Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio

Mediacyjna rola stylów radzenia sobie ze stresem w relacji między stylami przywiązania matek a przywiązaniem matczyno-płodowym

2025-03-28T14:40:27+01:00

Badanie miało na celu eksplorację mediacyjnej roli stylów radzenia sobie ze stresem w relacji między stylami przywiązania matek a przywiązaniem matczyno-płodowym (MFA). Próbę stanowiło 191 kobiet w ciąży, które wypełniły trzy kwestionariusze: Inwentarz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych (CISS) do oceny stylów radzenia sobie, Kwestionariusz Stylów Przywiązania (ASQ) do pomiaru przywiązania matczynego oraz Skalę Przywiązania Matczyno-Płodowego (MFAS) do oceny emocjonalnej więzi z nienarodzonym dzieckiem. Wyniki pokazały, że style radzenia sobie w pełni mediowały relację między bezpiecznym przywiązaniem a MFA. Matki z bezpiecznym stylem przywiązania częściej stosowały style radzenia sobie ukierunkowane na zadanie, co wiązało się z silniejszym przywiązaniem prenatalnym, a rzadziej korzystały ze stylów skoncentrowanych na emocjach i unikania, które osłabiały MFA. W przypadku przywiązania unikowego i lękowego radzenie sobie zadaniowe w pełni mediowało ich negatywny wpływ na MFA. Jednak radzenie sobie skoncentrowane na emocjach nie mediowało istotnie relacji między przywiązaniem unikowym a MFA, podobnie jak radzenie sobie skoncentrowane na unikaniu nie mediowało relacji między przywiązaniem lękowym a MFA. Interwencje wspierające adaptacyjne radzenie sobie mogą przynieść korzyści kobietom z niepewnymi stylami przywiązania.

Macierzyństwo w dobie pandemii COVID-19: znaczenie współpracy rodzicielskiej w wyjaśnianiu satysfakcji małżeńskiej i z życia matek

2025-03-28T15:12:21+01:00

Pomimo obserwowanych współcześnie zmian w sposobie, w jaki kobiety i mężczyźni angażują się w role rodzinne, matki wciąż pełnią kluczową rolę w sprawowaniu opieki i wychowaniu dzieci. Z tego powodu ich dobrostan wydaje się mieć szczególne znaczenie dla funkcjonowania całego systemu rodzinnego. Biorąc pod uwagę wymogi, jakim musiały sprostać matki w dobie pandemii Covid-19, postanowiono sprawdzić jakie czynniki mają znaczenie w wyjaśnianiu ich satysfakcji z życia i z małżeństwa. Szczególną uwagę zwrócono na współpracę rodzicielską, która zgodnie z literaturą stanowić może cenny zasób, pozwalający lepiej radzić sobie ze stresorami rodzinnymi. W badaniu wzięło udział 375 matek, pozostających w związku małżeńskim i sprawujących opiekę nad przynajmniej jednym dzieckiem w wieku 7-12 lat. Współpracę rodzicielską zbadano za pomocą Skali Współpracy Rodzicielskiej (Więsyk i in., 2024), do zbadania satysfakcji wykorzystano Skalę Satysfakcji z Życia (Diener i in., 1985) oraz Skalę Satysfakcji z Małżeństwa (Norton, 1983). Spodziewano się, iż jakość współpracy rodzicielskiej jest w dodatnim związku z satysfakcją z małżeństwa (H1) oraz z satysfakcją z życia (H2). W wyniku hierarchicznej analizy regresji stwierdzono, iż współpraca rodzicielska jest najważniejszym predyktorem wyjaśniającym satysfakcję z życia i satysfakcję z małżeństwa badanych matek. Stwierdzono, iż jakość współpracy rodzicielskiej ma szczególnie duże znaczenie w wyjaśnianiu satysfakcji z małżeństwa a silny związek tych dwóch zmiennych może być opisywany z użyciem mechanizmu przenikania.

System rodzinny a zaburzenia snu i rytmu okołodobowego u dzieci i adolescentów

2025-03-28T14:40:23+01:00

Wstęp: Celem artykułu było odniesienie się do aktualnej wiedzy psychologicznej dotyczącej funkcjonowania systemu rodzinnego, rozpatrywanego w kontekście trudności wynikających z zaburzeń snu i rytmu okołodobowego dzieci i młodzieży. Rozważania prowadzono w oparciu o założenia teorii systemowej rodzin oraz teorii rozwoju psychospołeczego. Ze względu na coraz powszechniej występujące problemy z zachowaniem naturalnego rytmu życia, podziału na dzień i noc szczególną uwagę zwrócono na znaczenie działań profilaktycznych, obejmujących zarówno cały system rodzinny, jak i środowiska szkoły i pracy jego członków.

Metoda: Zastosowano metodę analizy treści publikacji przedstawiających wyniki ilościowych badań psychologicznych, dotyczących funkcjonowania systemów rodzinnych w sytuacji kryzysu psychologicznego, zaburzeń snu i rytmu okołodobowego dzieci i młodzieży oraz ich związku z zachowaniami zdrowotnymi rodziców, a także skutków, które te zaburzenia powodują u dzieci i młodzieży. W przeglądzie wykorzystano naukowe bazy danych takie jak PubMed, EBSCO, PyschArticle.

Wyniki: Zaprezentowane rezultaty dokonanego przeglądu literatury przedmiotu pozwalają w większym stopniu zrozumieć powiązania występujące między wartościami rodzinnymi, zachowaniami zdrowotnymi rodziców, wzorcami rodzicielskimi, uwarunkowaniami płynącymi z środowiska szkolnego a zaburzeniami snu i rytmu okołodobowego u dzieci i młodzieży.

Wnioski: Stwierdzono, że środowisko rodzinne może zarówno zapobiegać występowaniu licznych trudności w funkcjonowaniu dzieci i młodzieży, jak i stanowić ich źródło, czy nawet przyczyniać się do ich nasilenia. Świadomość, iż zaburzenia snu i rytmu okołodobowego występujące u dzieci i młodzieży zakłócają ich rozwój społeczny, poznawczy, przyczyniają się do pogorszenia ich stanu zdrowia oraz w znacznym stopniu ograniczają realizację obowiązku szkolnego i nauki koniecznym wydaje się podjęcie zdecydowanych działań profilaktycznych oraz terapeutycznych. Istotnym wyzwaniem staje się dalsze eksplorowanie podjętego zagadnienia poprzez prowadzenie badań naukowych, których rezultaty mogą przyczynić się do tworzenia skutecznych programów oddziaływań psychologicznych, wspierających rodziny w radzeniu sobie z sytuacjami kryzysowymi związanymi z zaburzeniami snu i rytmu okołodobowego występującymi u dzieci i młodzieży.

Style przywiązania w rodzinie pochodzenia a resentyment. Badanie młodych dorosłych

2025-03-28T14:40:22+01:00

Każdy człowiek doświadcza trudnych sytuacji, z którymi musi się zmierzyć. Wielu naukowców stawia pytania dotyczące uwarunkowań radzenia sobie bądź braku umiejętności radzenia sobie w takich sytuacjach. Jednym z mało poznanych aspektów w psychologicznych analizach jest problem resentymentu. W artykule tym podjęto rozważania dotyczące ujmowania resentymentu w psychologii, a także zbadania jednego z czynników dotyczącego jego uwarunkowań, a mianowicie stylu przywiązania w okresie dzieciństwa. Cel badań: W artykule podjęto próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie czy istnieją zależności między stylem przywiązania w rodzinie pochodzenia a resentymentem u młodych dorosłych. Metodyka: W badaniu 185 osób wykorzystano skalę do badania Stylu Przywiązania w Rodzinie Pochodzenia (SPRP) autorstwa M. Ryś, Z. Krasowskiej oraz N. Witerek (2021), oraz te wymiary Skali Odporności Psychicznej (SOP) autorstwa M. Ryś i in. (2020), które dotyczą problematyki resentymentu. Wyniki: Uzyskane wyniki badań wskazują na istotne zależności pomiędzy pozabezpiecznymi stylami wychowania w rodzinie pochodzenia a badanymi aspektami resentymentu. Wyniki badań wskazują także na różnice w przeżywaniu resentymentu pomiędzy kobietami i mężczyznami.

Familizm i retrospektywna ocena relacji interpersonalnej z dziadkami młodych dorosłych z rodzin monoparentalnych

2025-03-28T14:40:20+01:00

Wstęp: Cel pracy odnosił się do określenia nasilenia wymiarów familizmu oraz retrospektywnej oceny relacji interpersonalnej z dziadkami w grupach młodych dorosłych pochodzących z rodzin monoparentalnych z matką i z rodzin pełnych oraz do oszacowania zależności między wymiarami familizmu a retrospektywną oceną relacji interpersonalnej z dziadkami.

Metoda: Przeprowadzone badania miały charakter ilościowych, przekrojowych i samoopisowych. Wykorzystano cztery narzędzia psychologiczne o dobrych właściwościach psychometrycznych, tj. Skalę Familizmu, Skalę retrospektywnej oceny relacji interpersonalnej z babcią, Skalę retrospektywnej oceny relacji interpersonalnej z dziadkiem, Jednowymiarową Skalę Bliskości Interpersonalnej oraz ankietę.

Wyniki: Nie wystąpiło zróżnicowanie w zakresie wymiarów familizmu w grupach młodych dorosłych pochodzących z rodzin monoparentalnych z matką i z rodzin pełnych. Młode kobiety pochodzące z rodzin monoparentalnych z matką wyżej oceniały jakość relacji interpersonalnej z babcią i z dziadkiem niż kobiety z rodzin pełnych. W tej grupie otrzymano też istotne statystycznie związki między wymiarami familizmu z nurtu wartości tradycyjnych a retrospektywną oceną relacji interpersonalnej z babcią.

Wnioski: Specyfika badań nad zależnościami między wymiarami familizmu a jakością relacji interpersonalnej między dziadkami i wnukami znajdującymi się w okresie wczesnej dorosłości wiąże się ze świadomością metodologiczną wysokiej złożoności środowiska rodzinnego. Rozważanie tych kwestii stwarza przestrzeń do poszukiwania nowych rozwiązań o charakterze metodologicznym.

Miłość i wartość rodziny w oczach studentów. Ilościowe i jakościowe kognitywne studium przypadku studentów UMCS

2025-03-28T15:18:35+01:00

Uwzględniając fakt, iż inteligencja emocjonalna jest ważnym czynnikiem w kwestii wydajności i potencjału rozwojowego młodych ludzi, niniejszy artykuł ma na celu zbadanie świata emocji u dwóch wybranych grup studentów, tj. studentów Lingwistyki Stosowanej UMCS z pierwszego i piątego roku studiów. W szczególności badanie dotyczy zakresu doświadczanej emocji miłości i znaczenia rodziny u młodocianych dorosłych oraz przyczyn, z powodu których wybrane dwie grupy studentów doświadczają tych odczuć. Ramy teoretyczne, które najlepiej wpisują się w niniejsze badanie ilościowe i jakościowe dotyczącego emocji i przyczyn z nimi związanymi, są oparte na modelu hybrydowym, wynikającym z połączenia dwóch ważnych modeli teoretycznych zorientowanych kognitywnie, a mianowicie na: (i) teorii Plutchika (1980) o ośmiu podstawowych emocjach; oraz (ii) społeczno-konstruktywistycznym modelu emocji według Averilla (1980). Badanie przeprowadzono metodą anonimowego kwestionariusza bez uwzględniania wrażliwych danych. Zawierał on pytania ankietowe ilościowe zamknięte wielokrotnego wyboru i macierzowe z jedną możliwą odpowiedzią i jedno pytanie bezpośrednie otwarte – wszystkie dotyczące świata emocji studentów. Wyniki opracowane na podstawie wstępnej ankiety pokazują, że miłość otrzymała najwyższy procentowy wzrost u studentek Lingwistyki Stosowanej UMCS, a dokładniej mówiąc studentki 5. roku doświadczają miłości o 12% częściej niż badane studentki 1. roku. W przypadku mężczyzn ostatniego roku studiów lingwistyki stosowanej miłość wzrosła o 17%, co plasuje się na trzecim miejscu wśród wszystkich badanych emocji. Ogólnie rzecz biorąc, życie emocjonalne zarówno kobiet, jak i mężczyzn studiujących lingwistykę stosowaną rozwija się i pogłębia wokół wartości miłości i rodziny.

Międzykulturowość – wyzwaniem i potencjałem dla małżeństwa

2025-03-28T14:40:17+01:00

Wpływ kultury na zachowanie ujawnia się szczególnie w relacjach romantycznych. Mało jest jednak badań poświęconych wyjątkowym i unikalnym aspektom małżeństw międzykulturowych. Różnorodność takich par wymaga wskazania na ich specyfikę, ale też poszukiwania podobieństw. Dwie kultury w jednym małżeństwie mogą być dla partnerów, wyzwaniem i aktywizować strategie mające na celu ochronę takiego związku. Wymaga to mobilizowania potencjału pary do budowania wspólnego życia. W oparciu o przegląd badań, w artykule zaprezentowano najczęściej zgłaszane wyzwania z jakimi mierzą się pary międzykulturowe. Najbardziej dotkliwe okazały się problemy związane z rodziną pochodzenia, komunikacją, zarządzaniem pieniędzmi oraz konfrontowaniem wartości kulturowych. Przedstawiono stosowane, przez partnerów, strategie rozwiazywania nietypowych i często nieoczekiwanych trudności. Okazuje się, że sposoby radzenia sobie z nimi pełnią rolę ochronną dla małżeństwa. Jednak to, czy para będzie podejmowała działania zaradcze poprzez wykorzystywanie właściwych strategii i czy będą one efektywne, zależy od zasobów, jakimi dysponują partnerzy. Wskazano na znaczenie najważniejszych zasobów relacyjnych, niezbędnych do budowania i podtrzymywania związku mieszanego, aktywizowania strategii osiągania kompromisu kulturowego, a także mierzenia się z możliwą dezaprobatą społeczną. Należy zaznaczyć jednak, że rozwój możliwości adaptacyjnych do nowej kultury, doskonalenie wzajemnych umiejętności relacyjnych, rozumienie oczekiwań partnera i jego grupy społecznej a także weryfikowanie stosowanych strategii, to złożone procesy wymagające czasu. Opisane wyzwania, z jakimi mierzą się pary mieszane, zostały ujawnione nie tylko w najnowszych, ale również wcześniej prowadzonych badaniach. Oznacza to, że mimo propagowanej otwartości na różnorodność i inkluzywność, małżonkowie z odmiennych kultur wciąż doświadczają podobnych problemów. Biorąc to pod uwagę i trudne do kontrolowania zmienne kontekstowe (kulturowe, społeczne, sytuacyjne) nic dziwnego, że ocena jakości związków międzykulturowych nie jest jednoznaczna.

Kształtowanie postaw patriotycznych w rodzinie Pileckich

2025-03-28T15:19:32+01:00

Problematyka artykułu dotyczy kształtowania postaw patriotycznych w znanych polskich rodach. Celem jest udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie badawcze: Jak kształtowano postawy patriotyczne w rodzinie Pileckich? Wykorzystano metodę biografii historyczno-pedagogicznej. Poddano analizie dzieje rodziny Witolda Pileckiego w okresie od drugiej połowy XIX wieku (ze szczególnym uwzględnieniem carskich represji po powstaniu styczniowym) do lat 30. XX wieku. Opisano trzy pokolenia rodziny Pileckich: Juliana i Ludwikę Pileckich, Witolda i Marię Pileckich oraz ich dzieci. Skoncentrowano się na trzech poziomach kształtowania postaw: emocjonalnym, behawioralnym i poznawczym. Wyniki i wnioski: Rezultaty przeprowadzonej analizy wykazały, że w rodzie Pileckich kształtowano postawy patriotyczne na wszystkich trzech analizowanych poziomach. Na poziomie emocjonalnym: stwarzano atmosferę domu rodzinnego przepełnioną patriotyzmem, pielęgnowano pamięć o niesprawiedliwości caratu i miłość do ojczyzny. Na poziomie behawioralnym: angażowano potomstwo do udziału w organizacjach harcerskich, dbano o zachowanie polskiej mowy i zwyczajów, przeprowadzano się do miejscowości mniej zrusyfikowanych, mężnie stawiano czoło represjom i prześladowaniom. Na poziomie poznawczym: prowadzono ciekawe dyskusje nt. historii Polski i przekazywano potomstwu wiedzę z jej zakresu; czytano literaturę piękną; wspólnie oglądano bogato ilustrowane albumy polskich malarzy; planowano czynności poznawcze; kształtowano bystrość umysłów dzieci podczas konstruktywnych gier i pracy z książką; utrwalano materiał patriotyczny zapisany w pamięci autobiograficznej powstańców styczniowych, ich dzieci i wnuków. Wyniki przeprowadzonych analiz pokazały, jak w rodzinie Pileckich kształtowano postawy patriotyczne. Wyzwaniem na przyszłość jest to, jak wykorzystać otrzymane informacje w dzisiejszych czasach. Pomocne w tym mogą być przytoczone w artykule opisy sytuacji, wydarzeń z rodziny Pileckich będących inspiracją, jak formować w wychowanku patriotyzm.

Dyferencjacja Ja i uważność relacyjna w modelu adaptacji diady w obliczu stresujących czynników zewnętrznych

2025-03-28T14:40:14+01:00

Wstęp: Funkcjonowanie par we współczesnym świecie wiąże się z doświadczaniem narastającej liczby stresujących czynników zewnętrznych, takich jak obowiązki zawodowe, choroby członków rodziny czy globalne kryzysy. Stresory te mają negatywny wpływ na jakość relacji romantycznych, prowadząc do obniżenia satysfakcji i zwiększenia konfliktów w relacji romantycznej. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zmodyfikowanego modelu adaptacji diady w obliczu stresujących czynników zewnętrznych, integrującego dyferencjację Ja oraz uważność relacyjną. Model oparty jest na teorii systemowej rodzin, teorii kształtowania przez uważność procesów zachodzących w relacji romantycznej oraz jej rezultatów, a jego ramy stanowią założenia Modelu Podatność-Stres-Adaptacja (VSA Model). Metoda: Przeprowadzono systematyczny przegląd literatury z ostatnich pięciu lat (od 2020 roku), analizując badania ilościowe i jakościowe dotyczące dyferencjacji Ja, uważności relacyjnej i ich korelacji z jakością związku romantycznego, satysfakcją z relacji romantycznej oraz radzeniem sobie przez pary ze stresem i adaptacją w obliczu stresujących czynników zewnętrznych. W przeglądzie wykorzystano bazy danych takie jak: JSTOR, ProQuest, Science Direct, Scopus Springer Link, Web of Science, Wiley Online Library. Wyniki: Przegląd literatury wskazuje na to, że wysoki poziom dyferencjacji Ja może pozytywnie przekładać się na jakość relacji romantycznych i zwiększać zdolność par do radzenia sobie z zewnętrznymi stresorami. Uważność relacyjna może być lepszym predyktorem jakości związku od uważności dyspozycyjnej, jednak jej związki z radzeniem sobie przez pary ze stresem wymagają dalszych badań. Zaproponowano zmodyfikowany teoretyczny model adaptacji diady w obliczu stresujących czynników zewnętrznych, który uwzględnia zmienne psychologiczne, jakimi są dyferencjacja Ja i uważność relacyjna. Wynikiem adaptacji w modelu są wysoki poziom jakości i stabilności związku romantycznego. Wnioski: Empiryczna weryfikacja założeń zaproponowanego modelu oraz badania longitudinalne, mogą przyczynić się do tworzenia skutecznych programów terapeutycznych wspierających pary w radzeniu sobie ze stresem, co mogłoby przekładać się na budowanie stabilnych i satysfakcjonujących relacji.

„Co nowego w sprawie inteligencji emocjonalnej?” Przegląd wybranych modeli teoretycznych inteligencji emocjonalnej oraz badań nad jej znaczeniem w funkcjonowaniu społecznym człowieka

2025-03-28T14:40:12+01:00

Od opublikowania w 1990 r. pierwszej pracy Saloveya i Meyera poświęconej inteligencji emocjonalnej upływa właśnie 35 lat. W tym czasie konstruktowi poświęcono tysiące prac teoretycznych i studiów empirycznych, które znacząco przyczyniły się do poszerzenia wiedzy na jego temat. Zainteresowanie inteligencją emocjonalną nadal nie przemija, co wyraża się systematycznym przyrostem prac naukowych na jej temat. W artykule dokonano przeglądu wybranych publikacji z ostatnich kilku lat, poświęconych inteligencji emocjonalnej. Punktem wyjścia jest w nim omówienie rewizji modelu zdolnościowegoSaloveya i Meyera dokonanej przez badaczy w 2016 roku, oraz jej implikacji dla dalszych badań. Następnieomówiono nowy model teoretyczny – koncepcję inteligencji mataemocjonalnej autorstwa D’Amico. Ostatnia część artykułu poświęcona jest przeglądowi wybranych badań nad znaczeniem inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu społecznym człowieka, prowadzonych w ramach z każdego z dwóch zarysowanych wcześniej nurtów. Zaprezentowane dane empiryczne pozwalają sformułować ogólny wniosek, że inteligencja emocjonalna jest jedną z tych dyspozycji, które istotnie przyczyniają się do efektywności funkcjonowania człowieka w relacjach interpersonalnych.