Słowa kluczowe
medycyna personalizowana
relacja lekarz-pacjent
relacja lekarz-pacjent-rodzina
choroba przewlekła
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia wyzwania, z jakimi w najbliższych latach będzie mierzyć się podstawowa opieka zdrowotna, szczególnie z perspektywy medycyny koordynowanej i personalizowanej. W leczeniu personalizowanym, gdzie współpraca lekarza z pacjentem jest długoterminowa i regularna, oprócz kwestii medycznych, kluczowa wydaje się relacja nie tylko z pacjentem, ale i zaangażowanie najbliższego otoczenia społecznego w proces wsparcia. Współpraca z rodziną ułatwia pacjentowi zrozumienie poszczególnych kroków terapii, wzmacnia utrzymanie motywacji do leczenia, czy przestrzeganie ustalonych działań, dlatego lekarz w planowaniu procesu terapii medycznej powinien uwzględnić potrzeby nie tylko pacjenta, ale i jego rodziny.
Bibliografia
Abul-Husn, N.S., Kenny, E.E. (2019). Personalized Medicine and the Power of Electronic Health Records. Cell, 177(1), 58-69. https://doi.org/10.1016/j.cell.2019.02.039
Aronson, E., Wilson, T.D., Akert, R.M. (1997). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Zysk i S-ka.
Bankiewicz-Nakielska, J., Walkiewicz, M., Tyszkiewicz-Bandur, M., Karakiewicz, B. (2017). Z jakimi lekarzami pacjenci współpracują najchętniej? Umiejętności psychologiczne w relacji lekarz–pacjent. Medycyna Rodzinna, 20(2), 156-161.
Barłóg, K., Barłóg, M. (2022). Inter-professional and patient communication as part of the personalized treatment process. Patient – doctor – pharmacist – pharmaceutical plant relationship model. Quarterly Journal Fides et Ratio, 50(2), 117-122. https://doi.org/10.34766/fetr.v50i2.1069
Bem, A. (2011). Podstawowa opieka zdrowotna – rola w systemie ochrony zdrowia, mechanizmy wynagradzania świadczeniodawców. Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 158, 566-575.
Chan, I.S., Ginsburg, G.S. (2011). Personalized Medicine: Progress and Promise. Annual Review of Genomics and Human Genetics, 12, 217-244. https://doi.org/10.1146/annurev-genom-082410-101446
Chapman, B.P., Roberts, B., Duberstein, P. (2011). Personality and Longevity: Knowns, Unknowns, and Implications for Public Health and Personalized Medicine. Journal of Aging Research, Volume 2011.
Chen, L., Tang, H., Guo, Y. (2022). Effect of patient-centered communication on physician-patient conflicts from the physicians’ perspective: A moderated mediation model. Journal of Health Communication, 27(3), 164-172.
Chmielewska, M., Kostrzewa-Itrych, A., Kostrzewa, T., Hermanowski, T. (2017). Znaczenie komunikacji farmaceuty z pacjentem w terapii bólu nowotworowego. Farmacja Współczesna, 10, 29-35.
Cirillo, D., Valencia, A. (2019). Big data analytics for personalized medicine. Current Opinion in Biotechnology, 58, 161-167. https://doi.org/10.1016/j.copbio.2019.03.004
Desouza, K.C., Evaristo, R.J. (2006). Project management offices: A case of knowledge based archetypes. International Journal of Information Management, 26(5), 414-423. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2006.07.002
Drela, K. (2007). Rewolucja komunikacyjna i informatyczna w UE. (In:) A. Szewczyk (ed.), Problemy społeczeństwa informacyjnego, 50-56. Szczecin: Printshop.
Donisi, V., Perlini, C., Mazzi, M. A, Rimondini, M., Garbin, D., Ardenghi, S., Rampoldi, G., Montelisciani, L., Antolini, L., Strepparava M.G., Del Piccolo L. (2022). Training in communication and emotion handling skills for students attending medical school: Relationship with empathy, emotional intelligence, and attachment style. Patient Education and Counseling, 105(9), 2871-2879. https://doi.org/10.1016/j.pec.2022.05.015
Frączek, A. (2012). Komunikacja interpersonalna. Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, t. IX, 118-131.
Gaciong, Z. (2009). Medycyna personalizowana – nowa era diagnostyki i farmakoterapii. Biotechnologia, 5, Monografie, 11-17.
Gaciong, Z. (2015). Hipertensjologia. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 113-122. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Gaciong, Z. (2016). Medycyna personalizowana: przeszłość i przyszłość, nadzieje i zagrożenia. (In:) Z. Gaciong, J. Jassem, A. Kowalik, K. Krajewski-Siuda, P. Krawczyk, K. Łach (eds.), Medycyna personalizowana, 15-26. Warszawa: Instytut Ochrony Zdrowia.
Garbarczyk, K. (2021). Organizacja i metody finansowania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce i innych wybranych państwach. (In:) M. Jamroży, A. Karbowski (eds.), Rozważania ekonomiczne studentów SGH, 55-80. Warszawa: Wydawnictwo SGH.
Gębska-Kuczerowska, A. (2023). Choroba przewlekła. (In:) J. Błeszyński, A. Fidelus (eds.), Studenci z różnymi niepełnosprawnościami. Raport nt. wsparcia instytucjonalnego. Co warto zmienić?, 39-50. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Hamburg, M.A., Collins, F.S. (2010). The Path to Personalized Medicine. The New England Journal of Medicine, 363, 301-304. https://doi.org/10.1056/NEJMp1006304
Jain, K.K. (2002). Personalized medicine. Current Opinion in Molecular Therapeutics, 4(6): 548-558.
Jarema, M. (2015). Psychiatria. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 167-176. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Jarosz, M.J., Kawczyńska-Butrym, Z., Włoszczak-Szubzda, A. (2012). Modele komunikacyjne relacji lekarz – pacjent – rodzina. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 18 (3), 212-218.
Kadłubowska, M., Kózka, M. (2014). Rola wsparcia społecznego w radzeniu sobie z bólem niedokrwiennym. Problemy Pielęgniarstwa, 22(3), 293-299.
Kaleta, D. (2016). Miejsce medycyny personalizowanej w koncepcji zdrowia publicznego. (In:) A. Fronczak (ed.), Medycyna personalizowana. Mity, fakty, rekomendacje, 11-18. Łódź: Holograf.
Kardas, P. (2014). Przestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 12(4), 331–337. https://doi.org/10.4467/20842627OZ.14.035.3795
Kardas, P. (2015). Interwencje poprawiające przestrzeganie zaleceń terapeutycznych. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 53-64. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Kupryś-Lipińska, I., Kuna, P. (2015). Pneumonologia. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 123-136. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Kurpas, D, Hans-Wytrychowska, A, Mroczek, B. (2011). Choroby przewlekłe w podstawowej opiece zdrowotnej. Family Medicine & Primary Care Review, 13(2), 325–327.
Ladd, R.E., Forman, E.N. (2011). Wzajemne relacje pediatra – pacjent – rodzic. Pediatria po dyplomie, 15(6), 62-64.
Magnuszewska-Otulak, G. (2013). Wybrane problemy polityki zdrowotnej w Polsce. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 21(2), 85-107.
Małecka-Panas, E., Mokrowiecka, A. (2015). Gastroenterologia. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 157-166. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Małecki, Ł. (2018). Radzenie sobie z oczekiwaniami pacjenta. (In:) M. Nowina-Konopka, W. Feleszka, Ł. Małecki. (eds.), Komunikacja medyczna dla studentów i lekarzy, 123-140. Kraków: Medycyna praktyczna.
Małecki, Ł., Nowina-Konopka, M. (2018). Budowanie relacji. (In:) M. Nowina-Konopka, W. Feleszka, Ł. Małecki (eds.), Komunikacja medyczna dla studentów i lekarzy, 41-49. Kraków: Medycyna Praktyczna.
Mendyk, K., Kowalik, M., Kuczyński, B., Nurzyńska-Flak, J. (2016). Wybrane aspekty komunikacji lekarza z pacjentem: opinia studentów medycyny i lekarzy stażystów. Zdrowie, psychologia, społeczeństwo – przegląd wybranych zagadnień, 267-276. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel.
Moslehpour, M., Shalehah, A., Rahman, F.F., & Lin, K.H. (2022). The effect of physician communication on inpatient satisfaction. Healthcare, 10(3). https://doi.org/10.3390/healthcare10030463
Muszyńska, K. (2010). Kształtowanie modelu komunikacji w zespole projektowym. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, nieopublikowana praca doktorska.
Nęcki, Z. (2000). Komunikacja Międzyludzka. Antykwa.
Nowakowska, E., Metelska, J., Matschay, A., Burda, K., Czubak, A., Kus, K. (2009). Czy warto inwestować w medycynę personalizowaną? Biotechnologia, 2 (85), Monografie, 50-56.
Nowina-Konopka, M. (2016). Komunikacja lekarz-pacjent. Teoria i praktyka. Kraków: UJ.
Narodowy Fundusz Zdrowia (2016). Podstawowa opieka zdrowotna. Potencjał i jego wykorzystanie. Warszawa: NFZ.
Oleszczyk, M. (2014). Jakość podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce w ocenie pacjentów. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, nieopublikowana praca doktorska.
Pease, A., Pease, B., (2019). Mowa ciała. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Schork, N. (2015). Personalized medicine: Time for one-person trials. Nature, 520, 609–611. https://doi.org/10.1038/520609a
Senn, S. (2018). Statistical pitfalls of personalized medicine. Nature, 563, 619-621. https://doi.org/10.1038/d41586-018-07535-2
Sewerynek, E., Stuss, M. (2015). Endokrynologia. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 177-186. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Sharma, S., Arora, K., Chandrashekhar, Sinha, R.K., Akhtar, F., Mehra, S. (2021). Evaluation of a training program for life skills education and financial literacy to community health workers in India: a quasi-experimental study. BMC Health Services Research, 21, 1-10.
Sikorski, S. (2018). Opieka koordynowana/zintegrowana na gruncie ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej. Studia nad Rodziną, 22(1), 99-112.
Sikorski, S., Mędrzycki, R. (2021). Nowe zawody w podstawowej opiece zdrowotnej w Polsce. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Skawińska, M. (2009). Analiza funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej w wybranych krajach Unii Europejskiej (na przykładzie Szwecji, Wielkiej Brytanii, Polski i Niemiec). (In:) S. Gałuszek (ed.), Studia medyczne, 13, 69-78. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.
Sobczak, K. (2019). Relacje lekarz-pacjent jako szczególna forma komunikacji interpersonalnej. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Kadr Menedżerskich w Koninie, 4, 23-40.
Stelmach, I., Jerzyńska, J. (2015). Pediatria. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 187-196, Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Stępińska, J. (2015). Kardiologia. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 145-156. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Sulkowska, A., Milewski, S., Kaczorowska-Bray, K. (2018). Komunikacja lekarz-pacjent w opinii pacjentów. Logopedia Silesiana, 7, 36-55. https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2018.07.03
Suwinski, P, Ong, C, Ling, M.H.T., Poh, Y.M., Khan, A.M., Ong, H.S. (2019). Advancing Personalized Medicine Through the Application of Whole Exome Sequencing and Big Data Analytics. Frontiers in Genetics, Volume 10. https://doi.org/10.3389/fgene.2019.00049
Świrydowicz, T. (2011). Psychologiczne aspekty komunikowania się z pacjentem w zaawansowanych stadium choroby nowotworowej. (In:) M. Obrębska (ed.), O utrudnieniach w porozumiewaniu się. Perspektywa języka i komunikacji, 175–206. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Taff, H., Gilkerson, L., Osta, A., Lee, A.S., Schwartz, A., Chunara, Z., McGinn, L., Pillai N., Barnes M.M. (2023). Strengthening Parent – Physician Communication: A Mixed Methods Study on Attuned Communication Training for Pediatric Residents, Teaching and Learning in Medicine, 35(5), 577-588. https://doi.org/10.1080/10401334.2022.2107528
Tavakoly Sany, S.B., Behzhad, F., Ferns, G., Peyman, N. (2020). Communication skills training for physicians improves health literacy and medical outcomes among patients with hypertension: a randomized controlled trial. BMC Health Services Research, 20, 1-10.
Tłustochowicz, M. (2015). Reumatologia. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 209-216. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej. Dz.U. 2017 poz. 2217. (From:) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170002217/U/D20172217Lj.pdf (access: 20.03.2024).
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dz. U. 2004 Nr 210 poz. 2135. (From:) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20042102135/U/D20042135Lj.pdf(access: 20.03.2024).
Walicka, M., Franek, E. (2015). Diabetologia. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 137-144. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Włoszczak-Szubzda, A., Jarosz, M.J. (2012). Rola i znaczenie komunikacji w relacji lekarz – pacjent – rodzina. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 18(3), 206-211.
Wysocka, M., Frydrych, J., Klimkiewicz, A., Jarosz, J., Pasierski, T. (2021). Potrzeby pacjentów i ich rodzin objętych opieką hospicjum stacjonarnego w dobie pandemii COVID-19 – podobieństwa i różnice. Badanie jakościowe. Medycyna Paliatywna, 13 (2), 71-82. https://doi.org/10.5114/pm.2021.107673
Wysocki, P.J., Handschuh, P., Mackiewicz, A. (2009). Medycyna personalizowana z perspektywy onkologa. Biotechnologia 5, 18-26.
Zaborowski, P. (2019). Komunikacja... i co dalej?. (In:) M. Doroszewska, M. Kulus, M. Chojnacka-Kuraś (eds.), Językowe, prawne i dydaktyczne aspekty porozumiewania się z pacjentem, 89-97. Warszawa: Polska Akademia Nauk.
Zaleska-Żmijewska, A., Szaflik, J. (2015). Okulistyka. (In:) Z. Gaciong, P. Kardas (eds.), Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Od przyczyn do praktycznych rozwiązań, 197-208. Warszawa: Naukowa Fundacja Polpharmy.
Ziarko, M. (2014). Zmaganie się ze stresem choroby przewlekłej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.