Problematyka duchowości w psychologii i psychoterapii

Abstrakt

Psychologia narodziła się z filozofii jako “nauka o duszy” i tak była traktowana i uprawiana przez starożytnych Greków. Z czasem, kiedy w XIX wieku “narodziła się” na nowo jako współczesna psychologia, co miało swoje początki w laboratorium Wilhelma Wundta; ewoluowała w kierunku nauki stricte empirycznej, odcinającej się od metafizyki i dystansującej się do tego, co duchowe, a zatem niemierzalne i metodologicznie problematyczne. Kolejne podejścia psychoterapeutyczne przeszły fazy od redukcjonistycznego pojmowania człowieka (psychoanaliza, behawioryzm) do ujmowania go w szerszej, również noetycznej perspektywie (analiza egzystencjalna, logoterapia). Widać tutaj pewna opozycję w założeniach antropologicznych, które kształtują psychologię. Z jednej strony mamy nadal panującą antropologię materialistyczną – konsekwentnie zawężająca funkcjonowanie człowieka do jego wymiaru bio-psycho-społecznego; racjonalizującą wszelkie przejawy niezrozumiałego dla rozumu ludzkiego zachowania (wykluczając interpretacyjnie czynnik duchowy). Z drugiej zaś strony mamy psychologię realistyczną i personalizm antropologiczny uznający przejawy życia duchowego człowieka. Rozwijająca się ciągle gałąź psychologii jaką jest psychologia religii i duchowości pokazuje, że element ratio jest obecny w centrum zainteresowania współczesnych psychologów, przynosząc kolejne badania dotyczące powiązań między religijnością i duchowością człowieka, a jego funkcjonowaniem w różnych obszarach. Praktyczny wymiar psychologii, czyli psychoterapia bazuje na założeniach, które adepci poszczególnych modalności terapeutycznych przyjmują “na wiarę”, ponieważ nie mają one empirycznego potwierdzenia. Rosnąca popularność stosowania w psychoterapii strategii i technik wywodzących się z różnych duchowości pokazuje, jak mocno umocowany jest w niej element fides. Podsumowując: takie dziedziny jak psychologia i psychoterapia niezależnie od tego, co głoszą deklaratywnie, zawsze opierały się zarówno na elemencie zarówno fides, jak i ratio, a współcześnie nadal balansują pomiędzy duchowością a nauką.