Słowa kluczowe
transseksualizm
dysforia płciowa
niezgodność płciowa
Jak cytować
Abstrakt
Celem tego przeglądowego tekstu jest przybliżenie zjawiska transseksualizmu przez pryzmat etiologii, skali i dynamiki zaburzenia oraz najbardziej kontrowersyjnych skutków społecznych dotyczących „zmiany płci”, a także akceptacji bądź nieakceptacji wolicjonalnych form osobowych przyjmowanych przez dzieci i młodzież. Dokonano przeglądu współczesnej literatury i analizy stanowisk dotyczących problematyki tzw. zmiany płci (korekty płci, dopasowania płci). Tekst pokazuje ewolucję rozumienia zaburzeń tożsamości płciowej w klasyfikacjach ICD-10 i DSM-5 oraz kontrowersje związane z tendencjami depatologizującymi niezgodność płciową w ICD-11. W spojrzeniu na problematykę etiologiczną zaprezentowano próbę pogłębionych analiz psychologicznych w odróżnieniu od dominującego podejścia medycznego. Przypomniano także podstawowe prawidłowości rozwojowe dzieci i młodzieży, nierzadko pomijane w dyskusjach nad transseksualizmem. Przegląd danych pokazuje lawinowe narastanie zaburzeń tożsamości płciowej w ostatnich latach, ich wymowa prowadzi do podkreślania wzrastającej roli oddziaływań popkulturowych na młodzież. Widoczny jest także brak badań nad stosowaniem blokerów dojrzewania płciowego u dzieci/młodzieży – ich wprowadzanie jawi się jako eksperyment o, w gruncie rzeczy, nieznanych konsekwencjach. Analiza prawidłowości rozwojowych, przemijalność tendencji dysforycznych oraz brak rzetelnych danych naukowych na temat stosowania blokerów dojrzewania płciowego i konsekwencji przyjmowania hormonów płci przeciwnej prowadzą do konkluzji, iż akceptowanie wolicjonalnych form osobowych proponowanych przez dzieci/nastolatki jest przedwczesne.
Bibliografia
American College of Pediatricians. (2021). Sex is a Biological Trait of Medical Significance. (Za:) https://acpeds.org/position-statements/sex-is-a-biological-trait-of-medical-significance (dostęp: 05.02.2022).
Anderson, R.T. (2021). Kiedy Harry stal się Sally. Przemyślenia w czasach transpłciowości. Warszawa: Wydawnictwo WEI.
AnimeHunch. (2022). Manga Made Up 76% Of Overall Comics & Graphic Novel Sales In The US In 2021. (Za:) https://animehunch.com/manga-made-up-76-of-overall-comics-graphic-novel-sales-in-the-us-in-2021/ (dostęp: 06.11.2022).
Apeiranthitou, V., Thomas, G., & Louka, P. (2019). Gender dysphoria: A critical discussion of the understanding and treatment of gender dysphoria. Dialogues in Clinical Neuroscience & Mental Health, 2(1), 72–80. https://doi.org/10.26386/obrela.v2i1.110
Bailey, J.M., & Zucker, K.J. (1995). Childhood sex-typed behavior and sexual orientation: A conceptual analysis and quantitative review. Developmental Psychology, 31(1), 43–55. https://doi.org/10.1037/0012-1649.31.1.43
Beard, A.J., & Bakeman, R. (2001). Boyhood Gender Nonconformity: Reported Parental Behavior and the Development of Narcissistic Issues. Journal of Gay & Lesbian Psychotherapy, 4(2), 81–97. https://doi.org/10.1300/J236v04n02_07
Bechard, M., VanderLaan, D.P., Wood, H., Wasserman, L., & Zucker, K.J. (2017). Psychosocial and Psychological Vulnerability in Adolescents with Gender Dysphoria: A “Proof of Principle” Study. Journal of Sex & Marital Therapy, 43(7), 678–688. https://doi.org/10.1080/0092623X.2016.1232325
Bell, D. (2020). First do no harm. The International Journal of Psychoanalysis, 101(5), 1031-1038. https://doi.org/10.1080/00207578.2020.1810885
Benjamin, H. (1977). The transsexual phenomenon: All the facts about the changing of sex through hormones and surgery. New York, N.Y: Warner Books.
Biggs, M. (2019a). Tavistock’s Experimentation with Puberty Blockers: Scrutinizing the Evidence. (Za:) https://www.transgendertrend.com/tavistock-experiment-puberty-blockers/ (dostęp: 21.08.2022).
Bockting, W.O. (2014). Transgender identity development. (W:) D.L. Tolman & L.M. Diamond (red.), APA handbook of sexuality and psychology, Vol. 1: Person-based approaches, 739-758. Washington: American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/14193-024
Bonfatto, M., & Crasnow, E. (2018). Gender/ed identities: An overview of our current work as child psychotherapists in the Gender Identity Development Service. Journal of Child Psychotherapy, 44(1), 29-46. https://doi.org/10.1080/0075417X.2018.1443150
Bradley, S.J., & Zucker, K.J. (1990). Gender Identity Disorder and Psychosexual Problems in Children and Adolescents. The Canadian Journal of Psychiatry, 35(6), 477-486. https://doi.org/10.1177/070674379003500603
Bryant, P., & Colman, A. (1995). Psychologia rozwojowa. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Brzezinska, A., Appelt, K., & Ziółkowska, B. (2016). Psychologia rozwoju czlowieka. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Cabaj, R. (n.d.). Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender and people who may be questioning their sexual orientation or sexual identity (LGBTQ). American Psychiatric Association. (Za:) https://www.psychiatry.org/File%20Library/Psychiatrists/Cultural-Competency/Treating-Diverse-Populations/Best-Practices-LGBTQ-Patients.PDF (dostęp: 19.02.2023).
Canadian Gender Report. (2020). The Swedish U-Turn on Gender Transitioning for Children. (Za:) https://genderreport.ca/the-swedish-u-turn-on-gender-transitioning/ (dostęp: 19.02.2023).
Cass, H. (2022). The Cass Review. Independent review of gender identity services for children and young people. Interim report. (Za:) https://cass.independent-review.uk/publications/interim-report/ (dostęp: 19.02.2023).
Cichocki, Ł. (2021). Co z tą naszą seksualnością? (W:) B. Kmieciak (red.), Miedzy chromosemem a paragrafem. Transseksualizm w ujęciu prawnym, społecznym i medycznym, 83-93. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Coates, S., Friedman, R.C., & Wolfe, S. (1991). The etiology of boyhood gender identity disorder: A model for integrating temperament, development, and psychodynamics. Psychoanalytic Dialogues, 1(4), 481-523. https://doi.org/10.1080/10481889109538916
Cohen-Kettenis, P.T., Steensma, T.D., & de Vries, A.L. C. (2011). Treatment of Adolescents With Gender Dysphoria in the Netherlands. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 20(4), 689-700. https://doi.org/10.1016/j.chc.2011.08.001
Corominas, F. (2006). Wychowywać dziś. Ząbki: Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallotynów Prowincji Chrystusa Króla.
Czyżowska, D. (2005). Style tożsamości a rozwój rozumowania moralnego jednostki. Psychologia Rozwojowa, 10(4), 3-82.
Dahl, R.E. (2004). Adolescent Brain Development: A Period of Vulnerabilities and Opportunities. Keynote Address. Annals of the New York Academy of Sciences, 1021(1), 1-22. https://doi.org/10.1196/annals.1308.001
de Vries, A.L. C., Noens, I.L. J., Cohen-Kettenis, P.T., van Berckelaer-Onnes, I.A., & Doreleijers, T.A. (2010). Autism Spectrum Disorders in Gender Dysphoric Children and Adolescents. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40(8), 930-936. https://doi.org/10.1007/s10803-010-0935-9
Dhejne, C., Lichtenstein, P., Boman, M., Johansson, A.L.V., Långström, N., & Landén, M. (2011). Long-Term Follow-Up of Transsexual Persons Undergoing Sex Reassignment Surgery: Cohort Study in Sweden. PLoS ONE, 6(2), e16885. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0016885
Dickson, N., van Roode, T., Cameron, C., & Paul, C. (2013). Stability and Change in Same-Sex Attraction, Experience, and Identity by Sex and Age in a New Zealand Birth Cohort. Archives of Sexual Behavior, 42(5), 753-763. https://doi.org/10.1007/s10508-012-0063-z
Drummond, K.D., Bradley, S.J., Peterson-Badali, M., VanderLaan, D.P., & Zucker, K.J. (2018). Behavior Problems and Psychiatric Diagnoses in Girls with Gender Identity Disorder: A Follow-Up Study. Journal of Sex & Marital Therapy, 44(2), 172-187. https://doi.org/10.1080/0092623X.2017.1340382
Drummond, K.D., Bradley, S.J., Peterson-Badali, M., & Zucker, K.J. (2008). A follow-up study of girls with gender identity disorder. Developmental Psychology, 44(1), 34-45. https://doi.org/10.1037/0012-1649.44.1.34
DSM-5. (2017). Kryteria diagnostyczne z DSM-5: Desk reference. Wrocław: Edra Urban & Partner.
Erikson, E.H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Zysk i S-ka.
Evans, M. (2022). ‘If only I were a boy …’: Psychotherapeutic Explorations of Transgender in Children and Adolescents. British Journal of Psychotherapy, 38(2), 269-285. https://doi.org/10.1111/bjp.12733
Fajkowska, M. (2001). Transseksualizm i rodzina: Przekaz pokoleniowy wzorów relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet. Warszawa: Wydawn. Instytutu Psychologii PAN, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
Grabski, B., Mijas, M., Dora, M., & Iniewicz, G. (red.). (2020). Dysforia i niezgodność płciowa. Kompendium dla praktyków. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Gregory, A. (2022). NHS to close Tavistock gender identity clinic for children. The Guardian. (Za:) https://www.theguardian.com/society/2022/jul/28/nhs-closing-down-london-gender-identity-clinic-for-children (dostęp: 19.02.2023).
Heyer, W. (2018). Trans life survivors. United States: Walt Heyer.
Heyer, W. (2020). Articles of Impeachment against Sex Change Surgery. Walter Heyer.
Hruz, P., Mayer, L.S., & McHugh, P.R. (2017). Growing Pains. Problems with puberty suppression in treating gender dysphoria. The New Atlantis, 52 (Report Spring 2017). (Za:) https://www.thenewatlantis.com/publications/growing-pains (dostęp: 07.03.2018).
Hutchinson, A., Midgen, M., & Spiliadis, A. (2020). In Support of Research Into Rapid-Onset Gender Dysphoria. Archives of Sexual Behavior, 49(1), 79-80. https://doi.org/10.1007/s10508-019-01517-9
ICD-10. (2007). Klasyfikacja zaburzen psychicznych i zaburzen zachowania w ICD-10: Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków; Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Kaltiala-Heino, R., Bergman, H., Työläjärvi, M., & Frisen, L. (2018). Gender dysphoria in adolescence: Current perspectives. Adolescent Health, Medicine and Therapeutics, Volume 9, 31-41. https://doi.org/10.2147/AHMT.S135432
Kohlberg, L. (1984). The psychology of moral development: The nature and validity of moral stages (1st ed). San Francisco: Harper & Row.
Krzystyniak, K., & Kalota, H.M. (2019). Gender w świetle faktów medycznych. Warszawa: Wydawnictwo Medyk.
Larson, R., & Richards, M. (1994). Family Emotions: Do Young Adolescents and Their Parents Experience the Same States? Journal of Research on Adolescence, 4(4), 567-583.
Le Roux, N. (2013). Gender variance in childhood/adolescence: Gender identity journeys not involving physical intervention. https://doi.org/10.15123/PUB.3493
List otwarty GENSPECT do Amerykańskiej Akademii Pediatrów. (2022). (Za:) http://onaion.org.pl/list-rodzicow-dzieci-z-zaburzeniami-plci/ (dostęp: 19.02.2023).
Littman, L. (2018). Parent reports of adolescents and young adults perceived to show signs of a rapid onset of gender dysphoria. PLOS ONE, 13(8), 1-44. https://doi.org/https://doi.org/10.1371/journal.pone.0202330
Littman, L. (2019). Correction: Parent reports of adolescents and young adults perceived to show signs of a rapid onset of gender dysphoria. PLOS ONE, 14(3), e0214157. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0214157
Lupkin, S. (2013). Disorder Makes Patients Want to Be Disabled. Transabled’ people want to be amputees, paraplegics, blind or deaf. (Za:) https://abcnews.go.com/Health/body-identity-integrity-disorder-makes-patients-disabled/story?id=18423618 (dostęp: 25.08.2022).
Manga FermiLab (Director). (2021). What is it like to have Gender Dysphoria? [Manga Dub]. (Za:) https://www.youtube.com/watch?v=0YKL_NAnHmU (dostęp: 03.09.2021).
Marcia, J.E. (1966). Development and validation of ego-identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3(5), 551-558. https://doi.org/10.1037/h0023281
Margasiński, A., & Białecka, B. (2021). Developmental Regularities and the Issue of Adopting Homosexual Orientation by Adolescents – a Review of Research and Opinions. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 47(3), 239-260. https://doi.org/10.34766/fetr.v47i3.697
Marianowicz-Szczygieł, A. (2021). Zaburzenia tożsamości płciowej u dzieci i młodzieży – ujęcie psychologiczne. Geneza, czynniki ryzyka, rokowania, profilaktyka. (W:) B. Kmieciak (red.), Między chromosomem a paragrafem. Transseksualizm w ujęciu prawnym, społecznym i medycznym, 93-142. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Marianowicz-Szczygieł, A. (2022). Wzrost zaburzeń tożsamości płci wśród dzieci i młodzieży – dane z 10 krajów. Możliwe wyjaśnienia, wnioski dla rodziców. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 49(1), 1-20.
Mayer, L.S., & McHugh, P.R. (2016). Sexuality and Gender. Findings from the Biological, Psychological, and Social Sciences. The New Atlantis. Special Report, 50, 1-144.
Michel, A., Mormont, C., & Legros, J. (2001). A psycho-endocrinological overview of transsexualism. European Journal of Endocrinology, 365-376. https://doi.org/10.1530/eje.0.1450365
Miluska, J. (1996). Kulturowy kontekst procesu formowania tożsamości. Forum Psychologiczne, I(1-2), 83-96.
Modrzejewska, R., & Bomba, J. (2009). Porównanie objawów depresji w populacji uczniów krakowskich szkół podstawowych w latach 1984 i 2001. Psychiatria Polska, XLIII(2), 167-174.
Money, J., & Ehrhardt, A. (1972). Man & Women, Boy & Girl. Baltimore & London: Johns Hopkins University Press.
Nieder, T.O., Elaut, E., Richards, C., & Dekker, A. (2016). Sexual orientation of trans adults is not linked to outcome of transition-related health care, but worth asking. International Review of Psychiatry, 28(1), 103-111. https://doi.org/10.3109/09540261.2015.1102127
Nusslein-Volhard, C. (2022). Nobel Prize winner dismantles transgenderism as ‘unscientific,’ at odds wth fundamental biology. (Za:) https://www.lifesitenews.com/news/nobel-prize-winner-dismantles-transgenderism-as-unscientific-at-odds-wth-fundamental-biology/ (dostęp: 14.12.2022).
Oleszkowicz, A., & Senejko, A. (2016). Dorastanie. (W:) J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka vol. I, 259-287). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Ott, M.Q., Corliss, H.L., Wypij, D., Rosario, M., & Austin, S.B. (2011). Stability and Change in Self-Reported Sexual Orientation Identity in Young People: Application of Mobility Metrics. Archives of Sexual Behavior, 40(3), 519-532. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9691-3
Pang, K.C., de Graaf, N.M., Chew, D., Hoq, M., Keith, D.R., Carmichael, P., & Steensma, T.D. (2020). Association of Media Coverage of Transgender and Gender Diverse Issues With Rates of Referral of Transgender Children and Adolescents to Specialist Gender Clinics in the UK and Australia. JAMA Network Open, 3(7), e2011161. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2020.11161
Patterson, T. (2018). Unconscious homophobia and the rise of the transgender movement. Psychodynamic Practice, 24(1), 56-59. https://doi.org/10.1080/14753634.2017.1400740
Piaget, J. (2012). Mowa i myślenie dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Polderman, T.J. C., Kreukels, B.P. C., Irwig, M.S., Beach, L., Chan, Y.-M., Derks, E.M., … Davis, L.K. (2018). The Biological Contributions to Gender Identity and Gender Diversity: Bringing Data to the Table. Behavior Genetics, 48(2), 95-108. https://doi.org/10.1007/s10519-018-9889-z
Rabe-Jabłońska, J. (2012). Zaburzenia seksualne i zaburzenia identyfikacji płciowej. (W:) J. Rybakowski, S. Pużyński, & J. Wciórka (red.), Psychiatria, vol. 1-2, 531-533. Wrocław: Elsevier.
Remafedi, G., French, S., Story, M., Resnick, M.D., & Blum, R. (1998). The relationship between suicide risk and sexual orientation: Results of a population-based study. American Journal of Public Health, 88(1), 57-60. https://doi.org/10.2105/AJPH.88.1.57
Rosenblum, G., Lewis, M. (2004). Emotional development in adolescence. (W:) G. Adams & M. Berzonsky (red.), Blackwell Handbook of Adolescence, 270-285. Malden, MA: Blackwell Publishing.
Rosenfeld, H. (1971). A clinical approach to the psychoanalytic theory of the life and death instincts: An investigation into the aggressive aspects of narcissism. The International Journal of Psycho-Analysis, 52(2), 169-178.
Rustin, M. (2018). Clinical commentary by Margaret Rustin, child and adolescent psychotherapist. Journal of Child Psychotherapy, 44(1), 132-135. https://doi.org/10.1080/0075417X.2018.1427773
Savin-Williams, R.C., & Ream, G.L. (2007). Prevalence and Stability of Sexual Orientation Components During Adolescence and Young Adulthood. Archives of Sexual Behavior, 36(3), 385-394. https://doi.org/10.1007/s10508-006-9088-5
Shaffer, D.R., & Kipp, K. (2015). Psychologia rozwoju: Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Shrier, A. (2020). Irreversible damage: The transgender craze seducing our daughters. Washington, DC: Regnery Publishing, a division of Salem Media Group.
Singh, D., Bradley, S.J., & Zucker, K.J. (2021). A Follow-Up Study of Boys With Gender Identity Disorder. Frontiers in Psychiatry, 12, 632784. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.632784
Steensma, T.D., Biemond, R., de Boer, F., & Cohen-Kettenis, P.T. (2011). Desisting and persisting gender dysphoria after childhood: A qualitative follow-up study. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 16(4), 499-516. https://doi.org/10.1177/1359104510378303
Steensma, T.D., McGuire, J.K., Kreukels, B.P. C., Beekman, A.J., & Cohen-Kettenis, P.T. (2013). Factors Associated With Desistence and Persistence of Childhood Gender Dysphoria: A Quantitative Follow-Up Study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 52(6), 582-590. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2013.03.016
Stella, C. (Director). (2017). Why I detransitioned and what I want medical providers to know. (Za:) https://www.youtube.com/watch?v=Q3-r7ttcw6c (dostęp: 03.02.2019).
Strauch, B. (2004). The primal teen: What the new discoveries about the teenage brain tell us about our kids. New York: Anchor Books. (Za:) https://archive.org/details/primalteen00barb (dostęp: 08.05.2019).
Thomas, R., & Saunders, T. (2018). Gender Dysphoria. (W:) The New Normal, 35-54. London: Wilberforce Publication.
Triggernometry (Director). (2021). Transgender Clinic Whistleblower Speaks Out. (Za:) https://www.youtube.com/watch?v=tJ_bD6N1zNw (dostęp: 05.02.2022).
Urban, M. (2009). Transseksualizm czy urojenia zmiany płci? Uniknąć błędnej diagnozy. Psychiatria Polska, XLIII(6), 719-728.
Wallien, Madeleine S.C., & Cohen-Kettenis, P.T. (2008). Psychosexual Outcome of Gender-Dysphoric Children. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 47(12), 1413-1423. https://doi.org/10.1097/CHI.0b013e31818956b9
Wallien, M.S.C. (2008). Gender Dysphoria in Children: Causes and Consequences (Vrije Universiteit). Vrije Universiteit, Amsterdam. (Za:) https://research.vu.nl/en/publications/gender-dysphoria-in-children-causes-and-consequences (dostęp: 04.06.2014).
Wieczorek, B. (2018). Homoseksualizm: Przegląd światowych analiz i badań: przyczyny, objawy, terapia, aspekty społeczne. Warszawa: Fronda PL.
Wolański, N. (2012). Rozwój biologiczny człowieka: Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
WPATH. (2019). Standardy opieki zdrowotnej dla osób transseksualnych, transpłciowych i różnorodnych płciowo. Wersja 7. (Za:) https://www.wpath.org/media/cms/Documents/SOC%20v7/SOC%20V7_Polish.pdf?_t=1573660119 (dostęp: 19.02.2023).
Wright, C., & Hilton, E. (2020). The Dangerous Denial of Sex. Transgender ideology harms women, gays – And especially feminine boys and masculine girls. Walt Street Journal. (Za:) https://www.wsj.com/articles/the-dangerous-denial-of-sex-11581638089?mod=opinion_lead_pos5 (dostęp: 19.02.2023).
Zucker, Kenneth J. (2019a). Adolescents with Gender Dysphoria: Reflections on Some Contemporary Clinical and Research Issues. Archives of Sexual Behavior, 48(7), 1983-1992. https://doi.org/10.1007/s10508-019-01518-8
Zucker, Kenneth J., & Bradley, S.J. (1995). Gender identity disorder and psychosexual problems in children and adolescents. New York: Guilford Press.
Zucker, Kenneth J., & Duschinsky, R. (2016). Dilemmas encountered by the Sexual and Gender Identity Disorders Work Group for DSM-5: An interview with Kenneth J. Zucker. Psychology & Sexuality, 7(1), 23-33. https://doi.org/10.1080/19419899.2015.1024472
Zucker, Kenneth J., Wood, H., Singh, D., & Bradley, S.J. (2012). A Developmental, Biopsychosocial Model for the Treatment of Children with Gender Identity Disorder. Journal of Homosexuality, 59(3), 369-397. https://doi.org/10.1080/00918369.2012.653309
Zucker, K.J. (2008). Children with gender identity disorder: Is there a best practice? Neuropsychiatrie de l’Enfance et de l’Adolescence, 56(6), 358-364. https://doi.org/10.1016/j.neurenf.2008.06.003