Wiedza emocjonalna – niedoceniane ogniwo inteligencji emocjonalnej

Abstrakt

Artykuł ma charakter przeglądowy. Prześledzono w nim dotychczasowe definicje inteligencji emocjonalnej i wiedzy emocjonalnej. W literaturze przedmiotu egzystują one niejako równolegle wobec siebie nawzajem – badacze inteligencji emocjonalnej wcale nie odnoszą się do wiedzy emocjonalnej lub też robią to w bardzo niewielkim stopniu, z kolei naukowcy zajmujący się wiedzą emocjonalną w swoich pracach zazwyczaj nie łączą jej z inteligencją emocjonalną. Tymczasem zarówno definicje inteligencji emocjonalnej, jak i wiedzy emocjonalnej, odwołują się do procesu przetwarzania informacji emocjonalnych. Podobieństwo widać również w wymienianych przez badaczy komponentach obu konstruktów i w sposobach ich operacjonalizacji. Wydaje się wręcz, że te same komponenty przez jednych badaczy są włączane w zakres wiedzy emocjonalnej, przez innych zaś – w zakres inteligencji emocjonalnej. W artykule wskazano na potrzebę uporządkowania wiedzy o wzajemnej odrębności i zależnościach pomiędzy inteligencją emocjonalną i wiedzą emocjonalną. Opierając się na dokonanym przeglądzie literatury, zaproponowano nową definicję inteligencji emocjonalnej integrującą oba konstrukty. Wedle tej definicji inteligencja emocjonalna jest zbiorem zdolności do nabywania wiedzy emocjonalnej (czyli przyswajania informacji emocjonalnych, ich analizy i włączania w system poznawczy), a także zdolności do sprawnego wykorzystania wiedzy emocjonalnej w zrozumieniu i rozwiązywaniu problemów emocjonalnych. Proponowana definicja podkreśla poznawczy charakter inteligencji emocjonalnej i nie wykracza poza ogólnie przyjęte pojęcie zdolności, co zarzuca się niektórym modelom. „Porządkuje” też zależność między zdolnościami emocjonalnymi a wiedzą emocjonalną. Przyjęcie zaproponowanej definicji inteligencji emocjonalnej ma szereg implikacji dla sposobu rozumienia jej rozwoju, struktury, znaczenia w funkcjonowaniu człowieka, a także sposobu operacjonalizacji. Wszystkie te kwestie omówiono w ostatniej części artykułu.