Słowa kluczowe
różnice indywidualne
zdolności muzyczne
inteligencja muzyczna
neuroplastyczność
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony różnicom indywidualnym w zakresie aktywności muzycznej człowieka. Uwzględniono zdolności muzyczne w aspekcie rozwojowym, podkreślając okres prenatalny człowieka. Zwrócono uwagę na istotne aspekty w dalszym rozwoju człowieka, uwzględniając odziedziczalność i wpływ środowiska. Posłużono się przy tym wskaźnikami neurofizjologicznymi zmian w rozwoju, definiującymi neuroplastyczność. Zwrócono również uwagę na wagę charakterystyk dotyczących percepcji, inteligencji muzycznej, a także zdolności manualnych. Wiąże się to również z różnicami indywidualnymi w obrębie aktywności ruchowej jako reakcji na muzykę lub wsparcia w wykonawstwie muzycznym. Uwzględniono również wagę pracy własnej w rozwoju zdolności muzycznych. Równie ważne okazuje się podkreślenie rozwoju zdolności muzycznych w obrębie gry odtwórczej w przeciwieństwie do improwizacyjnej, które są skorelowane ze zmienną aktywacją neurofizjologicznych sieci zadaniopozytywnej i zadanionegatywnej. Poprzez przekrojowe ujęcie problemu pokazano złożoność samej aktywności muzycznej, co uzasadniania szeroką wariancję zdolności muzycznych analizowanych w kategoriach różnic indywidualnych, u podłoża których leżą mechanizmy neurofizjologiczne warunkujące zmiany rozwojowe oraz wynikające z pracy własnej.
Bibliografia
Basiński, K. (2020). Podstawy działania ludzkiego systemu słuchowego. (W:) M. Chełkowska-Zacharewicz, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Psychologia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Baumann, O., Borra, R.J., Bower, J.M., Cullen, E., Habas, C., Ivry, R.B., … Sokolov, A.A. (2015). Consensus paper: The role of the cerebellum in perceptual processes. Cerebellum, 14, 197-220.
Bayley, P.J., Frascino, J.C., Squire, L.R. (2005). Robust habit learning in the absence of awareness and independent of the medial temperal lobe. Nature, 436, 550–553.
Bonna, B. (2005). Zdolności muzyczne – ich rozwój i uwarunkowania. Wybrane koncepcje uzdolnienia muzycznego. (W:) W. Limont i J. Cieślikowska (red.), Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych. t. 1. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Clark, T., Harman, G., Redding, E. (2013). Pointing to performance ability: Examining hypermobility and proprioception in musicians. International Symposium on Performance Science: Wiedeń.
Czernecka, K. (2020). Korelaty mózgowe wykonawstwa muzycznego. (W:) M. Chełkowska-Zacharewicz, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Psychologia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gardner, H. (2002). Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce. Poznań: Media Rodzina.
Hudspeth, A.J. (2014). Integrating the active process of hair cells with cochlear function. Nature Reviews Neuroscience, 15, 600–614.
Jacomucci, C., Delaney, K. (2013). Mastering accordion technique: a new approach to accordion playing based on the Alexander Technique. Tricase: Youcanprint Self-Publishing.
Kalat, J.W. (2020). Biologiczne podstawy psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kamińska, B. (2002). Zdolności muzyczne w ujęciu psychologii muzyki: ewolucja poglądów. Studia Psychologica, 3, 187–195.
Kędziora, S. (2012). Znaczenie muzyki w okresie prenatalnym. (W:) J. Uchyła-Zroski (red.), Wartości w muzyce. T. 4: Muzyka w środowisku społecznym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Lewandowska, K. (1978). Rozwój zdolności muzycznych u dzieci w wieku szkolnym. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Limb, Ch.J., Braun, A.R. (2008). Neural substrates of spontaneous musical performance: an fMRI study of jazz improvisation. PLoS ONE 3(2): e1679. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0001679
Majzner, R. (2019). Inteligencja muzyczna kandydatów na nauczycieli wczesnej edukacji. Problemy Opiekuńczo-wychowawcze, 2, 59–67.
Manturzewska, M. (2014). Psychologiczne wyznaczniki powodzenia w studiach muzycznych. Warszawa: CEA UMFC.
Manturzewska, M., Kamińska, B. (1990). Rozwój muzyczny człowieka. (w:) M. Manturzewska i H. Kotarska (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Rovan, J., Hayward, V. (2000). Typology of tactile sounds and their synthesis in gesture-driven computer music performance. (In:) M. Wanderley i M. Battier (eds.), Trends in gestural control of music. Paris: Editions IRCAM.
Rymarczyk, K., Makowska, I., Pałka-Szafraniec, K. (2015). Plastyczność dorosłej kory mózgowej. Aktualności Neurologiczne, 15(2), 80–87.
Shohamy, D., Myers, C.E., Kalanithi, J., Gluck, M.A. (2008). Basal ganglia and dopamine contributions to probabilistic category learning. Neuroscience and Behavioral Reviews, 32, 219–236.
Smitt, M.S., Bird, H.A. (2013). Measuring and enhancing proprioception in musicians and dancers. Clinical Rheumatology, 32, 469–473.
Strelau, J., Zawadzki, B. (2016). Psychologia różnic indywidualnych. (W:) J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia akademicka. Podręcznik. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Żelechowska, A. (2020). Poruszeni muzyką – badania nad ruchem ciała w kontekście percepcji muzyki. (W:) M. Chełkowska-Zacharewicz, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Psychologia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.