Abstrakt
Development of talents and competence in the contemporary culture and aesthetic education of children and adolescents occupy a special place in the educational research of the twenty-first century. Recommendations for how to best shape these competence from early childhood have become a driving force behind the designing and implementation of various educational initiatives at schools and in non-formal educational settings. In the difficult time of the new pandemic (2020), activities aimed at developing social skills in young audiences have become particularly relevant. Even though, due to spreading restrictions, these were mostly transferred to the Internet, many cultural institutions have tried to re-establish and maintain effective relationship with their audiences. Recent years have shown how important it has become to build relationship and develop social skills in direct contact with culture, art and other people. In their research analyses, the authors of this paper have focused primarily on the programs of leisure activities addressed to children and adolescents. The research involved the analysis of the websites of selected cultural institutions (programs), educational websites (reviews) and community portals (comments), with a particular emphasis on the competition for the most development-enhancing initiative for children. Data were also obtained via interviews with program organizers. Analysis of cultural institutions’ programs show their involvement in the cultural education of children and youth. Non-formal education in cultural institutions is focused on the development of creativity and cultural and social competence.
Bibliografia
Bielecka-Prus, J. (2010). Transmisja kultury w rodzinie i w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bonar, J. (2019). Using Creative Activities to Discover Children’s Understanding of the World. The New Educational Review, 58, 11-21.
Bryś, M. (2022). Pedagogika teatru w czasie pandemii. Didaskalia. Gazeta Teatralna, 172. (From:) https://didaskalia.pl/pl/artykul/pedagogika-teatralna-po-pandemii (access: 09.10.2023).
Brzezińska, A. (2019). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Cropley, A.J. (2001). Creativity in Education and Learning. A Guide for Teachers and Educators. London: Kogan Page.
Cynoweth, A., Lynch, B., Petersen, K., Smed, S. (2020). Museums and Social Change: challenging the unhelpful museum. New York: Routledge.
Denek, K. (2011). Edukacja pozalekcyjna i pozaszkolna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I.
Gaweł, A., Opozda-Suder, S. (2020). W poszukiwaniu wzorców i wyznaczników jakości życia osób z niepełnosprawnością intelektualną – Przegląd ujęć teoretycznych i wybranych badań empirycznych. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 38, 205-226.
Gałkowski, J.W., Gałkowski, S.K. (2019). Wartość, kultura, humanistyka. Wokół filozofii wychowania. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
Gardner, H. (2009). Inteligencje Wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce. Warszawa: Laurum.
Górniewicz, J. (1990). Edukacja teatralna dzieci w placówkach kulturalno-oświatowych. Warszawa: Wydawnictwo COMUC.
Górajec, P., Pasternak-Zabielska, M. (2021). (R)ewolucja edukacji muzealnej w czasie pandemii Covid 19. Muzealnictwo, 62, 267-272. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.3626
Grajewska, A., (2019). Ćwiczenia z marzenia. Edukacja muzealna dawniej a dzisiaj. (In:) A. Pilch., M. Rusek (eds.), Współczesny museion. Edukacja kulturowa z perspektywy uniwersytetu, muzeum, szkoły, 83-91. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Hessen, S., (1973). Filozofia, kultura, wychowanie. Źródła do dziejów myśli pedagogicznej, Warszawa-Wrocław-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Holden, J. (2008). Culture and Learning: Towards a New Agenda. London: Demos.
Hooper-Greenhill, E. (2007). Museums and Education. Purpose, pedagogy, performance. London and New York: Routledge Taylor & Fracis Group.
Jagodzińska, K. (2021). Museums as Landscape Activists. Muzeológia a kultúrne dedičstvo, 2(9), 5-26. https://doi.org/10.46284/mkd.2021.9.2.1
Kamińska, K. (2021). Pandemiczny przewodnik po instytucjach kultury. O cyfrowych formach komunikacji na przykładzie Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Napis XXVII, 327-343. https://doi.org/10.18318/napis.2021.1.19
Kosno, M., Spodaryk, M. (2021). Dzieci i sztuka. Kraków: Małopolski Instytut Kultury.
Lauret, J-M. (2010). European Agenda for Culture – Open Method of Coordination Working Group on developing synergies with education, especially arts education – Final Report. Brussels: European Commission.
Lewartowicz, U. (2019). Kreatywność jako przedmiot i cel edukacji kulturalnej. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 38(1), 69-78. http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2019.38.1.69-78
Lipińska-Grobelny, A., Ozga, K. (2023). Leisure activities and feelings of stress in the workplace. The mediating role of emotional reactivity and activity, Quarterly Journal Fides et Ratio, 55(3), 126-135. https://doi.org/10.34766/fetr.v55i3.1209
Łukaszewski, B. (2020). Czas wolny Polaków w kontekście potencjału turystycznego. Zeszyty Naukowe. Turystyka I Rekreacja, 1(25), 139-157.
Macdonald, S. (2016). Revolution, turns and developments in museum education: some antrhropological and museological reflections. (In:) B. Commandeur, H. Kunz-Ott, K. Schad (ed.) Handbuch Museumspädagogik. Kulturelle Bildung in Museen, 99-108. München: kopaed.
Meier T.D. (2000). Susanna Müllers Selbstkocher oder der musealisierte Alltag. (In:) Meier T.D., Reust H.R. (ed.), Medium Museum. Kommunikation und Vermittlung in Museen für Kunst und Geschichte, 77-93. Bern-Stuttgart-Wien: Verlag Paul Haupt.
Miller, R. (2017). Dialog z publicznością w teatrze J. Dormana. (In:) M. Szczepska-Pustkowska, E. Rodziewicz (ed.), Więcej niż teatr. Sztuka zaangażowana i angażująca wychowawczo Romany Miller inspiracje dla współczesnej pedagogiki. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Mroczkowska, D. (2020). (Z) rozumieć czas wolny. Przeobrażenia, tożsamość, doświadczanie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Buchner, A. Urbańska, A., Wierzbicka, M., Janus, A., Cetera, N. (2021). Kultura w pandemii. Doświadczenie polskich instytucji kultury. Warszawa: Centrum Cyfrowe – Narodowe Centrum Kultury.
Nawroczyński, B. (1947). Życie duchowe. Zarys filozofii kultury. Warszawa: Księgarnia Wydawnicza F. Pieczątkowski i Ska.
Olbrycht, K. (2018). O pedagogicznych konsekwencjach rozumienia rozwoju integralnego. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 34(2), 7-26.
Olbrycht, K. (2019). Edukacja kulturalna jako edukacja do wzrastania w człowieczeństwie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Olszewska-Gniadek, J. (2017). Terapia przez sztukę w Teatrze Ludowym w Krakowie. (In:) J. Olszewska-Gniadek, K. Plebańczyk, J. Szulborska-Łukaszewicz, B. Turlejska (ed.), Edukacja teatralna a pedagogika teatralna: idee i praktyka, 170-193. Kraków: Attyka.
Pasikowska-Schnass, M. (2017). Arts, culture, and cultural awareness in education. Briefingt, November 2017, EU, EPRS: European Parliamentary Research Service. (From:) https://catalogus.boekman.nl/pub/P17-0573.pdf. (access: 09.10.2023).
Pasternak-Zabielska, M. (2021). Raport z badań. Instytucje kultury w okresie Covid-19. Muzealne strategie docierania do widzów. Warszawa: NIMOZ.
Pater, R. (2015). Czas wolny w (dla) edukacji kulturalnej dzieci. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 1(35), 11-31.
Pater, R. (2017). Edukacja muzealna – wychowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze. Parezja, 1(7), 74-92. https://doi.org/10.15290/parezja.2017.07.05
Pater, R., Karamanov O. (2020). Museum education in the context of socio-cultural changes in the countries of Eastern Europe (using the example of Poland, Ukraine and Russia). Muzeológia a Kultúrne Dedičstvo, 8(2), 17-30. https://doi.org/10.46284/mkd.2020.8.2.2
Pater, R., Olszewska-Gniadek, J. (2022). Rozwijanie inteligencji wielorakich i kompetencji kluczowych dzieci w kontekście edukacji nieformalnej. Studium przypadku konkursu „Słoneczniki”, Edukacja Międzykulturowa, 1(16), 186-196. https://doi.org/10.15804/em.2022.01.12
Pitts, P. (2018). Visitor to Visitor Learning: Setting up Open-Ended Inquiry in an Unstaffed Space. Journal of Museum Education, 43(4), 306-315. https://doi.org/10.1080/10598650.2018.1522127
Pluszyńska, A., Kopeć, K., Laberschek, M. (2022). Badania w sektorze kultury. Dostępność. Kraków: Wydawnictwo Attyka.
Popiołek, I. (2014). Wychowanie estetyczne i wychowanie przez sztukę (In:) K. Zabawa (ed.), Z historii, teorii i praktyki edukacji artystycznej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, 17-27. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Pufal-Struzik, I. (2018). W trosce o wszechstronny rozwój potencjału twórczego dziecka w rodzinie. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 36(4), 224-237.
Robinson, C. (2021). International perspectives: what is museum education?. Journal of Museum Education, 3(46), 283-284. https://doi.org/10.1080/10598650.2021.1957374
Rochowska, A. (2019). Pedagogika teatru – próba definicji. Zwrot edukacyjny w teatrze. Kultura współczesna, 2(105), 133-144. https://doi.org/10.26112/kw.2019.105.11
Ryś, M. (2020). Poczucie osamotnienia jako symptom naszych czasów. (In:) Z. Gaś, (ed.), Mistrzowie psychologii wobec wyzwań współczesności, 17-51. Lublin: Wydawnictwo Innovatio Press.
Sanecka, A. (2022). Rosnę w teatrze – edukacja i wychowanie przez teatr jako alternatywa edukacyjna. Rocznik Pedagogiczny, 45(1), 161-172.
Siwiński, W. (2010). Pedagogika czasu wolnego i jej związki z rekreacją. (In:) W. Siwiński, B. Pluta (eds.), Teoria i metodyka rekreacji, 81-94. Poznań: Akademia Wychowania Fizycznego.
Skowron, F. (2019). Skąpożerni. Społeczność krakowskich instytucji kultury. (In:) Ł. Gaweł, F. Skowron, A. Szostak (eds.). Raport z projektu badawczego. Krakowski odbiorca kultury, 86-102. Kraków: Wydawnictwo Attyka.
Szczepska-Pustkowska, M. (2020). Teatr dla dzieci a teatr dziecięcy z perspektywy konfiguracjonizmu Margared Mead. Przegląd Pedagogiczny, 1, 136-153. https://doi.org/10.34767/PP.2020.01.08
Szeląg, M. (2015). Muzea wobec różnych potrzeb zróżnicowanej publiczności. Działania edukacyjne muzeów. (In:) M. Wysocki (ed.), I Kongres Muzealników Polskich, 203-211, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Szulborska-Łukaszewicz, J. (2017). „Na początku była publiczność”. O funkcji teatru w XXI wieku. (In:) J. Olszewska-Gniadek, K. Plebańczyk, J. Szulborska-Łukaszewicz, B. Turlejska (eds.), Edukacja teatralna a pedagogika teatralna: idee i praktyka, 170-93. Kraków: Attyka.
Truszkowska-Wojtkowiak, M. (2012). Fenomen czasu wolnego. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Szuman, S. (1990). O sztuce i wychowaniu estetycznym, (wyd. 1, 1961). Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Świętochowska, A., Dobiasz-Krysiak, M. (2019). Rozwój, kryzys i wspólnota. O praktycznej realizacji mazowieckiego programu edukacji kulturalnej. Kultura Współczesna, 105(2), 118-132. http://doi.org/10.26112/kw.2019.105.10
Wojnar, I. (1984). Teoria wychowania estetycznego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wiśniewski, R., Pol, G., Pląska, R., Bąk, A. (2021). Oswajając zmienność. Kultura lokalna z perspektywy domów kultury. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
https://centrumcyfrowe.pl/raport-kultura-w-pandemii/ (access: 09.10.2023)
https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_133_10.PDF (access: 09.10.2023)
https://fundacja.czasdzieci.pl/pl/o-nas/ (access: 09.10.2023)
https://ludowy.pl/pl/spectacle/pippi (access: 09.10.2023)
https://muzeum.bytom.pl/?p=17175 (access: 09.10.2023)
https://nck.krakow.pl/teatrzyk-twoim-domu-konkurs/ (access: 09.10.2023)
https://sloneczniki.czasdzieci.pl/aktualnosci/ (access: 09.10.2023)
https://sloneczniki.czasdzieci.pl/aktualnosci/id,190-sloneczniki_2023_rozdane.html (access: 09.10.2023)
https://sloneczniki.czasdzieci.pl/aktualnosci/id,185-sloneczniki_2023_rozdane.html (access: 09.10.2023)
https://sloneczniki.czasdzieci.pl/aktualnosci/id,157-poznajcie_naszych_ekspertow.html (access: 09.10.2023)
https://sloneczniki.czasdzieci.pl/aktualnosci/id,158-sloneczniki_2021_rozdane.html (access: 09.10.2023)
https://sloneczniki.czasdzieci.pl/aktualnosci/id,159-sloneczniki_2021_rozdane.html (access: 09.10.2023)
https://sloneczniki.czasdzieci.pl/aktualnosci/id,160-sloneczniki_2021_rozdane.html (access: 09.10.2023)
https://statystykamuzeow.pl/ (access: 09.10.2023)
https://teatr.bedzin.pl/on-line/ (access: 09.10.2023)
https://teatrmaly.tychy.pl/ (access: 09.10.2023)
https://www.facebook.com/MeloMaluchyMeloKoncerty/ (access: 09.10.2023)
https://www.facebook.com/watch/teatrdziecizaglebia/274805797239994/ (access: 09.10.2023)
https://www.teatrsyrena.pl/index/warsztaty-dubbingowe.html (access: 09.10.2023)
https://sztukaedukacji.zacheta.art.pl/#konferencja2018 (access: 09.10.2023).
https://www.mim.krakow.pl/aktualnosci/podcasty (access: 09.10.2023).
https://mimcast.pl/ (access: 09.10.2023)
https://www.mit.krakow.pl/ (access: 09.10.2023)