Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio

Spis artykułów w języku polskim

Redakcja Kwartalnika — 2024-09-25

Spis artykułów w języku polskim

Stan emocjonalny kobiet w okresie ciąży

Grażyna Stadnicka — 2024-09-25

Wprowadzenie: Stres opisywany jest jako uczucie zmartwienia, zaniepokojenia i łagodnego niepokoju. Subiektywne emocje i nastrój podczas ciąży wpływają na stan psychiczny ciężarnych. Cel prac: Zbadanie jaki stan emocjonalny charakteryzuje kobiety w okresie ciąży i czym jest on warunkowany. Materiał i metoda: Grupę badaną stanowiło 588 kobiet ciężarnych. Badanie przeprowadzono w okresie od listopada 2023 roku do stycznia 2024 roku w poradniach dla kobiet i szkołach rodzenia na terenie województwa lubelskiego. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety, Skali Nastroju Ogólnego (autorzy Wojciszke, Baryła) i Kwestionariusza Emocji (autorzy Wojciszke, Baryła). Wyniki badań: Najliczniejszą grupę stanowiły kobiety między 26. a 35. rokiem życia (n = 417; 71%; 70,92%). Co piąta badana (n = 118; 20,07%) była w wieku 18-25 lat, zaś ciężarne powyżej 40 lat stanowiły około 1 % badanych (n = 6). Badane były podzielone na trzy grupy, w zależności od trymestru ciąży: I trymestr ciąży stanowiło 8.33% badanych, II trymestr ciąży – 48,64% (n = 286) oraz III trymestr ciąży–43,03% (n = 253). Analiza statystyczna nie wykazała istotnie statystycznej różnicy (p>0.05) w ocenie nastroju negatywnego i pozytywnego kobiet w poszczególnych trymestrach ciąży. Wysoki poziom nasilenia emocji negatywnych stwierdzono wśród kobiet, które odczuwały brak wsparcia ze strony osób bliskich (M = 58) oraz w grupie kobiet, których wsparcie ze strony bliskich było niewystarczające (M = 51). Zaś niskie nasilanie emocji negatywnych stwierdzono u badanych, które deklarowały, że dobrze radzą sobie same (M = 39), jak i te które mają duże wsparcie od partnera/osób bliskich (M = 39). Największe nasilenie emocji o zabarwieniu pozytywnym obserwowano wśród kobiet, które utraciły jedną ciążę (M = 40), zaś u badanych, które były w pierwszej ciąży lub nie miały niepowodzeń położniczych wskaźnik nasilenia emocji pozytywnych był nieco niższy (M = 38). Wnioski: Zaawansowanie ciąży nie różnicuje w sposób istotny nastroju kobiet, jednak obserwowane jest niewielkie podwyższenie poziomu nastroju pozytywnego w III trymestrze ciąży oraz wyższe natężenie nastroju negatywnego w I trymestrze ciąży. Ponadto wyższe natężenie emocji negatywnych dotyczy kobiet o niskim statusie materialnym, mniej wykształconych, które nie ukończyły 25 roku życia oraz zamieszkałych na wsi. Wsparcie ze strony partnera/osoby bliskiej ma istotny wpływ na odczuwane i wyrażane emocje podczas ciąży. Emocje negatywne u ciężarnych generowane są głównie u kobiet, które straciły troje lub więcej dzieci, na skutek poronienia, porodu przedwczesnego, czy też porodu martwego dziecka. Zasadne wydaje się prowadzenie dalszych badań, mających na celu identyfikację czynników stresogennych u kobiet w ciąży, co pozwoli na zindywidualizowanie profesjonalnej opieki nad tą grupą kobiet.

Wiedza polskich studentów medycyny na temat fizjologii rozrodczej

Karolina Zgodzińska — 2024-09-25

Wstęp: Spadające wskaźniki płodności i wzrastająca liczba przypadków niepłodności stają się poważnymi problemami zdrowia publicznego, które dotykają rodziny na całym świecie. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety odkładają rodzicielstwo z różnych powodów, takich jak dalsze kształcenie, rozwijanie kariery zawodowej, podróżowanie, znalezienie partnera życiowego w późniejszym wieku oraz stawianie czoła wyzwaniom finansowym. Niestety, płodność par maleje z wiekiem, a świadomość tego faktu może wpływać na zmianę planów życiowych. Studenci medycyny są szczególnie zaangażowani w promowanie świadomości zdrowotnej zarówno w swojej przyszłej praktyce, jak i w życiu prywatnym.

Cel i metoda: Celem tego badania było zbadanie świadomości polskich studentów medycyny na temat podstawowej fizjologii rozrodczej. Badanie zostało oparte na autorskim kwestionariuszu internetowym przeprowadzonym wśród 445 studentek i 97 studentów medycyny o średniej wieku 22,3 lata z 13 polskich uniwersytetów medycznych. Wyniki: Wykazało ono, że wiedza studentów o podstawowej fizjologii płodności jest na stosunkowo wysokim poziomie, co jest obiecującym wnioskiem. Studenci, którzy planują założyć rodzinę w przyszłości, uzyskali najwyższy średni wynik poprawnych odpowiedzi (83%). Statystycznie niższy poziom wiedzy na temat płodności prezentują studenci, którzy nie podjęli jeszcze decyzji o przyszłej rodzinie lub nie chcą zakładać rodziny (odpowiednio 80% i 72%). Wyniki wydają się być podobne niezależnie od płci uczestników, roku studiów, aktywności seksualnej oraz stosowanej metody zapobiegania ciąży. Wnioski : Niezmiennie istotne jest wprowadzanie nowoczesnej wiedzy na temat zdrowia reprodukcyjnego wśród przyszłego personelu medycznego, aby mogli właściwie dbać o swoje zdrowie i edukować swoich pacjentów.

Wiedza kobiet na temat zdrowia prokreacyjnego

Katarzyna Piasecka — 2024-09-25

Wstęp: Unikalnym rodzajem zdrowia jest zdrowie prokreacyjne, które stanowi o całości dobrostanu fizycznego, psychicznego oraz społecznego człowieka, a nie tylko braku choroby czy zaburzeń. Zdrowie prokreacyjne dotyczy wszystkich zagadnień związanych z układem rozrodczym i prokreacją kobiet i mężczyzn we wszystkich fazach ich życia. Dlatego zawiera zagadnienia pokwitania i przekwitania, płodności i niepłodności, planowania rodziny, zdrowia podczas ciąży, porodu i połogu, nowotworów narządów płciowych i piersi. W pracy przedstawiono wyniki z obszaru zdrowia takie jak: wiedza kobiet na temat zdrowia prokreacyjnego w wybranych obszarach dotyczących źródeł wiedzy, znajomości terminu owulacja, wiedzy na temat czynników korzystnie wpływających na zdrowie a także wiedzy dotyczącej wieku, w którym kobieta jest najbardziej płodna i najmniej płodna, a także profilaktyki w zakresie związanym z układem rozrodczym. Celem pracy było poznanie wiedzy pełnoletnich kobiet w wieku od 18 do 49 lat na temat zdrowia prokreacyjnego. Metoda: Badania przeprowadzono w oparciu o analizę kwestionariusza ankiety z użyciem programu statystycznego IBM SPSS Statistics 27. Wyniki Większość badanych kobiet posiada wiedzę na temat terminu owulacja a wiedzę swą czerpie głównie z Internetu (22,3%), prawie wszystkie badane kobiety wiedziały co to jest owulacja (93,7%). Większość kobiet nie stosuje samoobserwacji cyklu (75%). Wiek inicjacji seksualnej u większości respondentek był w wieku 18 lat. Więcej niż dwóch partnerów seksualnych podało blisko 40% kobiet. Wnioski: Badana grupa kobiet była jednolita pod względem przyjętych kryteriów kwalifikacji tzn. wszystkie były w wieku rozrodczym. Badane kobiety w większości udzielały prawidłowych odpowiedzi na pytania o owulację, wiek najkorzystniejszy do zajścia w ciążę czy wiek w którym zmniejsza się płodność u kobiety. Wiedza na temat płodności nie korespondowała z nastoletnim wiekiem inicjacji seksualnej oraz deklarowaną ilością partnerów, co jest czynnikiem ryzyka występowania w przyszłości zaburzeń zdrowia prokreacyjnego.

Ciąża po prenatalnej diagnozie o letalnym rokowaniu dla płodu/dziecka (LFD) – perspektywa kobiet

Urszula Tataj-Puzyna — 2024-09-25

Letalna diagnoza płodu definiuje poważne zaburzenia rozwojowe, które prowadzą do śmierci dziecka jeszcze przed narodzeniem, lub po narodzeniu. W globalnym systemie opieki zdrowotnej temat porodów martwych dzieci był pomijany, a opieka nad tą grupą rodzin zaniedbana. Stąd też doświadczenia dotyczące ciąży kobiet po prenatalnej diagnozie o letalnym rokowaniu u płodu/dziecka, nie jest dostatecznie zbadane. Jednakże w ostatniej dekadzie coraz więcej miejsca poświęca się temu zagadnieniu, a temat opieki nad rodzinami, które pomimo letalnej diagnozy chcą urodzić chore dziecko, stał się istotnym zagadnieniem zdrowia publicznego. Uwzględniając potrzeby tej grupy kobiet/rodziców, stworzono hospicja perinatalne, świadczące wielodyscyplinarną okołoporodową opiekę, dostosowaną do potrzeb tych rodzin.

Z przeprowadzanych badań wynika, że pomimo prognozowanej straty dziecka, rodzice mogą mieć pozytywne doświadczenia związane z okresem oczekiwania na narodziny i porodem letalnie chorego dziecka. Dzięki profesjonalnej, empatycznej opiece medycznej, rodzicom można zapewnić przestrzeń do doświadczenia prenatalnego rodzicielstwa, wzrost w zakresie siły osobistej, relacji z innymi i doceniania życia.

Stąd celem artykułu jest opisanie wybranych etapów/zagadnień okresu ciąży u kobiet po prenatalnej diagnozie o letalnym rokowaniu dla płodu/dziecka.

Położne i doule w Polsce: wzajemne postrzeganie w kontekście współpracy międzyzawodowej

Katarzyna Wójcik-Brylska — 2024-09-25

Doula jest niezależną profesjonalistką, która zapewnia emocjonalne, fizyczne i informacyjne wsparcie kobietom podczas ciąży, porodu i w okresie poporodowym. Doula nie posiada kwalifikacji medycznych, ale jest przeszkolona w zakresie technik zapewniających rodzącym komfort, relaksację i właściwe oddychanie w trakcie narodzin. Jej rolą jest również wspieranie psychospołecznych aspektów porodu, w tym udzielanie wsparcia emocjonalnego, informacyjnego i fizycznego oraz zapewnienie ciągłości opieki (doula poznaje kobietę i całą rodzinę zwykle w czasie ciąży, towarzyszy jej/im podczas porodu oraz w okresie połogu). Relacje między doulami a innymi członkami zespołu sprawującego opiekę okołoporodową mają wpływ na zadowolenie kobiet i jakość świadczonej opieki. Celem naszego badania była analiza wzajemnego postrzegania się obu grup zawodowych oraz subiektywna ocena faktycznej współpracy pomiędzy położnymi i doulami.; Metody: Narzędziem badawczym służącym do badania postrzegania wzajemnego położnych i doul w kontekście współpracy międzyzawodowej była autorska ankieta składająca się 13 pozycji zawierających przekonania dotyczące współpracy między doulami i położnymi oraz pozycji opisujących doświadczenia ze współpracy między grupami. W badaniu wzięło udział 238 kobiet: 165 położnych i 73 doule. Wyniki: Postrzeganie wzajemne położnych I doul można określić jako pozytywne lub neutralne. Badanie doświadczenia współpracy wskazuje na przewagę zachowań pozytywnych. Prawie we wszystkich pozycjach przekonania doul i położnych istotnie się od siebie różniły pokazując odmienność perspektyw tych dwóch grup zawodowych. Najwyższy wynik w obydwu grupach uzyskało stwierdzenie Właściwe relacje między położnymi i doulami mają wpływ na satysfakcję rodzących, co oznacza, że zarówno doule jak i położne zgadzają się z nim. Wnioski: Istnieje potencjał do upowszechniania zawodu douli w polskim systemie opieki zdrowotnej. Obydwa zawody wykazują bardziej pozytywne lub neutralne wzajemne postrzeganie niż negatywne, co daje szansę na budowanie satysfakcjonującej współpracy. Wyniki badań podkreślają potrzebę pogodzenia różnych postaw w celu wspierania skutecznej praktyki zespołowej i poprawy wyników opieki położniczej. Szkolenia i spotkania pozwalające na poznanie ról, kompetencji i poznanie wzajemnych modeli pracy daje szansę na wzmocnienie tej współpracy.

Rodzicielstwo jako zanikający wyznacznik dorosłości

Agnieszka Lisiecka-Bednarczyk — 2024-09-25

Artykuł ma charakter analityczny. Został opracowany na podstawie literatury naukowej, familiologicznej, głównie pedagogicznej, socjologicznej i psychologicznej. Celem artykułu jest analiza pojęcia rodzicielstwa w kontekście zmian społecznych i przeobrażeń w rozumieniu rodzicielstwa przez młodych dorosłych. Głównym problemem badawczym podjętych analiz teoretycznych jest odpowiedź na pytanie czy rodzicielstwo jest zanikającym wyznacznikiem dorosłości? W artykule zostały przedstawione problemy demograficzne i społeczne związane ze zmniejszającą się liczbą urodzeń dzieci i osób w wieku produkcyjnym planujących prokreację. Zaprezentowano przemiany myślenia o rodzinie i rodzicielstwie, jakie nastąpiły w Polsce w ciągu ostatniego wieku, a szczególnie ostatnich 30 lat. Przedstawiono upowszechniające się nowe formy rodzinne (DINKS) i dobrowolną bezdzietność, odraczanie dorosłości, opóźnioną dorosłość i gniazdownictwo. Czytelnik może zapoznać się z zagadnieniem gotowości młodych dorosłych do rodzicielstwa. Tu opisane zostały podstawowe wyznaczniki dorosłości, w tym rodzicielstwo. Mimo opisanych zmian rodzicielstwo wciąż zachowuje ważne miejsce w rozwoju młodych dorosłych. Może być również opisywane jako ważny atrybut dorosłości. Można jedynie stwierdzić, że przestało być wyznacznikiem obligatoryjnym dorosłości.Zaprezentowane rozważania teoretyczne mogą być inspiracją do podjęcia badań wśród młodych dorosłych. Przedstawione problemy skłaniają również do refleksji edukacyjnych – w jaki sposób wspierać młodzież w ich przygotowaniu do dorosłości, w tym rodzicielstwa.

Aspekty etyczno-prawne sporu o aborcję we Włoszech w latach 2020-2023

Andrzej Kobyliński — 2024-09-25

Głównym celem artykułu jest analiza najważniejszych elementów aktualnego sporu światopoglądowego i politycznego we Włoszech, który dotyczy aspektów etyczno-prawnych różnych form aborcji. Kraj nad Tybrem należy do tych państw na świecie, w których w czasie pandemii COVID-19 doszło do szerokiej liberalizacji przepisów aborcyjnych. W sierpniu 2020 r. włoskie Ministerstwo Zdrowia podjęło decyzję, że aborcja farmakologiczna – przeprowadzana przy użyciu preparatu medycznego RU-486 – nie powinna być praktykowana na szpitalnych oddziałach ginekologiczno-położniczych, ale w placówkach funkcjonujących w trybie dziennym (day hospital), bez obowiązku hospitalizacji dla kobiet dokonujących tego rodzaju aborcji. Ograniczony dostęp do usług medycznych w placówkach publicznej i prywatnej służby zdrowia doprowadził do tego, że praktykowanie aborcji farmakologicznej przeniosło się w dużym stopniu ze szpitali i przychodni do aptek, mieszkań i domów. W 2021 r. we Włoszech aborcja farmakologiczna stanowiła 48,3% wszystkich zabiegów przerwania ciąży przeprowadzonych zgodnie z obowiązującą ustawą aborcyjną.

W obliczu banalizacji przerywania ciąży włoskie środowiska pro-life podjęły wiele różnych działań dotyczących ochrony życia poczętego. Jedną z takich inicjatyw była akcja „Bijące serce”, w ramach której został podjęty problem możliwości pokazywania nienarodzonego dziecka i jego bijącego serca kobietom zamierzającym dokonać aborcji. Przeprowadzone w artykule analizy wykazały, że w epoce Internetu i globalnej wioski coraz większe znaczenie mają nie tyle normy prawne, ile wolna wola człowieka oraz budzenie wrażliwości moralnej ludzi i kształtowanie odpowiedniej świadomości bioetycznej w wymiarze społecznym. W tym kontekście duże znaczenie mają różnego rodzaju inicjatywy służące realizacji takich celów, podejmowane aktualnie we Włoszech przez środowiska pro-life. Debata prowadzona we Włoszech na temat aborcji dostarcza także wielu argumentów za koniecznością objęcia klauzulą sumienia pracowników aptek.

Przywiązanie a zdrowie psychiczne

Karolina Ginalska — 2024-09-25

Teoria przywiązania dostarcza licznych implikacji dla zdrowia psychicznego oraz funkcjonowania jednostki na przestrzeni całego życia. Style przywiązania powstałe na bazie wczesnych interakcji z opiekunem odgrywają kluczową rolę w regulacji emocjonalnej, satysfakcji relacyjnej i dobrostanie psychicznym. Dziecięce doświadczenia stają się podstawą dla rozwoju wewnętrznego modelu siebie, świata i innych oraz wpływają na wzorce przywiązania w wieku dorosłym – mają istotne znaczenie na późniejszych relacji, zwłaszcza romantycznych, zdrowia psychicznego oraz rozwoju psychopatologii. Jeśli główny opiekun reaguje, konsekwentnie wspiera i pociesza dziecko, będzie ono chętnie z nim współpracować, szukać jego bliskości, aby być kochanym i bezpiecznym. Dziecko będzie charakteryzować bezpieczne przywiązane, a opiekun będzie postrzegany jako bezpieczna bazę oraz schronienie przed nieprzewidywalnym światem Osoby, które ukształtowały w dzieciństwie bezpieczny styl przywiązania tworzą stabilne i dojrzałe związki, są bardziej odporne psychicznie i rzadziej zmagają się z problemami psychicznymi. Jeśli jednak opiekun nie reaguje, wykazuje brak wrażliwości, może rozwinąć w dziecku niepewny rodzaj przywiązania, który polega na większym poziomie lęku lub unikania. Lęk związany z przywiązaniem wiąże się z utrzymującym się stanem wzmożonej czujności, ponieważ osoby pozostają w pogotowiu, przewidując potencjalną separację od rodziców. Unikanie przywiązania wiąże się z tendencją do zachowywania dystansu emocjonalnego, niechęcią do polegania na innych, szukania pocieszenia i wsparcia u opiekunów. Pozabezpieczny styl przywiązania negatywnie wpływa na związek romantyczny. Ponad to osoby charakteryzujące się lękiem lub unikaniem w przywiązaniu są bardziej narażone na zaburzenia natury psychicznej. Teoria przywiązania zapewnia kluczowe ramy dla zrozumienia skomplikowanych powiązań między wczesnymi doświadczeniami relacyjnymi a zdrowiem psychicznym. Słaba jakoś związku, C-PTSD, depresja, zaburzenia osobowości – zwłaszcza antyspołeczne i borderline mają swoje źródła we wczesnych nieadaptacyjnych relacjach między dzieckiem a opiekunem oraz mogą być związane z traumą interpersonalną. Bezpieczne przywiązanie działa jako czynnik ochronny przed psychopatologiami, promując stabilność emocjonalną i zdrowe funkcjonowanie społeczne.

Metacechy osobowości a wczesne nieadaptacyjne schematy Younga

Adam Grabowski — 2024-09-25

Wstęp: Wczesne nieadaptacyjne schematy w ujęciu Younga oznaczają dysfunkcjonalne wzorce, składające się ze wspomnień, emocji, myśli oraz doznań cielesnych, stanowiące rezultaty interakcji wrodzonej podatności oraz intensywnej i permanentnej deprywacji podstawowych potrzeb psychicznych w dzieciństwie. Celem prezentowanych badań była próba określenia, reprezentowanych w metacechach, osobowościowych uwarunkowań wczesnych nieadaptacyjnych schematów. Za podstawowe założenie przyjęto, że metacechy rozumiane jako uwarunkowane biologicznie, podstawowe siły kształtujące styl funkcjonowania człowieka w sferze myśli, uczuć i zachowań, wyjaśniają w znaczącym stopniu natężenie nieadaptacyjnych schematów poznawczo-emocjonalnych. Metoda: Przebadano grupę 404 osób (221 kobiet i 183 mężczyzn) w wieku od 18 do 78 roku życia (M = 37; SD = 10,78). Respondenci wypełnili: Kwestionariusz Osobowości CPM-Q-SF oraz Kwestionariusz Schematów Younga YSQ-S3. Wyniki: Rezultaty uzyskane w toku zaawansowanych analiz statystycznych potwierdziły przyjęte założenie, że metacechy osobowości odgrywają ważną rolę w zakresie predykcji wczesnych nieadaptacyjnych schematów. Okazało się, że metacechy alfa-minus rozhamowanie i gamma-minus dysharmonia leżą u podstaw wszystkich pięciu obszarów schematów w ujęciu Younga. Wnioski: Weryfikacja omawianych zależności pozwala stwierdzić, że metacechy oznaczające chwiejność emocjonalną, niską tolerancję na frustrację, agresywność oraz depresyjność, nieufność i ogólnie słabą kondycję psychofizyczną mogą stanowić biologicznie uwarunkowaną osobowościową bazę organizacji i rozwoju dysfunkcyjnych kodów mentalnych, pełniących funkcję mechanizmów przetwarzania informacji oraz motywów nieadaptacyjnych reakcji behawioralnych. Z punktu widzenia praktyki oznacza to, że w przypadku niektórych zaburzeń osobowościowych praca na schematach, odwołująca się do doświadczeń z okresu dzieciństwa, może stanowić główny cel ze względu na brak możliwości zmiany biologicznie uwarunkowanej osobowości.

Obraz ciała kobiet w wieku pomenopauzalnym

Klaudia Pałucka — 2024-09-25

Abstrakt: Obraz ciała jest wielowymiarową, subiektywną i dynamicznie zmieniającą się koncepcją, która obejmuje osobiste spostrzeżenia i uczucia względem własnego ciała. Postmenopauza wiążę się ze znaczącymi zmianami w wyglądzie zewnętrznym i funkcjonowaniu fizycznym.

Cel pracy: Celem pracy było ustalenie jak kobiety w wieku pomenopauzalnym oceniają własne ciało oraz czym jest to uwarunkowane.

Materiał i metody: Badania przeprowadzono w sześciu losowo wybranych poradniach ginekologicznych oraz w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej na terenie miasta Lublina. Objęto nimi 510 kobiet. Jako metodę badań zastosowano sondaż diagnostyczny. Narzędziem badawczym był kwestionariusz, składający się z części własnej konstrukcji (dane socjodemograficzne) oraz standaryzowany kwestionariusz Skala Oceny Ciała (BES -Body Esteem Scale).

Wyniki: We wszystkich podskalach (atrakcyjność seksualna, kontrola ciała, kondycja fizyczna) uzyskano wyniki przeciętne, chociaż najwyższe w odniesieniu do kontroli ciężaru ciała (M=5.85±2.00), a najniższe dotyczyło atrakcyjności seksualnej (M=4.78±2.17). Wartości wszystkich podskal istotnie różnicowała subiektywna ocena stanu zdrowia badanych (p<0.05). Wartości oceny atrakcyjności seksualnej były istotnie związane z miejscem zamieszkania (p=0.021) oraz z aktywnością zawodową badanych (p=0.030). Wartości oceny własnej kondycji fizycznej były istotnie związane z miejscem zamieszkania (p=0.012) oraz ze stanem cywilnym badanych (p<0.001).

Wnioski: Kobiety w wieku pomenopauzalnym postrzegają swoje ciało we wszystkich kategoriach (atrakcyjność seksualna, kontrola ciężaru ciała/siła ciała, kondycja fizyczna) na poziomie przeciętnym, co wskazuje na potrzebę objęcia ich wparciem psychospołecznym. Udzielenie im wsparcia w zakresie samoakceptacji, i być może zmiany stylu życia może poprawić ich samoocenę w odniesieniu do obrazu własnego ciała.

Modele mediacyjne zależności między zaburzeniem używania gier komputerowych a bólem psychicznym i symptomatologią lęku, depresji oraz zaburzeń osobowości z pogranicza

Sebastian Feledyn — 2024-09-25

Rozpowszechnienie zaburzenia używania gier komputerowych (ZUG), nowej jednostki diagnostycznej w klasyfikacji ICD-11 (Gaming Disorder, kod: 6C51), wynosi od ok. 2% do 27,5% w populacji światowej oraz 5,5% w populacji polskiej. Literatura przedmiotu wskazuje na związki ZUG z depresją, lękiem, ADHD, spektrum autyzmu i zachowaniami agresywnymi. Brakuje jednak badań nad związkiem ZUG z zaburzeniem osobowości z pogranicza (ZOB) oraz bólem psychicznym. Celem pracy była analiza zależności między ZUG a lękiem, depresją, zaburzeniem osobowości z pogranicza oraz ocena roli bólu psychicznego jako mediatora powyższych zależności.

Metody: Dorosłych graczy polskiej populacji (N=201) przebadano skalami klinicznymi do oceny nasilenia zaburzenia używania gier komputerowych (IGD-20), depresji i lęku (HADS), zaburzenia osobowości z pogranicza (ZOB) oraz skalą PAS do pomiaru bólu psychicznego.

Wyniki: Analiza regresji w modelu mediacyjnym wskazała ZUG jako istotny predyktor lęku i depresji, natomiast zaburzenie osobowości z pogranicza jako istotny predyktor ZUG. Ponadto, wykazano dwukierunkową zależność bólu psychicznego i ZUG - ZUG jako predyktor bólu psychicznego i odwrotnie. Ból psychiczny mediował relację pomiędzy ZUG a lękiem i depresją oraz relację między zaburzeniem osobowości z pogranicza a ZUG.

Wnioski: W procesie diagnostycznym i terapeutycznym graczy należy uwzględnić współwystępowanie ZUG z bólem psychicznym, depresją, lękiem oraz z zaburzeniem osobowości z pogranicza. Wymagana jest dalsza naukowa eksploracja oceny związków między ZUG a zmiennymi klinicznymi i bólem psychicznym.

Profile depresji u adolescentów w kontekście objawów depresyjnych, wybranych cech psychospołecznych i demograficznych – analiza skupień

Aneta Baranowska — 2024-09-25

Celem badań było określenie i scharakteryzowanie profili badanych adolescentów w zakresie depresji, cech psychospołecznych i demograficznych przy zastosowaniu analizy skupień metodą hierarchiczną. W prezentowanych badaniach charakterystyki skupisk uwzględniają dane dotyczące: występowania objawów depresyjnych, nastroju (ogólny i sytuacyjny), emocji podstawowych, samotności, kompetencji osobistych, radzenia sobie ze stresem, płci i wieku. W czasie- i po- pandemii COVID 19 obserwuje się globalny wzrost depresji u dzieci i młodzieży. Badanie związków między objawami depresji, cechami psychospołecznymi i demograficznymi zmierza do pogłębienia wiedzy zastosowania jej w opracowaniu programów służących interwencjom, wsparciu i terapii w praktyce medycznej i edukacyjnej. W prezentowanych badaniach wzięli udział uczniowie klas IV-VIII, w wieku od 11 do 16 lat (M = 12,5), 53% – dziewczęta, 42% – chłopcy, 5% nie udzieliło odpowiedzi. Analizy wykazały istnienie czterech skupisk, wyodrębniono dwa różne profile u osób o umiarkowanym nasileniu objawów depresyjnych. Uzyskane wyniki badań potwierdzają heterogeniczność zjawiska depresji ujawniającą się zróżnicowanymi obrazami (profilami) tego zaburzenia, także w obrębie określonego typu. Wyniki badań potwierdzają stanowisko, że nie zawsze symptomy objawów depresyjnych opisywane przez nastolatków są zbieżne z kryteriami diagnostycznymi, dlatego zjawisko depresji u dzieci i młodzieży wymaga dalszego rozpoznawania. Uzyskane wyniki sugerują istnienie istotnych związków między natężeniem objawów depresyjnych, cech psychospołecznych i płci u badanych adolescentów, tzn. wraz z nasileniem objawów depresyjnych obniża się: poziom poczucia własnej skuteczności, korzystanie z aktywnego radzenia sobie, doświadczanie pozytywnego nastroju i radości, wzrasta poziom samotności, dominacja negatywnego nastroju i doświadczanie negatywnych emocji (strach, gniew, poczucie winy, smutek). Zaprezentowane wyniki potwierdzają słuszność stanowiska, które mówi o konieczności zwiększenia i dopasowania do płci działań interwencyjnych w szkoła skierowanych na dzieci i młodzież w celu wzmacniania ich zasobów osobistych.

Doświadczenie migreny a ocena jakości życia w kontekście poczucia resentymentu z uwzględnieniem przyczyn nasilenia depresji i lęku

Mariusz Karbowski — 2024-09-25

Migrena jest chorobą neurologiczną o charakterze przewlekłym. Badania wskazują, że ma istotny negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie i w konsekwencji na jakość życia. Osoby cierpiące na migrenę często doświadczają obciążenia psychicznego, co może prowadzić do wystąpienia zaburzeń lękowych, depresji oraz poczucia resentymentu. Niniejszy artykuł stanowi próbę zbadania tych wątków. W badaniu wzięło udział 120 kobiet doświadczających migrenowych bólów głowy. Osoby badane wypełniały kilka kwestionariuszy: Headache Impact Test (HIT-6) – służący do oceny wpływu bólów głowy na życie osoby z migreną, Migraine Disability Assessment (MIDAS) – oceniający niesprawność osoby z migreną, Ogólny stan zdrowia - Goldberg (GHQ-28) – do oceny stanu zdrowia psychicznego osób dorosłych, World Health Organization Quality of Life Test-Bref (WHOQOL-BREF) – badający jakość życia, Inwentarz stanu i cechy lęku (STAI) – do badania nasilenia lęku, Skala depresji Becka – narzędzie przesiewowe badające obecność i nasilenie cech depresji oraz Kwestionariusz Resentymentu. Wyniki jednoznacznie ukazują, że migrena znacząco wpływa na jakość życia badanych kobiet, dodatkowo resentyment, jak wskazano w badaniach, wywołuje uczucia lęku i depresji, pełni pośredniczącą rolę w relacji między migreną a jakością życia. W miarę zwiększania się nasilenia migreny i jej konsekwencji, wzrasta poziom doświadczanych lęku, depresji i poczucia resentymentu, co z kolei negatywnie wpływa na jakość życia kobiet.

Konsekwencje mobbingu dla życia i zdrowia osoby mobbingowanej

Iwona Szczęsna — 2024-09-25

Jedną z najpoważniejszych patologii w środowisku pracy jest mobbing. Ofiary mobbingu doświadczają przemocy emocjonalnej, psychicznej, a czasem nawet fizycznej, co powoduje konsekwencje w wymiarze indywidualnym, organizacyjnym, społecznym. Ze względu na poważne konsekwencje mobbingu konieczne staje ciągłe monitorowanie tego zjawiska w kontekście sformułowania możliwych sposobów zapobiegania i rehabilitacji osób, które go doświadczyły. Celem podjętych badań było poznanie konsekwencji mobbingu dla życia osobistego i zdrowia ofiar mobbingu. W badaniu wzięło udział 13 respondentów. W doborze próby przyjęto założenie, iż osoby biorące udział w badaniu muszą legitymować się odbytą sprawą sądową, w trakcie której stwierdzono wystąpienie zjawiska mobbingu w stosunku pracy. W celu weryfikacji kwalifikowalności osób badanych przeprowadzono analizę dokumentacji sądowej wytypowanej próby badawczej. Do pozyskania i analizy danych zastosowano strategię jakościową, w której wykorzystano wywiad narracyjny. Prezentacji wyników badań dokonano w dwóch obszarach: konsekwencje mobbingu dla życia osobistego oraz konsekwencje mobbingu dla zdrowia ofiary. Najczęstszymi objawami zaburzeń somatycznych u badanych związanych z doświadczeniem mobbingu były: bóle głowy, zawroty głowy, bóle brzucha, nudności, bóle w okolicach serca, zaburzenia snu, ogólne osłabienie. W obszarze zaburzeń psychicznych związanych z doświadczonym mobbingiem osoby badane najczęściej wymieniały: zaburzenia koncentracji i uwagi, zaburzenia nastroju, depresję, uzależnienie od substancji psychoaktywnych, a nawet myśli samobójcze. Wszystkie wymienione zaburzenia psychiczne są nierozerwalnie związane z narażeniem na przewlekły stres. To on jest podłożem reakcji fizjologicznych, emocjonalnych i zachowań, a także reakcji intelektualnych. Wszystkie wymienione konsekwencje mobbingu dla zdrowia ofiary, mają wpływ na życie osobiste. Doświadczenie mobbingu wpływa na aktywność twórczą człowieka, jaką jest pasja. Konsekwencją sytuacji mobbingowych jest rezygnacja z aktywności, a powrót do dotychczasowych pasji wywołuje w badanych frustrację, stres, a także ataki agresji. Osoby dotknięte mobbingiem przenoszą swoje problemy do życia prywatnego, a więc skutki mobbingu dotykają również najbliższą rodzinę. Przedłużanie się sytuacji mobbingowej i zachowanie ofiary mobbingu niejednokrotnie doprowadza w sferze rodzinnej do: kłótni, frustracji, pogorszenia więzi i relacji, agresji i rozpadu rodziny. W celu projektowania działań interwencyjnych i profilaktycznych konieczne jest zwiększenie świadomości społecznej na temat zjawiska mobbingu i jego konsekwencji dla jednostki, organizacji i społeczeństwa.

Jakość życia a zachowania zdrowotne pacjentów ze zdiagnozowanymi chorobami układu sercowo – naczyniowego makroregionu chełmskiego

Piotr Pawłowski — 2024-09-25

Streszczenie

Wstęp: Choroby układu sercowo – naczyniowego są najczęstszą przyczyną zgonów, zarówno w Polsce jak i na świecie. Obniżają także jakość życia pacjentów. Zachowania zdrowotne, zarówno te pozytywne jak i negatywne wpływają na zachorowalność na choroby układu krążenia. Celem pracy jest analiza korelacji zachowań zdrowotnych a jakością życia pacjentów z chorobami układu krążenia.

Materiały i metody: Badanie przeprowadzano w grupie 120. pacjentów (zakwalifikowano 116) na terenie Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie (Polska). Sondaż diagnostyczny przeprowadzono wykorzystując standaryzowane narzędzia Inwentarzem Zachowań Zdrowotnych (IZZ) Zygfryda Juczyńskiego oraz Kwestionariusz WHOQOL BREF, opatrzonych autorskim kwestionariuszem z danymi metryczkowymi. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu programu Statistica 10.0. Przyjęto poziom istotności p≤0,05.

Wyniki: Respondenci w IZZ wykazali średni wynik 5,09 sten, średni wynik ogólnej oceny jakości życia wyniósł 3,42, a średnia ocena ogólnego stanu zdrowia w badanej grupie wyniosła 3,07. Istotne statystycznie korelacje wykazano w przypadku analizy związku praktyk zdrowotnych a oceną ogólnego stanu zdrowia, ogólnego wskaźnika zachowań zdrowotnych i poziomemu jakości życia w domenie fizycznej, pozytywnego nastawienia psychicznego i jakości życia w domenie psychologicznej.

Wnioski: Osoby z chorobami układu krążenia wykazują dobrą jakość życia, ze średnim wynikiem zachowań zdrowotnych. Chorzy wymagają wsparcia w zakresie funkcjonowania psychicznego i pomocy psychologicznej, a także edukacji w zakresie diety i prawidłowych nawyków żywieniowych. Nasilenie działań profilaktycznych i zachowań zdrowotnych skutkuje spadkiem oceny jakości życia i stanu zdrowia pacjentów z chorobami sercowo – naczyniowymi.

Doświadczenie stresu egzaminacyjnego u polskich licealistów. Narracja o pokoleniu pandemii COVID-19

Joanna Kossewska — 2024-09-25

Wstęp: Dla wielu uczniów na całym świecie osiągnięcia szkolne i wyniki egzaminów końcowych stanowią istotne wyzwanie i są rozumiane jako determinanty ich przyszłej kariery akademickiej lub zawodowej. Pandemia COVID-19 nie tylko wymusiła zamknięcie szkół i zakaz zgromadzeń, ale wprowadziła także wiele nowych rozwiązań i środków dotyczących przebiegu egzaminów maturalnych, co dla młodzieży stanowiło znaczne wyzwanie.

W Polsce w roku szkolnym 2019/20 dwa miesiące przed zwyczajowym terminem egzaminów maturalnych zostały zamknięte szkoły i wprowadzono edukację zdalną, co skutkowało zmianami w zakresie sposobu i przebiegu końcowego etapu przygotowania do egzaminu „dojrzałości”.

Metoda: Celem badania była jakościowa analiza specyficznych doświadczeń związane przygotowaniem do egzaminu maturalnego kontekście pandemii COVID-19 u uczniów szkół średni. W przeprowadzonym zdalnie wzięło udział 120 uczniów szkół średnich z Polski Południowej [40 mężczyzn (33%) i 80 kobiet (66%) w wieku 18–19 lat], którzy przygotowywali się do egzaminu maturalnego w Polsce w 2020 roku. Wykorzystano fenomenologiczną analizę treści odpowiedzi udzielonych przez młodzież na 10 pytań ustrukturyzowanego kwestionariusza wywiadu.

Wyniki: Stwierdzono, że subiektywne doświadczenia młodzieży maturalnej w większości były negatywne w stosunku do ograniczeń związanych z Covid-19 i nauczania na odległość, co wyrażało się nie tylko poprzez odczuwanie negatywnych emocj w związku z nową, zaskakującą, a co za tym idzie przerażającą sytuacją, ale także negatywne nastawienie do zmiany rutynowych form aktywności. Młodzież ujawniała także silną potrzebę rozwijania nowych mechanizmów adaptacyjnych niezbędnych do radzenia sobie w izolacji społecznej.

Wnioski: Ograniczenie kontaktu z nauczycielami i rówieśnikami prowadziło do intensywnych negatywnych emocji i stanowiło dla młodzieży istotne wyzwanie zmuszające do poszukiwania nowych mechanizmów adaptacyjnych. Implikacje przeprowadzonego badania mogą stanowić wskazówki dla działań z obszaru profilaktyki zdrowia psychicznego (nie tylko w czasie pandemii) podejmowanych wobec uczniów klas maturalnych w celu rozwijania strategii radzenia sobie ze stresem.

Znaczenie Wsparcia Społecznego w Występowaniu Zaburzeń Psychicznych u Pacjentów Chorujących na Łuszczycę Zwykłą

Klaudia Wojtach — 2024-09-25

Łuszczyca stanowi globalny problem dotykający około 1% populacji kaukaskiej, przyczyniając się nie tylko do problemów estetycznych, ale także do stygmatyzacji, izolacji społecznej i ogólnego obniżenia jakości życia. Przewlekły stan zapalny organizmu pacjenta sprzyja większej zapadalności na zaburzenia lękowe i depresyjne. Nowe metody leczenia, zwłaszcza przeciwciała monoklonalne, mogą stanowić pomost pomiędzy korzyściami fizycznymi a psychicznymi.

Praca przedstawia problematykę zaburzeń psychicznych u pacjentów chorujących na łuszczycę zwykłą oraz wpływ różnych wymiarów wsparcia społecznego na przebieg choroby. Poruszone zostały zagadnienia dotyczące etiopatogenezy łuszczycy, związku tej dermatozy ze zwiększoną częstością występowania zaburzeń psychicznych, a także dwukierunkowej relacji obu jednostek chorobowych.

Analizie poddane zostały 4 badania uwzględniające zmienne kliniczne, demograficzne oraz psychospołeczne. Opis każdego badania uwzględnia analizę statystyczną, operacjonalizację zmiennych oraz część poświęconą wnioskowaniu. W części poświęconej dyskusji wykazano silny związek wsparcia społecznego ze stanem psychicznym pacjentów dermatologicznych. Przedyskutowano również zintegrowane podejście do procesu terapeutycznego oraz korzyści wynikające z holistycznego ujęcia problemów związanych z przewlekłymi chorobami zapalnymi.

Teoria dwukierunkowości relacji między łuszczycą a depresją otwiera nowe możliwości dla klinicystów i psychologów. W pracy podkreślono, że korzystanie z sprawdzonych strategii radzenia sobie ze stresem, opierających się na różnych wymiarach wsparcia społecznego, może być istotnym czynnikiem ochronnym przed zaburzeniami psychicznymi związanymi z łuszczycą. Działania te mają potencjał wpływania nie tylko na dobrostan psychiczny pacjenta, ale również na zmniejszenie nasilenia objawów skórnych. W świetle tej hipotezy praca kładzie nacisk na implementację efektywnych strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych, co może przyczynić się do poprawy jakości życia pacjentów z łuszczycą zwykłą.

Skala Odporności Psychicznej – adaptacja narzędzia i wstępna analiza właściwości psychometrycznych

Aleksandra Wójciak — 2024-09-25

Celem prezentowanych badań była adaptacja Skali Odporności Psychicznej – Profil Osobistych Zasobów Wyzwalających na grupie 357 uczniów (178 adolescentów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim oraz 179 uczniów w normie intelektualnej) oraz wstępna analiza jej właściwości psychometrycznych. Należy podkreślić, że z uwagi na fakt, iż podłoże teoretyczne zrealizowanych analiz stanowiła teoria resilience, respondenci doznali w biegu życia różnego rodzaju trudności. Skala Odporności Psychicznej – Profil Osobistych Zasobów Wyzwalających służy do pomiaru tych osobowościowych cech osoby, które umożliwiają jej skuteczniejsze radzenie sobie z różnymi trudnościami i przeciwnościami losu (Prince-Embury, 2006). Pierwszy etap psychometrycznej weryfikacji stanowiło sprawdzenie charakterystyk opisowych i rozkładu. Następnie przeprowadzono analizę rzetelności oraz procedurę konfirmacyjnej analizy czynnikowej. Ostatni etap adaptacji stanowiła standaryzacja wyników i przygotowanie norm. W efekcie przeprowadzonych analiz można uznać, że Skala Odporności Psychicznej – Profil Osobistych Zasobów Wyzwalających jest narzędziem o zadowalających właściwościach psychometrycznych.

Polska adaptacja i walidacja – a multi-dimensional Family Appraisal of Caregiving Questionnaire for Palliative Care (FACQ-PC) – narzędzia do oceny stanu opiekuna chorego w opiece paliatywnej

Monika Paleczna — 2024-09-25

Coraz więcej osób podejmuje rolę nieformalnych opiekunów bliskich osób w zaawansowanym stadium choroby. Konsekwencją takiej decyzji są zarówno pozytywne (np. umocnienie więzi) jak i negatywne (np. obciążenie) skutki. Ich ocena jest konieczna w celu dostosowania odpowiednich oddziaływań dla opiekunów i jest możliwa dzięki kwestionariuszowi FACQ-PC (a multi-dimensional Family Appraisal of Caregiving Questionnaire for Palliative Care)- wielowymiarowemu narzędziu do oceny funkcjonowania nieformalnych opiekunów pacjentów objętych domową opieką paliatywną. Celem niniejszego badania było określenie właściwości psychometrycznych polskiej wersji FACQ-PC. W badaniu wzięło udział 150 nieformalnych opiekunów pacjentów objętych domową opieką paliatywną, w tym 106 kobiet i 44 mężczyzn. w wieku od 22 do 77 lat. Osoby badane wypełniały polską wersję FACQ-PC oraz szereg kwestionariuszy mierzących uczucia pozytywne i negatywne (SUPIN), stres (PSS-10) i zadowolenie z życia rodzinnego (SOR- H). Nie potwierdzono czteroczynnikowej struktury kwestionariusza, bardziej odpowiednia okazała się struktura trójczynnikowa. Wyróżniono czynniki: negatywne aspekty opieki, pozytywna ocena opieki i dobrostan rodziny. Na podstawie badań walidacyjnych ustalono wysoką rzetelność poszczególnych skal oraz potwierdzono trafność wewnętrzną. Jako skróconą nazwę narzędzia przyjęto FACQ-PC-PL. Narzędzie to może być wykorzystywane w badaniach naukowych oraz do wstępnej oceny w warunkach klinicznych.