Słowa kluczowe
dziecko
wartości rodzinne
zaangażowanie rodzicielskie
Jak cytować
Abstrakt
Wstęp: Celem badań było określenie zróżnicowania w zakresie wartości rodzinnych i zaangażowania rodzicielskiego w grupach rodziców wychowujących przewlekle chore dziecko i zdrowe dziecko. Ponadto sprawdzono, czy wartości rodzinne pozwalają prognozować zaangażowanie rodzicielskie.
Metoda: Badania przeprowadzono metodą CAWI w grupie 160 osób dorosłych, z których 64 (40%) wychowywały przewlekle chore dziecko. Wykorzystano narzędzia badawcze o dobrych właściwościach psychometrycznych: Skalę Familizmu, Kwestionariusz Zaangażowania Rodzicielskiego oraz ankietę.
Wyniki: Stwierdzono, że matki i ojcowie wychowujący przewlekle chore dziecko osiągnęli istotnie statystycznie wyższe nasilenie wartości wyrażającej się w dążeniu do niezależności i samowystarczalności niż rodzice zdrowych dzieci. Matki wychowujące przewlekle chore dziecko uzyskały istotnie statystycznie wyższe nasilenie wyników w zakresie zaangażowania rodzicielskiego ogólnego, walencyjnego oraz behawioralnego niż matki wychowujące zdrowe dziecko. Ojcowie wychowujący przewlekle chore dziecko cechowali się niższym nasileniem wyników w zakresie zaangażowania rodzicielskiego ogólnego, poznawczo-emocjonalnego i behawioralnego. W grupie rodziców wychowujących zdrowe dziecko wraz ze wzrostem nasilenia wartości podkreślającej znaczenie osiągnięć materialnych malało nasilenie zmiennej zaangażowanie rodzicielskie ogólne. Wnioski: Rezultaty badań uzupełniają dotychczasową wiedzę z zakresu wybranych psychologicznych uwarunkowań funkcjonowania rodziców dzieci przewlekle chorych.
Bibliografia
Bakiera, L. (2013). Zaangażowane rodzicielstwo: problemy definicyjne, wskaźniki i pomiar. Społeczeństwo i Rodzina, 36(3), 16–29.
Bakiera L. (2014). Zaangażowane rodzicielstwo na tle współczesnej rodziny. Kultura i Edukacja, 2(102), 147–172.
Bakiera, L., Stelter, Ż. (2010). Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. Zalety i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki Socjologii Rodziny, 20, 131–151.
Bartnikowska, U. (2022). Poszukiwanie rodzin adopcyjnych/ zastępczych dla dzieci z niepełnosprawnością z wykorzystaniem mediów społecznościowych – głos profesjonalistów. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, XLI(4), 229–246. https://doi.org/10.17951/lrp.2022.41.4.229-246
Barbaro de, B. (1997). Struktura rodziny. (W:) B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, 45-55. Kraków: Wyd. Collegium Medicum UJ.
Bedyńska, S., & Cypryańska, M. (2013). Statystyczny drogowskaz. Praktyczne wprowadzenie do wnioskowania statystycznego. Wydawnictwo Akademickie Sedno: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
Broberg, M. (2011). Expectations of and reactions to disability and normality experienced by parents of children with intellectual disability in Sweden. Child: Care, Health and Development, 37(3), 410–417. https://doi.org/10.1111/j.1365-2214.2010.01198.x
Bronfenbrenner, U. (1993). The ecology of cognitive development: Research models and fugitive findings. (In:) R.H. Wozniak & K.W. Fischer (eds.), Development in context: Acting and thinking in specific environments, 3-44. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Brzeziński, J. (2022). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Byra, S., Parchomiuk, M. (2018). Pozytywne zmiany w percepcji matek dzieci z niepełnosprawnością – struktura i uwarunkowania. Niepełnosprawność, 30, 324-342.
Christophe, N.K., & Stein, G.L. (2022). Facilitating the study of familism across racial/ethnic groups: Creation of the Short Attitudinal Familism Scale. Journal of Family Psychology, 36(4), 534–544. https://doi.org/10.1037/fam0000954
Corona, K., Campos, B., & Chen, C. (2017). Familism Is Associated With Psychological Well Being and Physical Health: Main Effects and Stress-Buffering Effects. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 39(1), 46–65. https://doi.org/10.1177/0739986316671297
Czuba, B. (2021). Psychologiczne i medyczne aspekty oddziaływań wobec dziecka przewlekle chorego psychosomatycznie i jego rodziny. Edukacja – Terapia – Opieka, 3, 207–217. https://doi.org/10.52934/eto.144
Dyson, L. (1996). Fathers and mothers of school-age children with developmental disabilities: Parental stress, family functioning, and social support. American Journal on Mental Retardation, 102, 267–279. https://doi.org/10.1352/0895-8017(1997)102%3C0267:FAMOSC%3E2.0.CO;2
Hartley, S., Barker, E., Sletzer, M., Greenberg, J., Floyd, F. (2011). Marital satisfaction and parenting experiences of mothers and fathers of adolescents and adults with autism. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 116(1), 81–95. https://doi.org/10.1352%2F1944-7558-116.1.81
Hastings, R.P., Kovshoff, H., Ward, J.N., Espinosa, F., Brown, T., Remington, B. (2005). Systems analysis of stress and positive perceptions in mothers and fathers of preschool children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 35(5), 665−644.
Jackiewicz, M., Białecka-Pikul, M. (2019). Kompetencja rodzicielska. Użyteczny konstrukt w badaniach nad rolą rodzicielskich oddziaływań w rozwoju dziecka. Psychologia Rozwojowa, 24(1), 9–26. https://doi.org/10.4467/20843879PR.19.006.10597
Jazłowska, A., Przybyła-Basista, H. (2019). Doświadczanie stresu i odnajdywanie pozytywnych aspektów w kontekście dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Dziecko Krzywdzone, 18(2), 76–105, (from:) https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/view/713 (access: 05.12.2022).
Kaliszewska, K. (2022). Zaangażowanie rodzicielskie matek i ojców osób z niepełnosprawnością intelektualną z zespołem Downa w cyklu życia rodzin. Polskie Forum Psychologiczne, XXVII, 2, 160-181. https://doi.org/10.34767/PFP.2022.02.02
Kręcisz-Plis, E. (2020). Zaangażowanie rodzicielskie a percepcja doświadczeń rodziców dziecka z chorobą przewlekłą. Niepełnosprawność, 37, 265–287.
Kościelska, M. (2011). Odpowiedzialni rodzice. Z doświadczeń psychologa. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Liberska, H., Matuszewska, M. (2011). Model rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. (W:) H. Liberska (red.), Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym – możliwości i ograniczenia rozwoju, 41–66. Warszawa: Difin.
Ładyżyński, A. (2019). Odkrywanie zasobów rodziny w poradnictwie i w procesie terapii. Horyzonty Wychowania, 18(45), 35–45.
Łukasik, D. (2020). Niepełnosprawność dziecka a funkcjonowanie rodziny. Studia Gdańskie, 47, 271–283. https://doi.org/10.26142/stgd-2020-037
Maciarz, A. (2006). Dziecko przewlekle chore. Opieka i wparcie. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Martin, A.M., Marin, D.G., McIntyre, L.L., & Neece, C. (2022). Familism and Parenting Stress in Latinx Caregivers of Young Children with Developmental Delays. The Family Journal, 30(3), 411–418. https://doi.org/10.1177/10664807211052480
Mitchell, J.L., Lashewicz, B. (2016). Generative fathering: a framework for enriching understandings of fathers raising children who have disability diagnoses. Journal of Family Studies, 25(1), 1–15. https://doi.org/10.1080/13229400.2016.1212727
Olsson, M.B., Hwang, C.P. (2001). Depression in mothers and fathers of children with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 45(6), 535–543.
Parchomiuk, M. (2018). Życie z dzieckiem niepełnosprawnym. Wielowymiarowość przystosowania się rodziców. Wychowanie w Rodzinie, XVII(1), 305–322. https://doi.org/10.34616/wwr20181.305.322
Pilecka, W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pisula, E. (2007). Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Popielski, K. (2008). Psychologia egzystencji. Wartości w życiu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Rodzicielstwo i praca – jak wesprzeć pracujących rodziców? (from:) https://www.gov.pl/web/demografia/rodzicielstwo-i-praca--jak-wesprzec-pracujacych-rodzicow (access: 01.12.2022).
Rostowska, T. (2001). System wartości rodziców i dzieci jako zadanie rozwojowe. (W:) D. Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości, 217–229. Lublin: Wydawictwo KUL.
Santiago, C.D., Ros, A.M., Distel, L.M.L., Papadakis, J.L., Torres, S.A., Brewer, S.K., Fuller, A.K., Bustos, Y. (2020). Family Coping among Mexican-Origin Immigrants: Links to Child Mental Health. Journal of Child and Family Studies, 29(1), 182–194.
Sikorska, M. (2009). Nowa matka nowy ojciec. O nowym układzie sił w polskich rodzinach. Warszawa: WAiP Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Sikorski, W. (2021). Psychologia relacji wewnątrz rodzinnych. Komunikowanie się i psychoterapia. Warszawa: Difin.
Stelter, Ż. (2009). Rodzina z dzieckiem niesprawnym intelektualnie jako wartość, (from:) https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/12727/1/Rodzina%20z%20dzieckiem%20niesprawnym%20intelektualnie%20jako%20warto%C5%9B%E2%80%A6.pdf (access: 06.12.2022).
Szlendak, T. (2015). Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: Wyd. PWN.
Świętochowski, W. (2014). Choroba przewlekła w systemie rodziny. (W:) I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, 387–419. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Walęcka-Matyja, K. (2020). Familizm – pojęcie, pomiar i znaczenie dla zdrowia psychicznego. Psychiatria Polska, 54(4), 791–806. https://doi.org/10.12740/PP/108993
Walęcka-Matyja, K., Janicka, I. (2021). Rodzina jako wartość: Analiza psychologiczna wartości rodzinnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wąsiński, A. (2020). Biografie małżeńskie i rodzinne rozpatrywane w perspektywie autokreacji do rodzicielstwa. Roczniki Pedagogiczne, 12(48), 47–66. https://doi.org/10.18290/rped20123-3
Weryszko, M., Wejmer, I. (2022). Postawy rodzicielskie matek wychowujących synów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 3(51), 1–12. https://doi.org/10.34766/fetr.v3i51.1108
Zuba, L. (2021). Depression and Quality of Life in Parents with Chronically Ill Children, (from:) https://scholarworks.boisestate.edu/under_showcase_2021/31/ (access: 19.12.2022).
Żelichowska, J., Zawadzka, B. (2019). Choroba przewlekła dziecka jako sytuacja trudna dla rodziny, wymagająca wsparcia na poziomie lokalnym. Chowanna, 53(2), 225–245.