Słuchać, rozmawiać, zrozumieć. Komunikacja interpersonalna w projekcie senioralnym

Abstrakt

Badania prowadzone na całym świecie w obszarze struktury populacji ludzkiej jednoznacznie wskazują, że współczesne społeczeństwo „starzeje się”. Dynamizację tego procesu przedstawiają wskaźniki demograficzne, a tym samym trend starzenia się społeczeństwa będzie w najbliższych latach się nasilał. Z tego powodu tak istotna jest aktywizacja i aktywność osób starszych, która jest warunkiem funkcjonowania w społeczeństwie, odgrywania przypisanych ról społecznych, zaspokajania potrzeb bio-psychospołecznych, a przede wszystkim komunikowania się. Jej brak może powodować postępującą niesprawność, izolację społeczną, samotność. Dlatego tak istotne w życiu seniorów są aktywizujące projekty senioralne, mające na celu zwiększenie samodzielności i przeciwdziałanie zagrożeniu marginalizacją społeczną. Celem realizowanych badań było ustalenie czynników warunkujących właściwą komunikację z osobami starszymi. W badaniu wzięło udział 86 seniorów, uczestników projektu senioralnego pt. „Pasja - recepta na wieczną młodość”. Do pozyskania i analizy danych zastosowano strategię jakościową, w której wykorzystano wywiad częściowo skategoryzowany. W celu uzupełnienia informacji uzyskanych w trakcie wywiadów, przeprowadzono analizę dokumentów, będących w posiadaniu organizatora projektu senioralnego. Prezentację wyników badania podzielono na trzy obszary związane z komunikacją: słuchanie, rozmowa, zrozumienie. W celu budowania skutecznej komunikacji interpersonalnej z seniorami ważne jest zrozumienia indywidualnych doświadczeń, specyficznych potrzeb, a także oczekiwań i obaw. Dla seniorów w procesie komunikacji interpersonalnej ważnymi elementami są: empatia, cierpliwość, zaangażowanie, a także zrozumienie ich niedostatków związanych z procesem starzenia się. Otwartości wyrażania pragnień i potrzeb przez seniorów sprzyja docenienie i wysłuchanie. W swoim środowisku rodzinnym zauważają deficyt w obszarze aktywnego słuchania, a także infantylizowanie przekazu kierowanego do nich. Podkreślają bardzo duże znaczenie komunikacji w ich życiu, a jej brak utożsamiają z osamotnieniem i izolacją. Uważają, że podejmowana przez nich aktywność w sferze słuchowej, ruchowej, poznawczej wpływają na spowolnienie procesu starzenia, a także pomagają w komunikacji. Biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonego badania należy postulować o zwiększenie świadomości osób pracujących w projektach senioralnych na temat specyfiki komunikacji interpersonalnej z seniorami poprzez organizację szkoleń edukacyjnych z przedmiotowego zakresu, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w regulacjach prawnych.