Słowa kluczowe
rodzina
gotowość do rodzicielstwa
młodzi dorośli
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł ma charakter analityczny. Został opracowany na podstawie literatury naukowej, familiologicznej, głównie pedagogicznej, socjologicznej i psychologicznej. Celem artykułu jest analiza pojęcia rodzicielstwa w kontekście zmian społecznych i przeobrażeń w rozumieniu rodzicielstwa przez młodych dorosłych. Głównym problemem badawczym podjętych analiz teoretycznych jest odpowiedź na pytanie czy rodzicielstwo jest zanikającym wyznacznikiem dorosłości? W artykule zostały przedstawione problemy demograficzne i społeczne związane ze zmniejszającą się liczbą urodzeń dzieci i osób w wieku produkcyjnym planujących prokreację. Zaprezentowano przemiany myślenia o rodzinie i rodzicielstwie, jakie nastąpiły w Polsce w ciągu ostatniego wieku, a szczególnie ostatnich 30 lat. Przedstawiono upowszechniające się nowe formy rodzinne (DINKS) i dobrowolną bezdzietność, odraczanie dorosłości, opóźnioną dorosłość i gniazdownictwo. Czytelnik może zapoznać się z zagadnieniem gotowości młodych dorosłych do rodzicielstwa. Tu opisane zostały podstawowe wyznaczniki dorosłości, w tym rodzicielstwo. Mimo opisanych zmian rodzicielstwo wciąż zachowuje ważne miejsce w rozwoju młodych dorosłych. Może być również opisywane jako ważny atrybut dorosłości. Można jedynie stwierdzić, że przestało być wyznacznikiem obligatoryjnym dorosłości.Zaprezentowane rozważania teoretyczne mogą być inspiracją do podjęcia badań wśród młodych dorosłych. Przedstawione problemy skłaniają również do refleksji edukacyjnych – w jaki sposób wspierać młodzież w ich przygotowaniu do dorosłości, w tym rodzicielstwa.
Bibliografia
Bariery zamierzeń prokreacyjnych, Komunikat z badań nr 87 (2023). M. Omyła-Rudzka (elaboration). Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej. (From:) httsswww.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_087_23.PDF (access: 07.01.2024).
Barszcz, P. (2019). Zjawisko gniazdownictwa w krajach Unii Europejskiej – skala, przyczyny, skutki. Casus Polski. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 69, 35-51. https://doi.org/10.18778/0208-600X.69.03
Bieńko, M. (2017). Dorosłe dzieci mieszkające z rodzicami – refleksyjny obraz siebie. (In:) M. Bieńko, A. Kwak, M. Rosochacka-Gmitrzak (eds.). (2017). Wciąż jeszcze w gnieździe rodzinnym? Socjologiczne spojrzenie na młodych dorosłych, 39-96. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Bieńko, M. (2020). Wyrafinowane projekty, dawniej znane pod nazwą dzieci. (In:) M. Bieńko, M. Rosochacka-Gmitrzak, E. Wideł (eds.), Obrazy życia rodzinnego i intymności, 167-180. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Biernat, T., Dyczewski, L., Sobierajski, P., Szulich-Kałuża, J. (2007). Wyobrażenia młodzieży w Polsce o małżeństwie. Pedagogia Christiana, 1(19), 137-155.
Błasiak, A. (2017). (Nowy) wymiar rodzicielstwa – wybrane aspekty. (In:) D. Opozda, M. Leśniak (eds.), Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych, 29-43, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Błasiak, A. (2019). Między (nie)obecnością a zaangażowaniem. Rodzicielstwo rekonstruowane w ponowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
Błasiak, A., Dybowska, E. (2020). Personalistyczny wymiar dialogu w relacji rodzic-dziecko jako strategia wychowania rodzinnego. (In:) A. Lisiecka-Bednarczyk (ed.), Dialog w rodzinie. Problemy dialogu w rodzinie i możliwości wsparcia rodziny, 19-34. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny.
Brągiel, J., Górnicka, B. (2020). Rodzina w kręgu ponowoczesnych przemian i wyzwań niepełnosprawności, Kraków: Impuls.
Brągiel, J., Matyjas, B., Segiet, K. (2021). Rodzina – rodzicielstwo – odpowiedzialność. Perspektywa pedagogiki społecznej. Opole: Uniwersytet Opolski.
Brzezińska, A.I. (2017). Tożsamość u progu dorosłości. Wizerunek uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych.
Brzezińska, A.I., (2016). Dorastanie do dorosłości: odraczane czy opóźnione. (In:) A.I. Brzezińska, W. Syska (eds.), Ścieżki wkraczania w dorosłość, 23-47. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Cieślińska, B. (2014). Bezdzietność jako styl życia, ość jako styl życia. Pogranicze. Studia Społeczne, 24, 277-292. https://doi.org/10.15290/pss.2014.24.15
Daszykowska-Tobiasz, J. (2023). Odroczone wejście w dorosłość, (In:) P.T. Nowakowski, (ed.). Jaka jest współczesna młodzież?, 73-84. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Erikson, E.H. (2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Frączek, Z. (2020). O dziecku i dzieciństwie oraz sytuacji dziecka w rodzinie ponowoczesnej. (In:) K. Jakubiak, R. Grzybowski (eds.), Rodzina i dziecko w zmieniającym się świecie. Perspektywa historyczna i pedagogiczna, 233-248. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Garncarek, E. (2014). Dobrowolna bezdzietność a przemiany tożsamości płci współczesnych kobiet i mężczyzn. Acta Universitatis Lodzinsis, Folia Sociologica, 51, 97-116.
Garncarek, E. (2022). Voluntarily childless men: socio-cultural reasons why young Poles are not assuming a parental role. Przegląd Socjologii Jakościowej, 18(1), 112-130. https://doi.org/10.18778/1733-8069.18.1.06
Grotowska-Leader, J. (2019). Od redaktorki: Osiąganie dorosłości i młodzi dorośli jako kategorie analiz socjologicznych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 15(4), 6-12. https://doi.org/10.18778/1733-8069.15.4.01
Kuciel-Frydyszak, J. (2023). Chłopki. Opowieść o naszych babkach. Warszawa: Marginesy.
Kwak, A. (2008-2009). Rodzina i młodzież. Teoria i badania. Młodzież a rodzina. Roczniki Socjologii Rodziny, XIX, 51-70.
Kwak, A. (2008). Społeczny i indywidualny wymiar rodzicielstwa. (In:) A. Kwak (ed.) Rodzicielstwo między domem, prawem, służbami społecznymi, 17-39. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Kwak, A. (2017). Wprowadzenie. Czy inna droga do dorosłości współcześnie? (In:) M. Bieńko, A. Kwak, M. Rosochacka-Gmitrzak (eds.), Wciąż jeszcze w gnieździe rodzinnym? Socjologiczne spojrzenie na młodych dorosłych, 9-38. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Kwak, A., Mościskier, A. (2002). Rzeczywistość praw dziecka w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Liberska, H., Matuszewska, M. (2014). Modele funkcjonowania rodziny. Style wychowania. (In:) I. Janicka, H. Liberska (ed.), Psychologia Rodziny, 115-139. Warszawa: PWN.
Lisiecka-Bednarczyk, A. (2023). Rodzinne uwarunkowania przygotowania młodych dorosłych do założenia rodziny. Edukacja Dziecka, 7, 197-214.
Matyjas B. (2023), Współczesne rodzicielstwo w perspektywie pedagogiki. Roczniki Pedagogiczne, 15(4), 25-47. https://doi.org/10.18290/rped23154.2
Matysiak, A. (ed.) (2014). Nowe wzorce formowania się i rozwoju rodziny w Polsce. Przyczyny oraz wpływ na zadowolenie z życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Mitręga, A., Biedroń, M. (2014). Solo-rodzice jako alternatywa tradycyjnych ról rodzicielskich. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sociologica, 51, 65-77.
Mleczko, I., Pustułka, P., Sarnowska, J., Buler, M. (2019). Nowe oblicza konfliktu ról wśród młodych Polek i Polaków w świetle łączenia rodzicielstwa ze studiami i pracą zawodową. Przegląd Socjologii Jakościowej. 15(4), 106-129. https://doi.org/10.18778/1733-8069.15.4.06
Mynarska, M. (2011). Kiedy mieć dziecko? Jakościowe badanie procesu odraczania decyzji o rodzicielstwie. Psychologia Społeczna, 3(18), 226-240.
Opozda, D. (2017). Zróżnicowane rodzicielstwo – zarys refleksji. (In:) D. Opozda, M. Leśniak (eds.), Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych, 19-28. Lublin: KUL.
Opozda, D. (2023). Zmiany w wychowaniu w rodzinie w opinii osób w okresie późnej dorosłości. Komunikat z badań, Roczniki Pedagogiczne, 15(4), 123-137. https://doi.org/10.18290/rped23154.7
Ostrouch-Kamińska, J. (2017). Demokratyzacja relacji małżeńskich i rodzicielskich we współczesnych rodzinach. Roczniki Pedagogiczne, 9(4), 5-17. https://doi.org/10.18290/rped.2017.9.4-1
Ostrowska, U. (2020). Współczesna rodzina w ujęciach terminologicznych. (In:) K. Jakubiak, R. Grzybowski (eds.), Rodzina i dziecko w zmieniającym się świecie. Perspektywa historyczna i pedagogiczna, 189-214. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Pałka, M. (2024). Rodzicielstwo i rynek pracy: child penalty w Polsce, Komunikat z badań nr 9/2024, Ministerstwo Finansów, (From:) https://www.gov.pl/web/finanse/no-9-2024-m-palka-rodzicielstwo-i-rynek-pracy-child-penalty-w-polsce (access: 10.06.2024).
Pastwa-Wojciechowska, B. (2023). Młodzi dorośli – niedostrzegane pokolenie czy zaniedbany obszar badawczy. (In:) E. Widawska (ed.), Młode pokolenie w (nie)przyjaznym świecie – konteksty teoretyczne, metodologiczne i praktyczne, 267-278. Kraków: AT Wydawnictwo. https://doi.org/10.59862/z5xC2vB7
Plopa, M., (2011). Rodzicielstwo jako wyzwanie dla małżeństwa: perspektywa teorii systemowej. (In:) H. Liberska, A. Malina (eds.), Wybrane problemy współczesnych małżeństw i rodzin, 15-41. Warszawa: Difin.
Postawy prokreacyjne kobiet. Komunikat z badań nr 3 (2023). M. Omyła-Rudzka (elaboration). Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej. (From:) https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_003_23.PDF (access: 7.01.2024).
Przybył, I. (2003). Naznaczanie społeczne i samonaznaczanie osób niepłodnych. Roczniki Socjologii Rodziny, 15, 47-61.
Rojewska, E., (2023). Samowspółczucie z perspektywy parentologicznej. Roczniki Pedagogiczne, 15(4), 109-122. https://doi.org/10.18290/rped23154.6
Slany, K. (2020). Różnorodność typów rodzin, różnorodność praktyk w rodzinach. (In:) M. Bieńko, M. Rosochacka-Gmitrzak, E. Wideł (eds.), Obrazy życia rodzinnego i intymności, 19-29. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Szałtys D. (oprac.) (2023). Sytuacja demograficzna Polski do 2022 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. (From:) https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5468/40/3/1/sytuacja_demograficzna_polski_do_2022.pdf (access: 7.01.2024).
Taranowicz, I. (2015). Rodzina i jej znaczenie w świadomości studentek pracy socjalnej. (In:) Taranowicz, I., Grotowska, S. (eds.), Rodzina wobec wyzwań współczesności. Wybrane problemy, 74-88. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Taranowicz, I. (2022). Życie rodzinne w czasach niepewności – wyzwania i dylematy. Przegląd Socjologii Jakościowej, 18(1), 6-13. https://doi.org/10.18778/1733-8069.18.1.01
Tchorzewski, A.M., de (2020). O potrzebie redefinicji rodziny oraz jej miejscu w naukach pedagogicznych. (In:) K. Jakubiak, R. Grzybowski (eds.), Rodzina i dziecko w zmieniającym się świecie. Perspektywa historyczna i pedagogiczna, 215-232, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Tomaszewska, J. (2017). Childfree? Praktyki dyskursywne osób bezdzietnych z wyboru w Polsce. Tematy z Szewskiej, 2(19), 67-84. https://doi.org/10.23734/tzs.2017.2.67.84
Walęcka-Matyja, K. (2014). Role i funkcje rodziny. (In:) I. Janicka, H. Liberska (eds.), Psychologia rodziny, 95-114. Warszawa: PWN.
Walęcka-Matyja, K., Janicka, I. (2021). Rodzina jako wartość. Analiza psychologiczna wartości rodzinnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wąsiński, A. (2018). Autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego. Perspektywa pedagogiczno-antropologiczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wiszejko-Wierzbicka, D., Kwiatkowska, A. (2018). Wchodzenie w dorosłość. Ogólnopolskie badanie młodych Polaków w wieku 18-29 lat. Studia Socjologiczne, 229(2), 147-176. https://doi.org/10.24425/122467
Żmuda, A. (2024). Self-compassion as a resource in the parenting role, Quarterly Journal Fides et Ratio, 58(2), 9-17. https://doi.org/10.34766/fetr.v58i2.1267