Abstrakt
Inspiracją do napisania niniejszego artykułu były słowa Jana Pawła II wypowiedziane podczas trzeciej pielgrzymki do Polski, dotyczące rodzicielskiej odpowiedzialności za życie, za miłość, za wychowanie i wzmocnione stwierdzeniem, że to mężczyzna powinien jako pierwszy podejmować tę odpowiedzialność. Celem niniejszego artykułu jest podjęcie próby prezentacji wybranych elementów nauczania Kościoła katolickiego dotyczącego odpowiedzialności mężczyzny oraz rozważenie stanowiska Kościoła w kwestii definiowania mężczyzny w kontekście jego fundamentalnej roli, jaką jest ojcostwo. Literaturę źródłową niniejszego tekstu stanowią wybrane dokumenty Kościoła katolickiego. Przeanalizowano również dostępne opracowania podejmujące wskazaną tematykę. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że nauczanie Kościoła katolickiego zwraca uwagę na Boże pochodzenie człowieka, zaś rodzicielstwo traktuje jako teren szczególnej współpracy Stwórcy ze stworzeniem. Podkreśla się, że ludzkie rodzicielstwo powinno być przede wszystkim odpowiedzialne, zatem wspólne decyzje obojga małżonków dotyczące prokreacji powinny być podejmowane w sposób wolny i przemyślany. Dojrzały mężczyzna ma świadomość swojej odpowiedzialności za budowanie świata zgodnego z zamysłem Stwórcy i dlatego nie zgadza się na jakąkolwiek formę pozbawienia współżycia małżeńskiego podwójnego znaku: wzmocnienia wzajemnej więzi i prokreacji. Odpowiedzialność mężczyzny za życie najmocniej wyraża się poprzez jego sprzeciw wobec wszelkich działań naruszających godność człowieka w tak delikatnym obszarze, jakim jest przekazywanie życia. W kontekście odpowiedzialności mężczyzny za wychowanie należy stwierdzić, że zdrowe ojcostwo polega na świadomym, permanentnym budowaniu relacji najpierw z żoną, a następnie z dzieckiem. Mężczyzna powinien z zaangażowaniem, w sposób aktywny uczestniczyć w życiu dziecka. Wychowanie kolejnych pokoleń mężczyzn wymaga widocznej obecności w rodzinie mężczyzny-męża-ojca, który nie zwalnia się ze swoich męskich zobowiązań poprzez lekkomyślne przekazywanie ich kobiecie-żonie-matce, tylko wnosi do rodziny wszystkie cechy i zachowania dojrzałego i odpowiedzialnego mężczyzny, takie jak m.in.: samoopanowanie, stała praca nad charakterem i stawianie sobie wysokich wymagań. Podjęta problematyka wydaje się szczególnie istotna z perspektywy człowieka, którego jedną z najważniejszych właściwości jest rozwój, permanentne dojrzewanie do kolejnych wyzwań. Ze względu na niezmienność ludzkiej natury można stwierdzić, że nauczanie Kościoła katolickiego dotyczące męskiej odpowiedzialności pozostaje aktualne pomimo zmieniających się warunków życia kolejnych pokoleń.
Bibliografia
Anderson, R.T. (2021). Kiedy Harry stał się Sally. Przemyślenia w czasach transpłciowości. Warszawa: Wydawnictwo WEI.
Augustyn, J. (2009). Ojcostwo. Aspekty pedagogiczne i duchowe. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Augustyn, J. (2011). Dzieci już są ludźmi. O tym, jak ojcowie winni traktować uczucia swoich dzieci. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Ojcostwo wobec wyzwań współczesności, 123-132, Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego.
Bassa, B. (2015). Odkryć piękno męskości i kobiecości. (In:) I. Grochowska, P. Mazanka (eds.), Szczęśliwe małżeństwo i rodzina, 29-45, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Bejma, U. (2015). Ideologia radykalnego feminizmu zagrożeniem dla rodziny. (In:) W. Majkowski (ed.), Rodzina: dobro zagrożone, 155-176, Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów.
Benedykt XVI. (2012). Przemówienie Benedykta XVI podczas spotkania z kardynałami oraz pracownikami Kurii Rzymskiej i Gubernatoratu, Rzym, 21.02.2012. (From:) https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/speeches/2012/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20121221_auguri-curia.html, (access: 13.04.2023).
Ekologia prokreacji. Vademecum, (2021). N. Ejtminowicz, K. Urban, A. Zięba (ed.), Kraków: Polskie Stowarzyszenie Obrońców Życia Człowieka.
Fijałkowski, W. (2001). Dwurodzicielstwo od poczęcia. Ojcostwo w kształtowaniu się nowego modelu człowieka. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Oblicza ojcostwa, 285-290, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Jan Paweł II, (1995). Encyklika Evangelium Vitae Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów, do kapłanów i diakonów, do zakonników i zakonnic, do katolików świeckich oraz do wszystkich ludzi dobrej woli o wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, Katowice: Drukarnia Archidiecezjalna.
Jan Paweł II, (1997). Homilia w czasie Mszy św. odprawionej dla rodzin. Szczecin, 11.06.1987. (In:) Jan Paweł II: Pielgrzymki do Ojczyzny 1979, 1983, 1987, 1991, 1995, 1997. Przemówienia, homilie, 450-458, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Jan Paweł II, (1999). W trosce o godność rodziny, 1.12.1999. L’Osservatore Romano, wyd. polskie, 2000, nr 3, 43-44.
Jan Paweł II, (2000). Familiaris consortio. O zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie, Wrocław: Wydawnictwo TUM.
Jan Paweł II, (2004). Kultura odpowiedzialnego rodzicielstwa. Przesłanie do uczestników międzynarodowego sympozjum na temat „Naturalne metody regulowania poczęć i kultura życia”, Watykan, 28.01.2004. (From:) https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/npr_sympozjum_28012004.html, (access: 22.04.2023).
Jan Paweł II, (2020). Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa, Kraków: Wydawnictwo AA.
Jan Paweł II, (2021). List do Rodzin Gratissimam sane, Wrocław: Wydawnictwo TUM.
Janas, M. (2022). Apostolstwo mężczyzny w życiu rodzinnym. Praca doktorska. (From:) http://bc.upjp2.edu.pl/dlibra/docmetadata?from=rss&id=5856, (access: 9.06.2023).
Jankowski, W. (1999). Odpowiedzialne rodzicielstwo. (In:) E. Ozorowski (ed.), Słownik małżeństwa i rodziny, 313-314, Warszawa-Łomianki: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, Fundacja Pomoc Rodzinie.
Katechizm Kościoła Katolickiego, (1994). Poznań: Pallottinum.
Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej „Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę” z myślą o drodze dialogu na temat kwestii gender w edukacji. (2019). (From:) https://episkopat.pl/wp-content/uploads/2019/07/StworzylIchJakoMezczyzneIKobiete.pdf, (access: 13.04.2023).
Kongregacja Nauki Wiary, (2004). List do biskupów Kościoła Katolickiego o współdziałaniu mężczyzny i kobiety w Kościele i świecie. Kraków: Wydawnictwo M.
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes. (1967). Sobór Watykański II. Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, 537-620. Poznań: Pallottinum.
Korab, K. (2015). Powrót do aktywnego i odpowiedzialnego ojcostwa. (In:) I. Grochowska, P. Mazanka (eds.), Szczęśliwe małżeństwo i rodzina, 165-177. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Kornas-Biela, D. (2014). Ojciec w prenatalnym okresie życia dziecka. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Ojcostwo dzisiaj, 155-170. Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego – Tato.Net.
Kornas-Biela, D. (2014). Wprowadzenie. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Ojcostwo dzisiaj, 6-14. Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego – Tato.Net.
Lichtenberg-Kokoszka, E. (2010). Mężczyzna – ojciec dziecka w prenatalnym okresie życia. (In:) E. Głowacka-Sobiech, J. Gulczyńska (ed.), Mężczyzna w rodzinie i społeczeństwie – ewolucja ról w kulturze polskiej i europejskiej, T. II, Wiek XX, 165-173. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Ładyżyński, A. (2008). Męskość jako droga do ojcostwa. (In:) J. Augustyn (ed.), Duchowość mężczyzny, 145-158. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Majorczyk, M. (2013). Rola ojca w poglądach i planach życiowych młodych mężczyzn, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.
Meissner, K.W. (2011). Kilka myśli o wychowaniu do ojcostwa. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Ojcostwo wobec wyzwań współczesności, 139-144. Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego.
Mierzwiński, B. (1999). Mężczyzna istota nieznana. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”.
Nowak, M. (1999). Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Olearczyk, T. (2011). Znaczenie ojca w życiu dziecka. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Ojcostwo wobec wyzwań współczesności, 87-92. Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego.
Opozda, D. (2019). Wymiary wychowania w rodzinie. (In:) D. Opozda, M. Parzyszek (eds.), Wychowanie w rodzinie w wybranych zagadnieniach pedagogicznych, 31-60. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Ostrowska, K. (2004a). Odpowiedzialność. (In:) K. Ostrowska (ed.), Wychowanie do życia w rodzinie. Słownik pojęć, 22, Kraków: Wydawnictwo Rubikon.
Ostrowska, K. (2004b). Ojcostwo. (In:) K. Ostrowska (ed.), Wychowanie do życia w rodzinie. Słownik pojęć, 87-88. Kraków: Wydawnictwo Rubikon.
Paweł VI, (2013). Encyklika Ojca Świętego Pawła VI „Humanae Vitae” – o zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, Rzym, 25.07.1968. (In:) M. i M. Zimoń (eds.), Płodność. Powrót do źródeł, 179-207. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Inspiracje.
Pokrywka, M. (2010). Antropologiczne podstawy moralności małżeństwa i rodziny. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Półtawska, W. (2009). Dziecko owocem miłości. (In:) F. Adamski (ed.), Miłość. Małżeństwo. Rodzina, 223-251. Kraków: Petrus.
Półtawska, W. (2011). Przygotowanie do ojcostwa, Kilka myśli o wychowaniu do ojcostwa. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Ojcostwo wobec wyzwań współczesności, 133-137. Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego.
Półtawska, W. (2018). Genealogia divina. Boże pochodzenie człowieka. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Pulikowski, J. (2008). Dojrzałe ojcostwo szczytem karier męskich. (In:) J. Augustyn (ed.), Duchowość mężczyzny, 159-171. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Rynio, A. (2021). Wychowanie do odpowiedzialności. Studium teorii i praktyki pedagogiki integralnej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Ryś, M. (2015). Miłość jako podstawa wspólnoty małżeńskiej, Ujęcie psychologiczne. (In:) I. Grochowska, P. Mazanka (eds.), Szczęśliwe małżeństwo i rodzina, 57-74. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Schwartländer, J. (2004). Odpowiedzialność jako podstawowe pojęcie filozoficzne. (In:) T. Filek (ed.), Filozofia odpowiedzialności XX wieku: teksty źródłowe, 173-185. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sławiński, S. (2014). Czy warto być mężczyzną?. (In:) D. Kornas-Biela (ed.), Ojcostwo dzisiaj, 45-52. Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego – Tato.Net.
Sorkowicz, A. (2014). Polska rodzina i wychowanie w świetle nauczania Jana Pawła II. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
W obronie życia. Kompendium niezbędnej wiedzy. (2020). Biuro Analiz Centrum Życia i Rodziny, I. Mosakowska (ed.). Warszawa: Centrum Życia i Rodziny.
Wadowski, D. oprac. (2023). Postawy Polaków wobec rodzicielstwa i ojcostwa. Raport z badań. Lublin: Fundacja Cyryla i Metodego – Tato.Net.
Walaszczyk, M. (2015). Postawy wobec płodności. (In:) I. Grochowska, P. Mazanka (ed.), Szczęśliwe małżeństwo i rodzina, 103-111. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Wojtyła, K. (2015). Miłość i odpowiedzialność. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Zarębianka, Z. (2008). Mężczyzna jak(o) dziecko. Oblicza niedojrzałości: Piotruś Pan i Mały Książę. (In:) J. Augustyn (ed.), Duchowość mężczyzny, 252-263. Kraków: Wydawnictwo WAM.