Jak cytować
Abstrakt
Introduction: The article aims at analysing the influence of beauty on the spirituality of women (in a philosophical sense) and the value of art history education during the secret teaching that women received in the all-female German Nazi concentration camp – FKL Ravensbrück. The clandestine lessons were initiated by the Polish teachers to save fellow prisoners, young Polish women, who were subjected to some criminal medical experiments conducted by the Germans. The researcher examines the role of telling stories about beauty and works of art in the extreme conditions, when the excruciating suffering was cumulating and depriving the prisoners of hope for survival. The author indicates the importance of influencing the listeners’ with the value of beauty contained in the lecturer’s words concerning the works of art and the emanation of her personal spiritual beauty. The research also underlines the role of the ancient method of learning through ekphrasis and emphasizes the therapeutic value of beauty. Method: Analysis of the source documents: the mémoires of the former Ravensbrück inmates and the results of Urszula Wińska’s survey. Conclusions: Attending the secret classes by the Polish women-prisoners (so called “Rabbits”, as they were subjected to the medical experiments) at FKL Ravensbrück and their education in the field of art history and aesthetics provided by prof. Karolina Lanckorońska had a double meaning. On one hand, it allowed the women to survive the camp (ad hoc effect of teaching), and on the other hand, it strengthened their need for a stronger attachment to their Polish roots and returning to the family home. It also boosted their love for the model of social life, in which one is to start one’s own family and protect the lives of its members.
Bibliografia
Arystoteles, (2010). Poetyka. Przeł. Henryk Podbielski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bartelà, G. G. (1991). Donatello. Transl. Nancy Pearson, Anthony Brierley, Florence: Scala/Rivreside.
Bastek, G. (2010). Warsztaty weneckie w drugiej połowie XV i XVI wieku: Bellini, Giorgione, Tycjan, Tintoretto. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Białostocki, J. (2004). Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Donatello, (1926). Broszura ze zdjęciami dzieł Donatello (Donato di Niccolo di Betto Bavoli ur. 1386 – um. 1466). Florencja: Bracia Alinari – Instytut Wydawnictw Artystycznych.
Drywa, D., Oratowska, B. (2015). Tajne nauczanie Polek w KL Ravensbrück – „A ja właśnie chcę przed śmiercią wiedzieć jak najwięcej”. Projekt plastyczny wystawy: Marek i Maciej Mikulscy, redakcja: Magdalena Jonik, Ewa Kuszyk-Peciak (Muzeum Lubelskie w Lublinie), tłumaczenie na jęz. niem.: Elżbieta Janssen-Stenko. Sztutowo: Muzeum Stutthof.
Filipowicz, B. (2007). Coeur bon et coeur monstrueu d’après les contes de Silésie. W: Histoire des monstres, Cahiers Kubaba, Vol. X, Paris: l’Harmattan, 153-177.
Filipowicz, B. (2021). Turn the pain and affliction into thinking about the beauty. Teaching young women as a form of saving one’s life in the light of memories from the all-female German Nazi concentration camp FKL Ravensbrück of Wanda Półtawska, Urszula Wińska and Karolina Lanckorońska, Quarterly Journal Fides et Ratio 48(4), 535-568. https://doi.org/10.34766/fetr.v48i4.994
Filipowicz, B. (2022). Trwanie ludzkiej pamięci. Rozmowa z Marią M. Rymaszewską, Zawsze Wierni, 1(218), 151-164.
Gajdus, W. (2013). Nr 20998 opowiada, Pelplin-Sztutowo: Wydawnictwo „Bernardinum”.
Galicka, I., Sygietyńska, H. (2014). El Greco z Kosowa Lackiego. Siedlce : Siedleckie Towarzystwo Naukowe.
Grochowska, I. (2022). Charity and its relation to wisdom by Saint Thomas of Aquinas, Quarterly Journal Fides et Ratio 1(49)2022, 9-20. https://doi.org/10.34766/fetr.v49i1.1052
Infografika, (2020). B. Januszewski, Niemieckie obozy koncentracyjne i obozy zagłady na ziemiach II RP. Grafika: Mateusz Zajder, Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. https://ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/104405,Infografika-IPN-Gdansk-Niemieckie-obozy-koncentracyjne-i-obozy-zaglady-na-ziemia.html?search=5935171646 (access: 10 stycznia 2022).
Iwaszkiewicz-Wronikowska, B. (2000). Katakumby. W: Encyklopedia Katolicka KUL. 978-982, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Janocha, M. (2005). Wpływ sztuki sakralnej na osobowość w świetle kilku średniowiecznych źródeł literackich. W: M. Pietrzak (red.), Osoba i osobowość – czynniki je kształtujące. 141-150, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
Jastrzębowska, E., Antczak, K. (2015). Podziemia antycznego Rzymu. Poznań : Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Instytut Kultury Europejskiej Uniwersytetut im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Kalinowski, L., Orman, E. (2001). Wstęp. W: Karolina Lanckorońska, Wspomnienia wojenne. 5-13, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Karczewski, M. (2021). Czy można zapomnieć? Wspomnienia z lat wojny 1939-1945. Opracowanie i przypisy Włodzimierz Suleja. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Kiedrzyńska, W. (2019). Ravensbrück kobiecy obóz koncentracyjny. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
King, R. (2017). Leonardo i Ostatnia Wieczerza. Przeł. Marek Fedyszak. Warszawa: Noir sur Blanc.
Kluza, K. (2011). Piękno. W: Encyklopedia Katolicka KUL. 561-562, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Krzywy, R. (2012). Ekfraza. W: G. Gazda (red.), Słownik rodzajów i gatunków literackich. 248-251, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Księżyk, J. (2017). Znaczenie ekfrazy dla poetyki narracji eseistycznej – formy ocalenia wartości i doświadczenia piękna w eseistyce Zbigniewa Herberta. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kwiatkowski, F. (1947). Filozofia wieczysta w zarysie. Tom II. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy Księża Jezuici.
Lanckorońska, K. (1932). « Paradiso » Tintoretta. Lwów : nakładem Towarzystwa Naukowego z zasiłkiem Funduszu Bolesława Orzechowicza.
Lanckorońska, K. (1933). Przyczynki do badań nad religijną sztuką baroku. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 2, 154-157.
Lanckorońska, K. (2001). Wspomnienia wojenne. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Lorens, M., Małachowska, E., (2020). Idąc po ich śladach… ścieżka edukacyjna po miejscu pamięci i przestrogach w Ravensbrück. Katowice: Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach.
Michał Anioł Buonarroti, (1922). Poezje. Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Leopold Staff. Kraków-Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza.
Michałowicz, M. (2011). Piękno. W: Encyklopedia Katolicka KUL. 562-564, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Mieszkowska, A. (2009). Dzieci Ireny Sendlerowej. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
Morcinek, G. (1984). O morowej dziewicy w Cieszynie. W: Legendy i baśnie. 204-221, Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
P.B. (1922). Cześć Matki Bożej w życiu Kościoła, Rycerz Niepokalanej, maj 1922, 84-90.
Półtawska, W. (2014). Ratować świętość. Rozmowa z K Ireneuszem Skubisiem, Niedziela (12) 23 III 2014, 12-14.
Półtawska, W. (2004). Materiał archiwalny. Za: Portret damy. Karolina Lanckorońska. Dokument filmowy, scenariusz i reżyseria Paweł Woldan, prod. Polska, Agencja Produkcji Filmowej Telewizja Polska S.A. https://www.youtube.com/watch?v=mT8gW9anI-U, (access: 10.01.2022)
Prokopiusz z Cezarei. (2006). O budowlach. Przeł. P.Ł. Grotowski, Warszawa: Prószyński i S-ka.
Rodzina Ravensbrück, (2022). Dokumentacja Rodziny Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück. http://www.rodzinaravensbruck.pl (access: 10.04.2022).
Rutkowska, M. (1985). Odarli nas… W: U. Wińska, Zwyciężyły wartości. Wspomnienia z Ravensbrück. 381-382, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Sadurska, A. (1974). Katakumby. W: Encyklopedia sztuki starożytnej, 249-250, Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe.
Salska, H. (1985). Odpowiedzi na ankietę. W: U. Wińska, Zwyciężyły wartości. Wspomnienia z Ravensbrück. 14-15, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Schlosser, J. von. (1896). Quellenbuch zur Kunstgeschichte des Abendländischen Mittelalter Wien: Graeser, 271. https://doi.org/10.11588/diglit.29293
Słodczyk, R. (2020). Ekfraza, hypotypoza, przekład. Interferencje literatury i malarstwa w prozie włoskiej i eseistyce polskiej XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Staff, L. (1922). Wstęp. W: Michał Anioł Buonarroti, Poezje. Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Leopold Staff. Kraków-Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza, IX-XXIX.
Starzyński, J. (1933). Z powodu artykułu k. Lanckorońskiej „Przyczynki do badań nad religijną sztuką baroku”, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 2, 158-161.
Summa theologiae, (1925). Saint Thomas d’Aquin, Somme Théologique. Dieu, 1 a, Questions 1-11. Trad. A. D. Sertillanges, O.P., Paris: Editions de la „Revue des Jeunes”–Desclée & Cie.
Summa theologiae, (1926). Saint Thomas d’Aquin, Somme Théologique. La vie humaine, ses formes, ses états, 2a–2ae. Questions 179-189. Trad. A. Lemonnyer, O.P., Paris, Tournai, Rome: Société Saint Jean l’Evangéliste–Desclée & Cie.
Tatarkiewiczowie, T. i W. (2011). Wspomnienia. Poznań: Zysk i S-ka.
Tatarkiewicz, W. (2012). Dzieje sześciu pojęć. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tatarkiewicz, W. (2015). O szczęściu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wińska, U. (1985). Zwyciężyły wartości. Wspomnienia z Ravensbrück. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Woźniak, R.M. (1985). Odpowiedzi na ankietę. W: U. Wińska, Zwyciężyły wartości. Wspomnienia z Ravensbrück. 105, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Zapisy Terroru, (2022). Baza świadectw w kolekcji cyfrowej Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego https://instytutpileckiego.pl/pl/kolekcje-cyfrowe/zapisy-terroru, (access: 8.01.2022).