Dysfunkcje komunikacji rodzinnej jako przedmiot inkryminacji na gruncie Kodeksu karnego

Abstrakt

Komunikacja – jako przekaz informacji (komunikatu) między ludźmi, jest istotnym elementem życia rodzinnego. Podkreślić należy interpersonalność – relacyjność komunikacji rodzinnej oraz systemowość – funkcjonowanie jednostki w ramach podsystemów: mąż – żona, rodzic – dziecko oraz dziecko – dziecko. Realia życia codziennego, w tym wspólne zamieszkiwanie członków rodziny, implikują częstotliwość, intensywność i regularność procesów komunikacyjnych. Komunikacja nieprawidłowa wiąże się z zakłóceniami funkcjonowania rodziny. Skrajnym przejawem takich zakłóceń – dysfunkcji, będzie popełnianie czynów zabronionych. Celem artykułu jest określenie i scharakteryzowanie najważniejszych prawnokarnych aspektów dysfunkcji komunikacji w rodzinie – z perspektywy prawa karnego materialnego. Komunikacja rodzinna może być elementem czynności sprawczej przestępstw na gruncie Kodeksu karnego. Wymienić należy w szczególności przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece: bigamię (art. 206 k.k.), znęcanie się (art. 207 k.k.) i rozpijanie małoletniego (art. 208 k.k.), oraz przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu – zabójstwo eutanatyczne (art. 150 k.k.). Przedmiotem postępowań będą: oświadczenia woli osób wstępujących w związek małżeński (przestępstwo bigamii), groźby, zastraszanie i ubliżanie, realizowane przez sprawców znęcania się; nakłanianie małoletnich do spożywania alkoholu (przez rodziców lub opiekunów prawnych), a także żądania i prośby, których przedmiotem jest wola zakończenia życia (w przypadku zabójstwa eutanatycznego). Istotny prawnokarnie jest kontekst oraz relacje nadawcy z odbiorcą – szczególnie mąż (ojciec) jako nadawca w procesie komunikacyjnym mąż – żona i rodzic–dziecko. Intensywność, trwałość i częstotliwość procesów komunikacji rodzinnej, wynikające ze wspólnego zamieszkiwania i innych realiów życiowych, wpływają na specyfikę inkryminowanych czynów. Analiza komunikacji rodzinnej może mieć wpływ na uznaniu oskarżonego za winnego lub na kwalifikację prawną czynu. Jako przykład należy wskazać problematykę określania komunikatu jako żądania lub prośby w przypadku konieczności rozstrzygnięcia czy popełnione zostało zabójstwo eutanatyczne.