Umiejscowienie oddziaływań z zakresu religii w paradygmacie jurydycznej pracy socjalnej. Próba oceny

Abstrakt

Praca naprawcza, psychokorekcyjna z różnymi kategoriami osób niedostosowanych społecznie, a zwłaszcza z więźniami i nieletnimi umieszczonymi w określonych ośrodkach, może odbywać się w ramach różnych podejść czy modeli. Praca z tymi osobami jest niezwykle trudna, gdyż w swoim funkcjonowaniu aksjologicznym, często realizują antywartości, mają trudności z przestrzeganiem norm społecznych, moralnych, prawnych, a przy tym charakteryzuje ich niejednokrotnie roszczeniowość. W Polsce, w odniesieniu do pracy z więźniami czy wychowankami zakładów poprawczych powszechnie stosowany jest termin – resocjalizacja. W prezentowanym artykule wyszczególnione zostaną trzy paradygmaty oddziaływań wobec osób, które weszły w konflikt z prawem, czy w ogóle wobec osób nieprzystosowanych do uspołecznionego funkcjonowania, a więc życia w zgodzie z obowiązującymi i przez ogół akceptowanymi normami moralnymi, społecznymi, prawnymi. Te paradygmaty to: resocjalizacyjny klasyczny, jurydycznej pracy socjalnej oraz socjalnej resocjalizacji. W danym paradygmacie będą preferowane określone formy pracy. Metodyka pracy z nieprzystosowanymi społecznie, czyli metodyka resocjalizacyjna, prezentuje funkcje, zasady, metody tejże pracy. Metody pracy naprawczej (metody resocjalizacji) posiadają charakter psychotechniczny (indywidualny, a zarazem psychologiczny czy psychoterapeutyczny), socjotechniczny (praca z grupą czy z wykorzystaniem oddziaływań poprzez grupę), kulturotechniczny (nauka, np. szkolna, praca, kontakt z kulturą jako odbiorca bądź twórca). Za metodę kulturotechniczną należy uważać też różne oddziaływania z zakresu religii. Nie wszyscy więźniowie czy wychowankowie zakładów poprawczych mają negatywny stosunek do religii czy do duszpasterstwa specjalistycznego (penitencjarnego, zakładowego). Wielu z nich w oddziaływaniach z zakresu religii dostrzega wartość pomocową. Praktyki religijne pomagają im w prospołecznym funkcjonowaniu, aczkolwiek w celu uzyskania danych korzyści mogą manipulować swoim zaangażowaniem religijnym, które może okazać się zaangażowaniem pozornym. Aktywność zawodowa autora niniejszego artykułu pozwoliła mu na prowadzenie wieloletniej obserwacji wśród osadzonych w jednostkach penitencjarnych czy wśród umieszczonych w zakładach dla nieletnich resortu sprawiedliwości. Wyniki tej obserwacji dają podstawę do umieszczenia oddziaływań religijnych nie w paradygmacie klasycznej resocjalizacji, a w paradygmacie jurydycznej pracy socjalnej.