Słowa kluczowe
pamięć robocza
wielokomponentowy model pamięci
Jak cytować
Abstrakt
Dokładnie 50 lat temu model pamięci roboczej (working memory) Allana Baddeleya i Grahama Hitcha (1974) zafascynował akademików i praktyków zajmujących się ludzkim poznaniem, na trwałe przeobrażając krajobraz badań nad pamięcią. Pamięć robocza jest tą zdolnością umysłu ludzkiego, która umożliwia tworzenie i odbiór komunikatów, arytmetykę mentalną, podejmowanie decyzji i inne złożone czynności poznawcze, wymagające chwilowego przechowywania potrzebnych informacji i operowania nimi w celu wykonania bieżących zadań (np. nadążania za tokiem rozmowy). Jest to tym samym jednej z najżywiej rozwijanych obecnie obszarów badań umysłu w psychologii poznawczej, kognitywistce, neuropsychologii i psychologii różnic indywidualnych (zwłaszcza w diagnozie intelektu). Spór badawczy toczy się o wiele aspektów detalicznie opisywanego konstruktu pamięci roboczej: o jego strukturę, funkcje, ograniczenia pojemności, związek ze świadomością, pamięcią długotrwałą, uwagą itd. (por. Logie, Belletier i in., 2021). Proponowane rozwiązania charakteryzuje na tyle duża szczegółowość, że osoby nieśledzące pilnie literatury przedmiotu mogą mieć trudność ze zrozumieniem ich istoty.
Początki tego twórczego zamieszania sięgają propozycji Baddeley’a i Hitcha (1974), którzy skrupulatnie przeanalizowali dane dotyczące pamięci tymczasowej i rozpoznali ją jako system złożony z wielu współpracujących ze sobą komponentów, to znaczy z odrębnych podsystemów przechowujących informacje różnego formatu (np. wizualne lub słuchowe) i z nadrzędnego wobec nich podsystemu, zarządzającego przepływem i wykorzystaniem gromadzonych informacji.
Niniejszy artykuł przedstawia kontekst, w którym powstawał wielokomponentowy model pamięci roboczej Baddeleya i Hitcha (1974), opisuje kamienie milowe wyznaczające dynamiczne zmiany, którym podlegał i wymienia projekty badawcze, które sprowokowały uszczegóławianie opisu poszczególnych komponentów modelu. Mimo, że wpływowa część współczesnych konkurencyjnych ujęć pamięci roboczej rezygnuje z wielu tez Baddeleya (Cowan, 2017; Oberauer, 2019) to każde z nich porusza się po wykutych przez tego autora ścieżkach pojęciowych i musi dookreślać swoje stanowiska w pytaniach zadanych podczas pięćdziesięcioletniej podróży badaczy pamięci roboczej.
Bibliografia
Anderson, J.R. (1996). ACT: A simple theory of complex cognition. American Psychologist, 51(4), 355-365. https://doi.org/10.1037/0003-066X.51.4.355
Atkinson, R.C., Shiffrin, R.M. (1968). Human Memory: A Proposed System and its Control Processes, 89-195. https://doi.org/10.1016/S0079-7421(08)60422-3
Attneave, F. (1961). In defense of homunculi. (In:) W.A. Rosenblith (ed.), Sensory. Communication, 777-782. Wiley.
Baddeley, A.D. (1966a). Short-term Memory for Word Sequences as a Function of Acoustic, Semantic and Formal Similarity. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 18(4), 362-365. https://doi.org/10.1080/14640746608400055
Baddeley, A.D. (1966b). The Influence of Acoustic and Semantic Similarity on Long-term Memory for Word Sequences. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 18(4), 302-309. https://doi.org/10.1080/14640746608400047
Baddeley, A.D. (1986). Working memory. Oxford University Press.
Baddeley, A.D. (1996). Exploring the Central Executive. The Quarterly Journal of Experimental Psychology Section A, 49(1), 5-28. https://doi.org/10.1080/713755608
Baddeley, A.D. (1998). The central executive: A concept and some misconceptions. Journal of the International Neuropsychological Society, 4(5), 523-526. https://doi.org/10.1017/S135561779800513X
Baddeley, A.D. (2000). The episodic buffer: a new component of working memory? Trends in Cognitive Sciences, 4(11), 417-423. https://doi.org/10.1016/S1364-6613(00)01538-2
Baddeley, A.D. (2007). Working Memory, Thought, and Action. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198528012.001.0001
Baddeley, A.D. (2012). Working Memory: Theories, Models, and Controversies. Annual Review of Psychology, 63(1), 1-29. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-120710-100422
Baddeley, A.D., Gathercole, S., Papagno, C. (1998). The phonological loop as a language learning device. Psychological Review, 105(1), 158-173. https://doi.org/10.1037/0033-295X.105.1.158
Baddeley, A.D., Hitch, G. (1974). Working Memory. In Psychology of Learning and Motivation, 47-89. https://doi.org/10.1016/S0079-7421(08)60452-1
Baddeley, A.D., Lewis, V., Vallar, G. (1984). Exploring the Articulatory Loop. The Quarterly Journal of Experimental Psychology Section A, 36(2), 233-252. https://doi.org/10.1080/14640748408402157
Baddeley, A.D., Thomson, N., Buchanan, M. (1975). Word length and the structure of short-term memory. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 14(6), 575-589. https://doi.org/10.1016/S0022-5371(75)80045-4
Bor, D., Duncan, J., Wiseman, R.J., Owen, A.M. (2003). Encoding strategies dissociate prefrontal activity from working memory demand. Neuron, 37(2), 361-367. https://doi.org/10.1016/S0896-6273(02)01171-6
Broadbent, D.E. (1958). Perception and Communication. Pergamon Press.
Conrad, R., Hull, A.J. (1964). Information, Acoustic Confusion And Memory Span. British Journal of Psychology, 55(4), 429-432. https://doi.org/10.1111/j.2044-8295.1964.tb00928.x
Cowan, N. (1998). Attention and Memory. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195119107.001.0001
Cowan, N. (2001). The magical number 4 in short-term memory: A reconsideration of mental storage capacity. Behavioral and Brain Sciences, 24(1), 87-114. https://doi.org/10.1017/S0140525X01003922
Cowan, N. (2017). The many faces of working memory and short-term storage. Psychonomic Bulletin Review, 24(4), 1158-1170. https://doi.org/10.3758/s13423-016-1191-6
Craik, F.I.M., Lockhart, R.S. (1972). Levels of processing: A framework for memory research. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 11(6), 671-684. https://doi.org/10.1016/S0022-5371(72)80001-X
Dale, H.C.A. (1973). Short-Term Memory For Visual Information. British Journal of Psychology, 64(1), 1-8. https://doi.org/10.1111/j.2044-8295.1973.tb01320.x
Daneman, M., Carpenter, P.A. (1980). Individual differences in working memory and reading. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 19(4), 450-466. https://doi.org/10.1016/S0022-5371(80)90312-6
Della Sala, S., Gray, C., Baddeley, A.D., Allamano, N., Wilson, L. (1999). Pattern span: a tool for unwelding visuo–spatial memory. Neuropsychologia, 37(10), 1189-1199. https://doi.org/10.1016/S0028-3932(98)00159-6
Engle, R.W., Kane, M.J., Tuholski, S.W. (1999). Individual Differences in Working Memory Capacity and What They Tell Us About Controlled Attention, General Fluid Intelligence, and Functions of the Prefrontal Cortex. (In:) Models of Working Memory, 102-134. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139174909.007
Ericsson, K.A., Kintsch, W. (1995). Long-term working memory. Psychological Review, 102(2), 211-245. https://doi.org/10.1037/0033-295X.102.2.211
Hulme, C., Maughan, S., Brown, G.D. A. (1991). Memory for familiar and unfamiliar words: Evidence for a long-term memory contribution to short-term memory span. Journal of Memory and Language, 30(6), 685-701. https://doi.org/10.1016/0749-596X(91)90032-F
James, W. (1890). The Principles of Psychology: Vol. I. Henry Holt and Company.
Klauer, K.C., Zhao, Z. (2004). Double Dissociations in Visual and Spatial Short-Term Memory. Journal of Experimental Psychology: General, 133(3), 355-381. https://doi.org/10.1037/0096-3445.133.3.355
Locke, J. (1690/1955). Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego. Warszawa: PWN.
Logie, R.H. (1986). Visuo-Spatial Processing in Working Memory. The Quarterly Journal of Experimental Psychology Section A, 38(2), 229-247. https://doi.org/10.1080/14640748608401596
Logie, R.H. (1995). Visuo-spatial working memory. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Logie, R.H., Belletier, C., Doherty, J.M. (2021). Integrating Theories of Working Memory. (In:) Working Memory, 389-430. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780198842286.003.0014
Logie, R.H., Camos, V., Cowan, N. (2021). Working Memory: The state of the science. Oxford University Press.
Meyer, D.E., Kieras, D.E. (1997). A computational theory of executive cognitive processes and multiple-task performance: Part I. Basic mechanisms. Psychological Review, 104(1), 3-65. https://doi.org/10.1037/0033-295X.104.1.3
Miller, G.A., Galanter, E., Pribram, K.H. (1960). Plans and the structure of behavior. Henry Holt and Co. https://doi.org/10.1037/10039-000
Miyake, A., Friedman, N.P., Emerson, M.J., Witzki, A.H., Howerter, A., Wager, T.D. (2000). The Unity and Diversity of Executive Functions and Their Contributions to Complex “Frontal Lobe” Tasks: A Latent Variable Analysis. Cognitive Psychology, 41(1), 49-100. https://doi.org/10.1006/cogp.1999.0734
Murray, D.J. (1968). Articulation and acoustic confusability in short-term memory. Journal of Experimental Psychology, 78(4, Pt.1), 679-684. https://doi.org/10.1037/h0026641
Newell, A. (1990). Unified theories of cognition. Harvard University Press.
Norman, D.A., Shallice, T. (1986). Attention to Action. In Consciousness and Self-Regulation, 1-18. Springer US. https://doi.org/10.1007/978-1-4757-0629-1_1
Oberauer, K. (2002). Access to Information in Working Memory: Exploring the Focus of Attention. Journal of Experimental Psychology: Learning Memory and Cognition, 28(3), 411-421. https://doi.org/10.1037/0278-7393.28.3.411
Oberauer, K. (2019). Working Memory and Attention – A Conceptual Analysis and Review. Journal of Cognition, April, 1-23. https://doi.org/10.5334/joc.58
Oberauer, K., Lewandowsky, S., Awh, E., Brown, G.D. A., Conway, A., Cowan, N., Donkin, C., Farrell, S., Hitch, G.J., Hurlstone, M.J., Ma, W.J., Morey, C.C., Nee, D.E., Schweppe, J., Vergauwe, E., Ward, G. (2018). Benchmarks for Models of Short-Term and Working Memory. Psychological Bulletin, 144(9), 885-958. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1037/bul0000153
Orzechowski, J. (2012). Magiczna liczba jeden, czyli co jeszcze zmieści się w pamięci roboczej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Phillips, W.A., Baddeley, A.D. (1971). Reaction time and short-term visual memory. Psychonomic Science, 22(2), 73-74. https://doi.org/10.3758/BF03332500
Posner, M.I., Konick, A.F. (1966). Short-term retention of visual and kinesthetic information. Organizational Behavior and Human Performance, 1(1), 71-86. https://doi.org/10.1016/0030-5073(66)90006-7
Smith, E.E., Jonides, J. (1997). Working Memory: A View from Neuroimaging. Cognitive Psychology, 33(1), 5-42. https://doi.org/10.1006/cogp.1997.0658
Smyth, M.M., Pendleton, L.R. (1990). Space and Movement in Working Memory. The Quarterly Journal of Experimental Psychology Section A, 42(2), 291-304. https://doi.org/10.1080/14640749008401223