Słowa kluczowe
przyczyny rozwodu
wzrastanie w rodzinie rozwiedzionej
Jak cytować
Abstrakt
Rozwód powoduje nieodwracalne szkody dla wszystkich zaangażowanych w jego przebieg, uwarunkowania i skutki, ale przede wszystkim jest on trudnym wydarzeniem dla dzieci i młodzieży. Nastolatki z rodzin rozwiedzionych otrzymują mniejsze wsparcie emocjonalne i zaangażowanie rodziców niż ich rówieśnicy z prawidłowych i trwałych rodzin. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące rozwoju i wzrostu nastolatków z rozbitych rodzin. Jest to istotny problem w polskiej rzeczywistości, który wynika z różnych psychospołecznych i ekonomicznych uwarunkowań współczesności. Najnowsze badania opinii publicznej „Postawa wobec rozwodów” wskazywały, że coraz więcej Polaków, w porównaniu do minionych lat, akceptuje formalne rozwiązanie małżeństwa. Okres dojrzewania został określony jako szczególny etap w życiu każdego człowieka, który znacząco wpływa na funkcjonowanie i adaptację psychiczną jednostki. W pierwszej części artykułu przeanalizowano problem ojca jako bardzo ważnej osoby dla rozwoju dzieci. Obecność rodziców i zaangażowanie ojca w relacje z nastolatkami wpływają na prawidłowy rozwój w dorosłości. Druga część artykułu przedstawia rozpad związku małżeńskiego jako przyczynę rozwodu. Przedstawiono tutaj kwestie rozwodu jako procesu o charakterze prawnym i psychospołecznym. Rozwód jest tu również postrzegany jako fenomen kryzysu ojcowskiego, który staje się coraz bardziej powszechny, jako negatywny znak naszych czasów. W następnej części artykułu zamieszczono wyniki badań 190 dziewcząt uzyskane za pomocą J.M.Sack’s and S.Levy's Test Sentence Completion. Zastosowano tutaj część badającą stosunek do ojca. Zaprezentowane wyniki przeprowadzonych badań empirycznych oraz wnioski o charakterze poznawczym, praktycznym i profilaktycznym mogą mieć zastosowanie w przeciwdziałaniu negatywnym skutkom dorastania nastolatków w rodzinie rozwiedzionej.
Bibliografia
Amato P.R. (1994a), Father-child relations, mother – child relations, and offspring psychological well-being in early adulthood, Journal of Marriage and Family, nr 56(4), 1031-1042.
Amato P.R. (1994b), Life-span adjustment of children to their parents’ divorce, Future of Children. Children after Divorce, nr 4, 143-164.
Amato P.R. (2010), Research on divorce: Continuing trends and new developments, Journal of Marriage and Family, nr 72 (3), 650-666.
Amato P.R., Booth A., (1997), A generation at risk: Growing up in an era of family upheaval, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Amato P.R., Chedle J. (2005), The long reach of divorce: divorce and child well-being across three generations, Journal of Marriage and Family, nr 67, 192- 205.
Augustyn J., (1993), Integracja seksualna. Przewodnik w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności, Kraków: Wydawnictwo M.
Augustyn J. (2018), Radość bycia ojcem dzisiaj, Obecni w religii, społeczeństwie, kulturze. Ojców nam potrzeba, nr 1 (35), s. 9-18.
Beisert M., Liberska H., Matuszewska M. (2001), Od konfliktu do rozwodu, (w:) Małżeństwo: męskość, kobiecość, miłość, konflikt, H. Liberska, M. Matuszewska (red.), s. 171-188, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Biller H.B., (1993), Fathers and families. Paternal factors in child development. Paternal factors in child development, London: Greenwood Publishing Group.
Boguszewski R. (2019a), Stosunek Polaków do rozwodów, Komunikat CBOS 7/2019.
Boguszewski R. (2019b), Rozwody w osobistych doświadczeniach Polaków, Komunikat CBOS 15/2019.
Braun-Gałkowska M., (2008), Psychologia domowa, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Braun-Gałkowska M. (1999), Mieć dziecko czy być matką, (w:) Oblicza macierzyństwa,
D. Kornas-Biela (red.), s. 67-74, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Buchanan Ch.M., Maccoby E.E., Dornbusch S.M. (1991), Caught Between Parents: Adolescents Experience in Divorced Homes, Child Development, nr 62 (5), 1011-1029.
Clarke-Stewart A., Brentano C., (2006), Divorce – causes and consequences, New Haven and London: Yale University Press.
Corneau G., (2016), Nieobecny ojciec, zagubiony syn, Warszawa: Wydawnictwo Zwierciadło.
Czerederecka A. (2010), Potrzeba profesjonalnej dyskusji na temat PAS, Psychiatria Polska, nr 1, s. 13-26.
Dąbrowska Z. (2003), Ojcostwo jako wartość. Studium empiryczne, Małżeństwo i rodzina, Pobrane z: www.psychologia.edu.pl, [dostęp: 1 III 2019].
Domagała-Zyśk E. (2001), Rola ojców w zapobieganiu niepowodzeniom szkolnym ich dzieci, (w:) Oblicza ojcostwa, D. Kornas-Biela (red.), s. 373-379, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Dutkiewicz K., Noińska D. (2009), Cierpienie dzieci rodziców rozwodzących się i rozwiedzionych, Nowiny Psychologiczne, nr 3/4, s. 25-36.
Fromm E., (1956/2014), O sztuce miłości, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Gardner R.A. (1999), Differentiating between parental alienation syndrome and bona FIDE abuse-neglect, American Journal of Family Therapy, nr 27 (2), . 97-107.
Gardner R.A. (2001), The parental alienation syndrome: sixteen years later, Academy Forum, nr 45 (1), 10-12.
Goldenberg H., Goldenberg I., (2006), Terapia Rodzin, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Hetherington E.M., (1999), Coping with divorce, single parenting, and remarriage, Mahwah, NY: Erlbaum.
Hołtyń B., Gośka-Hołtyń P. (2016), Divorce – chosen consequences of divorce and factors supporting couples in staying together (an overview), (w:) Current psychosocial problems in traditional and novel approaches: Three worlds of human life, H. Liberska (red.), s. 39-49, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Horney K., (1937/2002), Neurotyczna osobowość naszych czasów, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Horney K., (1967/2003), Psychologia kobiety, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Kaja B.M., (1992), Rozwód w rodzinie a osobowość dziecka, Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Kaja B.M., (2013), Małżeństwo, rodzina, rozwód, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Kernberg O.F., Selzer M.A., Koenigsberg H.W., Carr A.C., Appelbaum A.H., (2007), Psychodynamiczna terapia pacjentów borderline, Gdańsk: Wydawnictwo GWP.
Kornas-Biela D. (2001), Współczesny kryzys ojcostwa, (w:) Oblicza ojcostwa, D. Kornas–Biela (red.), s. 171-191, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kozak E. (2006), Ikona współczesnego ojcostwa, Edukacja i Dialog, nr 9 (182), s. 23-28.
Kornas-Biela D., (2002), Wokół początku życia ludzkiego, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Kurcbart A., (2011), Psychologiczny obraz ojca w biegu życia, Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Lachowska B. (1999), Samotne macierzyństwo, (w:) Oblicza macierzyństwa, D. Kornas-Biela (red.), s. 281-288, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Lamb M.E., (2010), The role of the father in child development, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Ledwoch M. (2009), Doświadczanie utraty więzi w sytuacji rozwodu, (w:) Psychospołeczne konteksty doświadczania straty, S. Steuden, K. Janowski (red.), s. 143-149, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Liberska H. (2002), Rola identyfikacji z rodzicami dla rozwoju dziecka w okresie dojrzewania, Małżeństwo i Rodzina, nr1, s. 48-54.
McLanahan S., Tach L., Schneider D. (2013), The casual effects of father absence, Annual Review of Sociology, nr 39, 399-427.
Meissner K. (2001), Ojciec – potrzeby dziecka a wzorzec męskości, (w:) Oblicza ojcostwa,
D. Kornas-Biela (red.), s. 193-200, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Namysłowska I. (2011), Transformacja rodziny – przejawy i implikacje dla psychoterapii, Psychoterapia, nr 1 (156), s. 5-11.
Oleś M., Oleś P. (2001), Z psychologicznych aspektów ojcostwa, (w:) Oblicza ojcostwa,
D. Kornas-Biela (red.), s. 255-268, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Parol J. (2014), Piękno i siła macierzyństwa i ojcostwa. Sztuka w służbie rodzicielstwu, Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, nr 4 (18), s. 108-124.
Plopa M., (2008), Psychologia rodziny: teoria i badania, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Plopa M. (2018), Rozwody we współczesnym świecie – perspektywa badań,
(w:) Społeczeństwo, kultura, wychowanie, J. Papież (red.), s. 90-103, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Pospiszyl K., (1980), Ojciec a rozwój dziecka, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Pospiszyl K., (1986), O miłości ojcowskiej, Warszawa: Instytut Wydawniczy CRZZ.
Pospiszyl K. (2001), O chronieniu więzi rodzinnych, które są siłą niezwykłą, Małżeństwo i Rodzina, nr 2, s. 9-13.
Pospiszyl K. (2004), Ojcostwo w życiu mężczyzny, Małżeństwo i Rodzina, nr 2 (10), s. 1-20.
Ryś M., (1994), Konflikty w rodzinie niszczą czy budują?, Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno–Pedagogicznej MEN.
Ryś M., (1999), Wychowanie do życia w rodzinie. Program dla szkół ponadpodstawowych, Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno–Pedagogicznej MEN.
Ryś M. (2011), Rules and principles of life in a dysfunctional family. The inquiry form to examine children’s roles in a family an alcohol abuse problem, Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, nr 1 (5), s. 41-62.
Ryś M. (2015), Zagrożenie rodziny – alkoholizm, (w:) Rodzina: dobro zagrożone, W. Majkowski (red.), s. 85-126, Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów.
Ryś M. (2016a), Dysfunkcyjny system rodziny z problemem alkoholowym, (w:) W kierunku kultury bez przemocy, R. Wiśniewski, S. Zaręba, M. Zarzecki (red.), s. 95-121, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
Ryś M., (2016b), Odporność psychiczna osób wzrastających w różnych systemach rodzinnych, Warszawa: Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej.
Ryś M., (2017), Odporność psychiczna i relacje interpersonalne osób wzrastających w różnych systemach rodzinnych, Warszawa: Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej.
Sacks J.M., Levy S. (1950), The sentence completion test, (w:) Projective psychology – clinical approaches to the total personality, L. Edwin Abt, L. Bellak (red.), s. 357-402, NY: Knopf.
Senejko A., (2010), Obrona psychologiczna jako narzędzie rozwoju na przykładzie adolescencji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Steuden S. (1996), Psychologiczna analiza reakcji rodziców i ich dzieci w sytuacji rozwodowej, (w:) Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej dzieci i młodzieży,
E. Januszewska (red.), s. 69-87, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Straś-Romanowska M. (2016), Podmiot osobowy w świecie współczesnym, Psychologia Rozwojowa, nr 21 (2), s. 15-25.
Walesa Cz. (2001), Rola ojca w psychicznym rozwoju dziecka. Studium psychologiczne, (w:) Oblicza ojcostwa, D. Kornas-Biela (red.), s. 291-320, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Wallerstein J.S., Blakeslee S., (1996), Second Chances. Men, women and children a decade after divorce, NY: Houghton Miffin Company.
Weiner I., Greene R.L., (2017), Handbook of personality assessment, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Ziemska M., (1979), Rodzina a osobowość, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.