459de, 461 b c.
Ploetz A. (1895), Die Tüchtigeikt unserer Rasse und der Schutz der Schwachen. Berlin: S. Fisher.
Polibiusz (202-120 p.n.e.), Historie, V, 38, 9.
Ratzinger J. (1996), Wprowadzenie w chrześcijaństwo, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Rau Z. (2008), Zapomniana wolność. W poszukiwaniu historycznych podstaw liberalizmu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Richet C. (1919), La Sélection humaine, Paris: Alcan.
Sambuc C., Le Coz P. (2012), La dignité humaine kantienne : une justification théorique des transplantations d’organes ? Raison Publique, 17(2), 219-238, https://www.cairn.info/revue-raison-publique1-2012-2-page-219.htm.
Schank K., Schooyans M. (2002), Euthanasie. Le dossier Binding & Hoch, Traduction de l'allemand, présentation et l'analyse de Libéraliser la destruction d'une vie qui ne vaut pas être vécue, Texte intégral de l'ouvrage publié en 1922 à Leipzig, France: Le Serment.
Schopenhauer A. (1970) - Aforyzmy o mądrości życia, tłum. J. Garewicz, Warszawa: Czytelnik.
Schopenhauer A. (1995) - Świat jako wola i przedstawienie, tom II, tłum. J. Garewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sikora M., Szczepański M.S. (2005), Eutanazja w świadomości społecznej: między odrzuceniem a akceptacją, (w:) Etyka i eutanazja. Eutanazja: Prawo do życia - Prawo do wolności, B. Chyrowicz (red.), s. 61-91, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Singer (1998), Przewodnik po etyce, Warszawa: Książka i Wiedza.
Skłodowski H. (2007), Człowiek w kryzysie – psychospołeczne aspekty kryzysu, (w:) Przedsiębiorstwo i zarządzanie, Tom XI, Zeszyt 1, Łódź: SWSPiZ,, http://www.piz.san.edu.pl/docs/e-XI.1.pdf (Dostęp 22 luty 2015).
Słownik Języka Polskiego PWN (2006), L. Drabik, A. Kubiak-Sokół, E. Sobol, L. Wiśniakowska (oprac.), s. 199, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sobór Watykański II (1966), Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, nr 27, AAS 58, s. 1047-1048.
Sonnenberg R. (2006), Von der Sterbepflege zur Vernichtung des Lebens. Zum Wandel des „Euthanasie” Begriffs im 20, s. 27-31, Jahrhundert - ein Rückblick, Die Drei 11.
Sroka T. (2016), Komentarz do art. 38 [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. I, Art. 1-86, M. Safjan, L. Bosek (red.), s. 941, Warszawa; https://sip.legalis.pl/document-view.seam?documentId=mjxw62zogizdkmjsha2tsmroobqxalrsgu4dsnq (Dostęp 15.01.2017)
Syryjczyk J. (2003), Kanoniczne prawo karne. Część szczególna, Warszawa : Uniw. Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Szeroczyńska M. (2004), Eutanazja i wspomagane samobójstwo na świecie: studium prawno porównawcze, Kraków: Universitas.
Śledzianowski (2010), Eutanazja – dobra śmierć czy zabójstwo człowieka, Kielce: Jedność.
Ślipko T. (1980), Eutanazja – śmiercią godną czy niegodną człowieka, „Anteneum Kapłańskie” 72/95, nr 1/429, s. 78-90.
Ślipko T. (2008), Etyczny problem samobójstwa, Kraków: Wydawnictwo PETRUS.
Śmigacz, Pojęcie i rodzaje eutanazji, file:///C:/Users/User/Downloads/70-ŚMIGACZ%20KAROLINA.pdf, s. 774-795; (Dostęp 15 grudzień 2018).
Tarnawski (1981), Zabójstwa uprzywilejowane w ujęciu polskiego prawa karnego, Poznań: Wydawn. Nauk. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Tokarczyk R. (1984), Prawa narodzin, życia i śmierci, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Tokarczyk R. (2000), Prawa narodzin, życia i śmierci, Kraków: ZAMYKACZE.
Vovelle M. (1978), Mourir Autrefois, Paris : Édition Archives Gallimard-Julliard.
Wawrzyniak J. (2015), Etyka eutanazji. Studium filozoficzno aksjolingwistyczne, Seria Badania Interdyscyplinarne nr 39, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.