Słowa kluczowe
pandemia Covid-19
Czynniki chroniące
czynniki ryzyka
Jak cytować
Abstrakt
Wstęp: Kryzys środowiskowy, jakim był okres pandemii Covid-19 i towarzyszącej jej izolacji, spowodował negatywne zmiany w funkcjonowaniu psychicznym i społecznym części młodzieży. Dotychczasowe badania wskazały m.in. na zaburzenia zdrowia psychicznego, deficyty uwagi i sprawności zadaniowej, pogorszenie relacji rówieśniczych, nastroje smutku i przygnębienia (m.in. Bigaj, Dębski, 2020; Ghosh i in., 2020; Grzelak, 2020; Pyżalski, 2020a). Negatywne objawy nie dotyczą jednak ogółu populacji uczniów. Istotną kwestią jest zatem określenie czynników wspomagających młodzież w radzeniu sobie z kryzysem i czynników zwiększających ryzyko spadku kondycji psychicznej. Metoda: W tym kontekście przeprowadzono badanie, którego celem była odpowiedź na pytanie o rodzaj oraz nasilenie szczegółowych objawów kryzysu psychicznego młodzieży badanej w trakcie pandemii. Sprawdzano także, czy zróżnicowaniu w nasileniu objawów towarzyszą różnice w zakresie czynników psychospołecznych, istotnych dla radzenia sobie w kryzysie, kontrolując przy tym zmienną płeć. Badaniem objęto grupę 1514 uczniów z 7 i 8 klas szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych. Zastosowano Skalę wpływu Covid-19 i izolacji domowej na dzieci i młodzież autorstwa Mireia Orgilés, Alexandra Morales i José Pedro Espada oraz ankietę do diagnozy czynników chroniących i czynników ryzyka zachowań problemowych młodzieży. Wyniki: Większość młodych ludzi nie dostrzega zmian w swoim samopoczuciu fizycznym i psychicznym po okresie izolacji domowej i pandemii Covid-19. Z drugiej strony znacząca grupa, około jednej trzeciej badanych, doświadczyła pogorszenia kondycji psychofizycznej. Czynniki, które towarzyszyły odmiennym skutkom pandemii i różnicują młodzież o silnych objawach kryzysu psychicznego od młodzieży niedoświadczającej negatywnych skutków to: jakość relacji rówieśniczych, jakość relacji z nauczycielami i wychowawcą, rodzaj kontaktu z rodzicami, klimat szkolny i klasowy. Wnioski: Pandemii Covid-19 i izolacji domowej towarzyszyły negatywne zmiany psychofizyczne u około jednej trzeciej młodzieży. Sama pandemia nie jest jednak bezpośrednim czynnikiem wywołującym owe zmiany. Istotny jest tutaj udział czynników psychospołecznych składających się na warunki, w których funkcjonowała młodzież w okresie pandemii.
Bibliografia
Bigaj, M., Dębski, M. (2020). Subiektywny dobrostan i higiena cyfrowa w czasie edukacji zdalnej. (W:) G. Ptaszek, G.D. Stunża, J. Pyżalski, M. Dębski, M. Bigaj (Red.), Edukacja zdalna: co stało się z uczniami ich rodzicami i nauczycielami?, 75-111, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bilicki, T. (2020). Jak pracować z uczniem w kryzysie w czasie pandemii Covid-19?. (W:) J. Pyżalski (Red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa Covid-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, 16-19, Warszawa: EduAkcja.
Brammer, L. (1984). Kontakty służące pomaganiu. Procesy i umiejętności, Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Ghosh, R., Dubey, M.J., Chatterjee, S., Dubey, S. (2020). Impact of Covid-19 on children: special focus on the psychosocial aspect, Minerva pediatrica, 72(3), 226–235. https://doi.org/10.23736/S0026-4946.20.05887-9
Grzelak, S. (2020). Młodzież w czasie epidemii. Komu jest najtrudniej?, Warszawa: Instytut Psychoprofilaktyki Zintegrowanej.
James, R.K., Gilliland B.E. (2006). Strategie interwencji kryzysowej, Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiazywania Problemów Alkoholowych: Wydawnictwo Edukacyjne PARPA.
Magson, N.R., Freeman, J., Rapee, R.M., Richardson, C.E., Oar, E.L., Fardouly, J. (2021). Risk and Protective Factors for Prospective Changes in Adolescent Mental Health during the Covid-19 Pandemic, Journal of youth and adolescence, 50(1), 44–57. https://doi.org/10.1007/s10964-020-01332-9
Moskalewicz, J., Wciórka, J. (2021). Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: raport z badań “Kompleksowe badania stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowania – EZOP II”, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Orgilés, M., Morales, A., Delvecchio, E., Mazzeschi, C., Espada, J.P. (2020). Immediate Psychological Effects of the Covid-19 Quarantine in Youth from Italy and Spain, Frontiers in Psychology. 11(579038). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.579038
Ostaszewski, K., Kucharski, M., Moskalewicz, J., Rabczenko, D., Stokwiszewski, J., Wciórka, J., Wojtyniak, B. (2021). Rozpowszechnienie zaburzeń zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży. Kwestionariusz MINI KID. (W:) J. Moskalewicz, J. Wciórka (Red.), Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: raport z badań „Kompleksowe badania stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowania – EZOP II”, 527-688, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii
Poleszak, W., Pyżalski, J. (2020). Psychologiczna sytuacja dzieci i młodzieży w dobie pandemii. (W:) J. Pyżalski (Red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa Covid-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, 7-15, Warszawa: EduAkcja.
Poleszak, W. (2020). Ekspertyza dotycząca wskazań w zakresie prowadzenia działań i programów profilaktycznych adresowanych do dzieci młodzieży dotyczących zachowań ryzykownych w czasie pandemii Covid – 19, z uwzględnieniem nauczania dzieci w trybie on-line, Ekspertyza na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, (za:) https://www.parpa.pl/images/Ekspertyza_dr_W._Poleszk.pdf (access: 12.05.2022).
Preacher, K.J., Rucker, D.D., MacCallum, R.C., Nicewander, W.A. (2005). Use of the Extreme Groups Approach: A Critical Reexamination and New Recommendations, Psychological Methods, 10 (2), 178–192. https://doi.org/10.1037/1082-989X.10.2.178
Ptaszek, G., Stunża, G.D., Pyżalski, J., Dębski, M., Bigaj, M. (2020). Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami?, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pyżalski, J. (2020a). Zmiany w ilości czasu poświęcanego wybranym aktywnościom w czasie edukacji zdalnej. (W:) G. Ptaszek, G.D. Stunża, J. Pyżalski, M. Dębski, M. Bigaj, Edukacja zdalna: co stało się z uczniami ich rodzicami i nauczycielami?, 124-133, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pyżalski, J. (2020b). Ważne relacje uczniów i nauczycieli w czasie edukacji zdalnej. (W:) G. Ptaszek, G.D. Stunża, J. Pyżalski, M. Dębski, M. Bigaj (Red.), Edukacja zdalna: co stało się z uczniami ich rodzicami i nauczycielami?, 112-123, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pyżalski, J., Poleszak, W. (2020c). Relacje przede wszystkim – nawet jeśli obecnie tylko zapośredniczone. (W:) J. Pyżalski (Red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa Covid-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, 28-36, Warszawa: EduAkcja.
Pyżalski, J. (2021). Zdrowie psychiczne i dobrostan młodych ludzi w czasie pandemii Covid-19–przegląd najistotniejszych problemów, Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 20(2), 92-115.
Rohde, C., Jefsen, O., Nørremark, B., Danielsen, A., Østergaard, S. (2020). Psychiatric symptoms related to the Covid-19 pandemic, Acta Neuropsychiatrica, 32, 274-276. https://doi.org/10.1017/neu.2020.24
Shoshani, A., Kor, A. (2021). The mental health effects of the Covid-19 pandemic on children and adolescents: Risk and protective factors, Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/tra0001188
UNICEF, (2020). Averting a lost Covid generation. A six-point plan to respond, recover and reimagine a post-pandemic world for every child. (from:) https://www.unicef.org/reports/averting-lost-generation-covid19-world-childrens-day-2020-brief, (access: 12.05.2022).