Słowa kluczowe
korzyści i zagrożenia użytkowania ekranów
nowe media
postawy rodzicielskie
psychologia mediów
Jak cytować
Abstrakt
Współcześnie dzieci coraz częściej wybierają urządzenia ekranowe jako formę komunikacji i spędzania czasu wolnego, co budzi obawy dotyczące potencjalnej szkodliwości nadmiernego korzystania z tych urządzeń. Dlatego istotne wydaje się spojrzenie na kwestię używania urządzeń ekranowych z perspektywy rodziców i ich postaw, wobec samych dzieci, jak również w odniesieniu do wykorzystywania urządzeń ekranowych w codziennym życiu. Celem prezentowanych badań było wykazanie związku między postawami rodzicielskimi, płcią rodzica a oceną korzyści i zagrożeń związanych z użytkowaniem urządzeń ekranowych przez dzieci. Narzędziami i wykorzystanymi w badaniu były Skala postaw rodzicielskich (SPR) Mieczysława Plopy (2008) obejmująca sześć postaw rodzicielskich oraz autorski Kwestionariusz korzystania z ekranów (KKE) do pomiaru postawy wobec ekranów używania ekranów przez dzieci. W artykule omówiono teoretyczne aspekty problematyki postaw rodziców wobec dzieci i używania ekranów oraz korzyści i zagrożenia związane z użytkowaniem urządzeń ekranowych przez dzieci w młodszym wieku szkolnym. Przedstawiono operacjonalizację zmiennych w narzędziach badawczych. Badanie objęło 173 uczestników w wieku 29–44 lat (M = 36,56; SD = 3,16; Me = 37) w tym 127 matek i 47 ojców dzieci w wieku 7-10 lat z województwa podkarpackiego. Nie stwierdzono korelacji między postawami rodziców a ich oceną możliwości i zagrożeń związanych z korzystaniem z urządzeń ekranowych, wykazano natomiast różnice między matkami i ojcami w ocenie korzyści i zagrożeń. Wyniki badań wskazują na konieczność edukacji cyfrowych rodziców. Matki oceniały korzystanie z urządzeń ekranowych neutralnie lub negatywnie, a ojcowie neutralnie lub pozytywnie, stąd wnioskiem dotyczącym działań profilaktycznych jest skierowanie różnych interwencji edukacyjnych w stronę ojców i matek. Te ustalenia informują o konieczności wsparcia rodziców wprowadzających dzieci do świata cyfrowego w skutecznej edukacji dotyczącej korzystania przez nie z urządzeń ekranowych.
Bibliografia
Aronson, E. (2012). Człowiek istota społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brief (2020). IQS i Gameset: Kobiety stanowią 47% graczy w Polsce. https://brief.pl/iqs-i-gameset-kobiety-stanowia-47-graczy-w-polsce/ (dostęp: 09.04.2024).
Byrne, S., Katz, S.J., Lee, T., Linz, D., McIlrath, M. (2014). Peers, predators, and porn: Predicting parental underestimation of children’s online risky experiences. Journal of Computer-Mediated Communication, 19, 215-231. http://dx.doi.org/10.1111/jcc4.12040
Dębski, M., Bigaj, M. (2019). Młodzi cyfrowi. Nowe technologie. Relacje. Dobrostan. Gdańsk: GWP. https://dbamomojzasieg.pl/wp-content/uploads/2019/12/Mlodzi-Cyfrowi.-Nowe-technologie.-Relacje.-Dobrostan_ksiazka.pdf (dostęp: 09.04.2024).
Fijałkowska, A. (2021). Czy zawsze warto być trendy? (w:) M. Nykiel (red.), Cyfrowe dzieciństwo. Jak chronić dziecko w sieci?, 22-27, Kraków: SOCIALPRESS.
Internet Matters (2022). Dobrostan dzieci w cyfrowym świecie: raport indeksowy 2022. https://www.internetmatters.org/pl/hub/news-blogs/internet-matters-launches-childrens-wellbeing-in-a-digital-world-index-report-2022/ (dostęp: 09.04.2024).
Kardaras, N. (2018). Dzieci ekranu. Jak uzależnienie od ekranu przejmuje kontrolę nad naszymi dziećmi i jak wyrwać je z transu. Warszawa: CeDeWu.
Klichowski, M., Pyżalski, J., Kuszak, K., Klichowska, A. (2017). Jak technologie informacyjno-komunikacyjne mogą wspierać rozwój dziecka w wieku przedszkolnym? Studium teoretyczne. (w:) J. Pyżalski (red.), Małe dzieci w świecie technologii informacyjno-komunikacyjnych - pomiędzy utopijnymi szansami a przesadzonymi zagrożeniami, 115-157. Łódź: Wydawnictwo „Eter”.
Krzyżak-Szymańska, E. (2018). Uzależnienia technologiczne wśród dzieci i młodzieży. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Lenhart, A., Arafeh, S., Smith, A., Macgill, A. (2008). Writing, technology and teens. Pew Internet & American Life Project. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED524313.pdf (dostęp: 09.04.2024).
Mróz, A., Solecki, R. (2017). Postawy rodziców wobec aktywności nastolatków w internecie w percepcji uczniów. E-mentor, 4(71), 19-24. http://dx.doi.org/10.15219/em71.1316
Ofcom (2017). Children and parents: Media use and attitudes report. https://www.ofcom.org.uk/__data/assets/pdf_file/0020/108182/children-parents-media-use-attitudes-2017.pdf (dostęp: 09.04.2024).
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2013). Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Plopa, M. (2008). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Przybyła-Basista, H., Kołodziej-Zaleska, A. (2018). Fascynacja dzieci Internetem a rodzicielski monitoring ich aktywności online. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, 123, 443-460.
Ptaszek, G., Stunża, G.D., Pyżalski, J., Dębski, M., Bigaj, M. (2020). Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami? Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pyżalski, J., Zdrodowska, A., Tomczyk, Ł., Abramczuk, K. (2019). Polskie badanie EU Kids Online 2018. Najważniejsze wyniki i wnioski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. https://fundacja.orange.pl/files/user_files/EU_Kids_Online_2019_v2.pdf (dostęp: 09.04.2024).
Spitzer, M. (2013). Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci. Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.
Symons, K., Ponnet, K., Emmery, K., Walrave, M., Heirman, W. (2017). Parental knowledge of adolescents’ online content and contact risks. Journal of Youth and Adolescence, 46(2), 401-416. https://doi:10.1007/s10964-016-0599-7
Tosun, N., Mihci, C. (2020). An examination of digital parenting behavior in parents with preschool children in the context of lifelong learning. Sustainability, 12(18), http://dx.doi.org/10.3390/su12187654
Uhls, Y.T. (2016). Cyfrowi rodzice. Dzieci w sieci. Jak być czujnym, a nie przeczulonym. Kraków: IUVI.
Urząd Komunikacji Elektronicznej (2021). Badanie opinii publicznej w zakresie funkcjonowania rynku usług telekomunikacyjnych oraz preferencji konsumentów. Raport z badania dzieci i rodziców. https://uke.gov.pl/download/gfx/uke/pl/defaultaktualnosci/36/412/8/2021__raport_uke_dzieci_rodzice.pdf (dostęp: 09.04.2024).
Valcke, M., Bonte, S., De Wever, B., Rots, I. (2010). Internet parenting styles and the impact on internet use of primary school children. Computers and Education, 55, 454-464. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2010.02.009
Wojciszke, B. (2005). Postawy i ich zmiana. (w:) J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, 79-106. Gdańsk: GWP.
Wojtasik, Ł., Dziemidowicz, E. (2019). Urządzenia ekranowe w rękach dzieci w wieku 0–6 lat – zagrożenia, szanse, postulaty profilaktyczne. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 18(2), 106–119.
Ziemska, M. (1986). Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. (w:) M. Ziemska (red.), Rodzina i dziecko, 155-195. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zimbardo, P.G., Gerrig, R.J. (2018). Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.