Słowa kluczowe
rytuał przejścia
faza liminalna
Jak cytować
Abstrakt
Streszczenie
Artykuł zawiera porównanie stającej się dorosłości (EA) do rytuału przejścia w ujęciu van Gennepa i Turnera. Autorki argumentują, że EA jest dalekim i szczątkowym odpowiednikiem fazy liminalnej rytuału przejścia. W pierwszej kolejności przedstawiają koncepcję rytuału przejścia, ideę liminalności, zjawisko przedłużania psychospołecznego moratorium oraz niektóre aspekty koncepcji stającej się dorosłości. Następnie analizują podobieństwa i różnice między fazą liminalną a EA. Dochodzą do wniosku, że EA jest okresem liminalnym, ale takim, który z jednej strony jest rozbudowany i wydłużony w czasie, a z drugiej – zdegradowany w swej symbolice i znaczeniu (nieuświęcony). Stająca się dorosłość jest zjawiskiem charakterystycznym dla kultury zachodniej, w której obserwujemy degradację i zanik obrzędów przejścia w ich tradycyjnych formach oraz nastawienie na konsumpcję i hedonizm. Ponadto wydaje się ona mieć źródło w psychicznych właściwościach młodych ludzi, między innymi w ich braku gotowości do wzięcia odpowiedzialności za innych. Na koniec autorki zwracają uwagę, że skutki braku inicjacji w dorosłość zaczynają być szczególnie odczuwalne w dzisiejszym świecie.
Bibliografia
Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood. A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480.
Arnett, J. J. (2004). Emerging adulthood: The winding road from the late teens through the twenties. New York: Oxford University Press.
Arnett, J. J. (2006). Emerging adulthood: in Europe: A response to Bynner. Journal of Youth Studies, 9(1), 111-123.
Arnett, J. J. (2007a). Emerging adulthood: What is it, and what is it good for? Child Development Perspectives, 1(2), 68-73.
Arnett, J. J. (2007b). Emerging adulthood, a 21st century theory: A rejoinder to Hendry and Kleop. Child Development Perspectives, 1(2), 80-82.
Arnett, J. J. (2007c). Adolescence and emerging adulthood: A cultural approach. New Jersey: Pearson Education.
Arnett, J. J., & Tanner, J. L. (2005). Emerging adults in America: Coming of age in the 21st Century. Washington: American Psychological Association Press.
Arnett, J. J., Kloep, M., Hendry, L. B., & Tanner, J. L. (Eds.) (2011). Debating emerging adulthood: Stage or process. New York: Oxford University Press.
Basko, N. (2009). Prywatna koncepcja wejścia w dorosłość i status dorosłości u młodych dorosłych w Polsce i na Ukrainie [A private theory of entering adulthood and the status of adulthood in young adults in Poland and Ukraine] (Unpublished master's thesis written under the supervision of W. Zagórska). Institute of Psychology, Cardinal Stefan Wyszyński University, Warsaw.
Bynner, J. M. (2005). Rethinking the youth phase of the life course: The case for emerging adulthood? Journal of Youth Studies, 8(4), 367-384.
Côté, J. E., & Bynner, J. M. (2008). Changes in the transition to adulthood in the UK and Canada: The role of structure and agency in emerging adulthood. Journal of Youth Studies, 11(3), 251-268.
Czarniawska, B., & Mazza, C. (2003). Consulting as a liminal space. Human Relations, 56(3), 267-290.
Dajczer, T. (1977). Egzystencjalny charakter mitu [The existential nature of myth]. Studia Theologica Varsaviensia, 1, 111-145.
Dajczer, T. (1979). Religijny charakter inicjacji plemiennej [The religious nature of tribal initiation]. Studia Theologica Varsaviensia, 1, 143-171.
Dajczer, T. (1984). Inicjacje i ich wymiar kosmiczny u ludów Kalifornii [Initiations and their cosmic dimension in the peoples of California]. Warsaw: Wydawnictwo ATK.
Deflem, M. (2002). Rytuał, anty-struktura i religia, czyli Victora Turnera procesualna analiza symboli [Ritual, antistructure, and religion: Victor Turner's processual analysis of symobols]. Konteksty, 1-2. Retrieved January 30, 2010, from: http://victorturner.webpark.pl/opus.html.
Eliade, M. (1959a). The sacred and the profane. The nature of religion. New York: A Harvest Book, Harcourt, Brace and World.
Eliade, M. (1959b). Initation, rites, sociétés secrètes. Naissances mystiques. Assai sur quelques types d’initatin. Paris: Éditions Gallimard.
Eliade, M. (1963). Aspects du mythe. Paris: Éditions Gallimard.
Erikson, E. (1968). Youth and crisis. New York–London: W.W. Norton & Company.
Erikson, E. (1994). Identity and the life cycle. New York–London: W.W. Norton & Company (first published 1959).
Gendreau, J. (1998). L’adolescence et ses «rites» de pasage. Paris: Desclée de Brouwer.
Gennep, A. van (1981). Les rites de passage. Paris: Éditions A. et J. Picard (first published 1909).
Goodman, P., & Goodman, P. (1947). Communitas: Means of livelihood and ways of life. Chicago: University of Chicago Press.
Hendry, L. B. (2008). A letter from Lucifer. Invited letter to the Editor as a response to an article by J. J. Arnett & G. H. Brody, Human Development, 51(5-6), 1-3.
Hendry, L. B., & Kloep, M. (2007a). Conceptualizing emerging adulthood: Inspecting the Emperor’s new clothes? Child Development Perspectives, 1(2), 74-79.
Hendry, L. B., & Kloep, M. (2007b). Redressing the emperor! – A rejoinder to Arnett. Child Development Perspectives, 1(2), 83-85.
Hendry, L. B., & Kloep, M. (2010). How universal is emerging adulthood? An empirical example. Journal of Youth Studies, 13(2), 169-179.
Hendry, L. B., & Kloep, M. (2011). Lifestyles in emerging adulthood: Who leads stage anyway? In J. J. Arnett, M. Kloep, L. B. Hendry, & J. L. Tanner (Eds.), Debating emerging adulthood: Stage or process (pp. 77-104). New York: Oxford University Press.
Higgins, L., Hamilton, K. (2020). Pilgrimage, material objects and spontaneous communitas. Annals of Tourism Research, 81. DOI: 10.1016/j.annals.2019.102855
Human, O., & Robins, S. (2011). FIFA 2010 and the elusive spirit of communitas: a return to Victor Turner (with some differences). Anthropology Southern Africa, 34(1-2), 38-50.
Johnson, J. (2011) Through the Liminal: A Comparative Analysis of Communitas and Rites of Passage in Sport Hazing and Initiations. Canadian Journal of Sociology, 36(3), 199-227.
Kirkeby, O. F. (2008). Management philosophy. London: Springer.
Kurzydło, D., Zagórska, W. (2016). Nie jestem już dzieckiem. Quasi-rytuały wyjścia z dzieciństwa w narracjach nastolatków. Perspektywa psychologii antropologicznej. Psychologia Rozwojowa, 1(21), 77-96. DOI: 10.4467/20843879PR.16.006.4795
Liberska, H. (2007). Współczesny obraz moratorium [The contemporary image of moratorium]. In B. Harwas-Napierała & H. Liberska (Eds.), Tożsamość a współczesność. Nowe tendencje i zagrożenia [Identity and conteporary times. New trends and threats] (pp. 25-51). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Lubieniecka, J. (2010). Skupienie na sobie jako cecha dystynktywna okresu „stającej się dorosłości” w ujęciu Jeffreya J. Arnetta. Próba weryfikacji empirycznej [Self-focus as a distinctive feature of the period of emerging adulthood as described by Jeffrey J. Arnett. An attempt at empirical verification]. (Unpublished master's thesis written under the supervision of W. Zagórska). Institute of Psychology, Cardinal Stefan Wyszyński University, Warsaw.
Mead, M. (1978). Culture and commitment. A study of the generation gap. New York: Doubleday Broadway Publishing Group (originally published 1970).
Nelson, L. J. (2003). Rites of passage in emerging adulthood: Perspectives of young Mormons. New Directions for Child and Adolescent Development, 100, 33-49.
Pawlik, J. J. (2006). Antropologiczne badania rytuału [Anthropological research on ritual]. In M. Filipiak & M. Rajewski (Eds.), Rytuał. Przeszłość i teraźniejszość [Ritual. Past and present] (pp. 19-37). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Sisson, M. (2012). Do we need rites of passage? Marks Daily Apple. Retrieved March 28, 2021, from: https://www.marksdailyapple.com/do-we-need-rites-of-passage/
Spierenberg, M. (2011). The politics of the liminal and the liminoid in transfrontier conservation in Southern Africa. Anthropology Southern Africa, 34(1-2), 81-88.
Sulima, R. (2000). Antropologia codzienności [The anthropology of everyday life]. Krakow: Wydawnictwo UJ.
Surma, M. (2007). Wydłużająca się droga ku dorosłości. Próba weryfikacji empirycznej koncepcji emerging adulthood Jeffreya J. Arnetta w warunkach polskich [The extended way to adulthood: An attempt at an empirical verification of Jeffrey J. Arnett's theory of emerging adulthood in the Polish context]. (Unpublished master's thesis written under the supervision of W. Zagórska). Institute of Psychology, Cardinal Stefan Wyszyński University, Warsaw.
Szakolczai, A. (2009). Liminality and experience: Structuring transitory situations and transformative events. International Political Anthropology, 2(1), 141-172.
Szlendak, T. (1998). Technomania. Cyberplemię w zwierciadle socjologii [Technomania. Cybertribe in the mirror of sociology]. Toruń: Graffiti BC.
Thomassen, B. (2009). The uses and meanings of liminality. International Political Anthropology, 2(1), 5-27.
Turner, V. (1975). Dramas, fields, and metaphors: Symbolic action in human society. New York: Cornell University Press.
Turner, V. (1982). From ritual to theater. The human seriousness of play. New York: Performing Arts Journal Publications.
Turner, V. (1995). The ritual process: Structure and anti-structure. New Jersey: Transaction Publishers (first published 1969).
Van de Velde, C. (2007). Devenir adulte. Quatre modèles européens. Agora Débats/Jeunesses, 45, 22-31.
Van de Velde, C. (2008). Devenir adult. Sociologie comparée de la jeunesse en Europe. Paris: PUF.
Zagórska, W. (2001). Symbolic transfer and adult participation in a culture-created reality. Studia Iagellonica Humani Cultus Progressus, 5(1), 19-32.
Zagórska, W. (2004). Uczestnictwo młodych dorosłych w rzeczywistości wykreowanej kulturowo. Doświadczenie, funkcje psychologiczne [The participation of young adults in culture-created reality. Experience and psychological functions]. Krakow: Universitas.
Zagórska, W. (2007). Searching for mythos. A new approach to ludic activity in adulthood. Polish Psychological Bulletin, 38(3), 156-165.
Zagórska, W. (2009). Participation in rave-created reality as a substitute for seeking values in the mythos sphere. In W. Zagórska, J. Cieciuch, & D. Buksik (Eds.), Axiological aspects of development in youth (pp. 131-162). Warsaw: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Zagórska, W. (2017). Współczesne zachowania quasi-mityczne. Aplikacja fenomenologii religii ks. prof. Tadeusza Dajczera do psychologii antropologicznej [Modern quasi-mythical behaviours. Application of phenomenology of religion by Rev. Prof. Tadeusz Dajczer to anthropological psychology]. In L. Fic, Mazanka, E. Sakowicz, P. Szuppe & W. Zagórska (Eds.), Chrześcijaństwo wśród religii świata. Księga dedykowana Księdzu Profesorowi Tadeuszowi Dajczerowi (1931-2009) [Christianity among the religions of the world. Book dedicated to Rev. Professor Tadeusz Dajczer (1931-2009)] (s. 121-140). Warsaw: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Zagórska, W. (2020). Niezbywalna potrzeba mythosu. [The inalienable need of mythos]. In M. Obrębska & A. Pankalla, (Eds.), Mity kultury współczesnej. Perspektywa psychoantropologiczna [Myths of contemporary culture. Psychoanthropological perspective] (s. 139-158). Poznań: Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM.
Zagórska, W., Jelińska, M., Surma, M., Lipska, A. (2012). Wydłużająca się droga do dorosłości.[The extended way to adulthood]. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Zagórska, W., Lipska, A. (2016). Pokochać tradycję i rytuały rodzinne [Falling in love with traditions and family rituals]. In I. Grochowska & P. Mazanka (Eds.), Szczęśliwe małżeństwo i rodzina [Happy marriage and family] (s. 211-223). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Zorotovich, J., Johnson, E. I. (2019). Five dimensions of emerging adulthood: a comparison between college students, nonstudents, and graduates. College Student Journal, 53(3), 376-386.