Słowa kluczowe
Jak cytować
Abstrakt
Poniższe studium koncentruje się na czynnikach antropologicznych, które składają się na specyficznie ludzką podatność na zranienie. Ta charakterystyczna dla człowieka kruchość może być wyrażana na wiele różnych sposobów, które mają coś wspólnego z omylnością, podleganiem błądzeniu, a polegają na swoistej oscylacji między wielkością a skończonością. Jeśli chodzi o samą podatność, dotyczy ona zwłaszcza łatwego ulegania wpływom, ekspozycji na zranienie. O ile w dalszej części dociekań mówię o zjawisku oszukiwania samego siebie, to w rozpatrywanym przypadku chodzi o wystawienie na krzywdę zadawaną samemu sobie. Żeby zrozumieć, jak jest możliwe w badanym przypadku wyrządzenie krzywdy samemu sobie, trzeba odwołać się do pewnego rodzaju pęknięcia, niespójności w obrębie zbioru przekonań, które ktoś tworzy na swój temat, na temat innych ludzi i świata.
Prezentowane studium składa się z czterech części. Po pierwsze, z perspektywy epistemologicznej opisuję analitycznie istotne komponenty definiujące zjawisko samooszukiwania się. W tym celu opieram się głównie na znanym tekście Donalda Davidsona Deception and Division. Po drugie, dokonuję krótkiego przeglądu ważniejszych rozwiązań, które zostały zaproponowane w celu uporania się z omawianą trudnością. Propozycje te można podzielić na dwie grupy: pierwsza zawierałaby rozwiązania, które rozważają sprzeczne przekonania w kategoriach ich intencjonalności; druga natomiast zawierałaby rozwiązania nieintencjonalne. Ta krótka analiza pozwala na wniosek, że najbardziej obiecujące filozoficznie poglądy noszą znamię słabości nie do pokonania i dlatego wymagają nowych podejść. Po trzecie, proponuję podjęcie niektórych osiągnięć intelektualnej spuścizny Paula Ricoeura i przedstawiam uzasadnienie dokonanego wyboru. Ponadto ustalam związek między problemem samooszukiwania się a Ricoeurowskim tematem uwagi. Po czwarte wreszcie, wychodząc od fenomenologii uwagi w wydaniu Ricoeura, przedstawiam możliwe rozumienie samooszukiwania, które zachowałoby zarówno intencjonalność przeciwstawnych przekonań (a więc filozoficzny zakres problemu), jak i zakorzenienie w realnym ludzkim doświadczeniu (a więc konkretny, mniej abstrakcyjny charakter proponowanego ujęcia, rezygnujący z nadmiernej komplikacji modeli matematycznych). Rezultatem analiz okazuje się być nowe rozumienie podatności na zranienie jako składnika ludzkiej kondycji.
Bibliografia
Abel, O., Porée, J. (2009). Le vocabulaire de Paul Ricœur, Paris: Ellipses.
Barnes, A. (1997). Seeing through self-deception, Cambridge, New York: Cambridge University Press.
Baumeister, R.F., Heatherton, T.F. (1996). Self-Regulation Failure: An Overview, Psychological Inquiry, 7 (1), 1-15.
Baumeister, R.F., Heatherton, T.F., Tice, D. M. (1994). Losing control: how and why people fail at self-regulation, San Diego: Academic Press.
Davidson, D. (2004). Problems of rationality, Oxford, New York: Clarendon Press, Oxford University Press.
Depraz, N. (2015). Attention et surprise. Paul Ricœur en débat et au-delà, Alter, 23, 261-278. Elster, J. (ed.). (1986). The multiple self, Cambridge: Cambridge University Press.
Fiasse, G. (2015). Amour et fragilité: regards philosophiques au cœur de l’humain, Québec: Presses de l’Université Laval.
Fingarette, H. (2000). Self-deception, Berkeley: University of California Press.
Foucault, M. (2001). L’herméneutique du sujet: cours au Collège de France, 1981-1982, Paris: Gallimard, Seuil.
Husserl, E. (1985). Idées diretrices pour une phénoménologie, tr. P. Ricœur, Paris: Gallimard. Marion, J.-L. (1991). Dieu sans l’être, Paris: Quadrige.
McLaughlin, B.P., Rorty, A. (eds.). (1988). Perspectives on self-deception, Berkeley: University of California Press.
Mele, A.R. (2001). Self-deception unmasked, Princeton, N.J.: Princeton University Press.
Mele, A.R., Rawling P. (eds.). (2004). The Oxford handbook of rationality, Oxford, New York: Oxford University Press.
Piłat, R. (2013a). Aporie samowiedzy, [Les apories de la connaissance de soi], Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Piłat, R. (2013b). Powinność i samowiedza: studia z filozofii praktycznej, [Obligation and self- knowledge: studies in practical philosophy], Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Ricœur, P. (1996). Soi-même comme un autre, Paris: Éditions du Seuil.
Ricœur, P. (2013). Anthropologie philosophique. Écrits et conférences 3, Paris: Éditions du Seuil. Ricœur, P. (2009). Le volontaire et l’involontaire, Paris: Éditions Points.
Stanghellini, G., Rosfort, R. (2013). Emotions and personhood: exploring fragility, making sense of vulnerability, Oxford: Oxford University Press.