Słowa kluczowe
komunikacja deprecjonująca
komunikacja empatyczna
relacje romantyczne
różnice płciowe
Jak cytować
Abstrakt
Wstęp: Komunikacja jest niezbędnym elementem budowania relacji interpersonalnych. Jej jakość odgrywa ogromny wpływ na satysfakcję z relacji oraz na zadowolenie ze związku. Partnerzy mogą komunikować się na różne sposoby, jednak nie wszystkie działają na korzyść relacji. Skuteczna komunikacja, oparta na wzajemnym zrozumieniu i otwartości, istotnie zwiększa poziom intymności w związku, co przekłada się na wyższy poziom dobrostanu psychicznego partnerów. Komunikacja nieskuteczna może prowadzić do wzrostu konfliktów i obniżenia satysfakcji ze związku. Celem artykułu jest przedstawienie zależności między stosowanymi przez partnerów formami komunikacji a dobrostanem. Szczególną uwagę poświęcono komunikacji empatycznej i deprecjonującej oraz ich wpływowi na dobrostan psychiczny jednostki. W artykule przedstawiono także różnice płciowe w zakresie stosowanego stylu komunikacji. Metoda: W badaniu uczestniczyło 80 osób pozostających w związkach romantycznych, których wiek mieścił się w przedziale 19-65 lat. Zastosowano ankietę złożoną z dwóch narzędzi: Skali Dobrostanu Psychicznego (C. Ryff) oraz Kwestionariusza Form Komunikacji (M. Ryś, P. Kwas). Analiza danych obejmowała test Shapiro-Wilka, korelację rho Spearmana oraz test U Manna-Whitneya. Wyniki: wykazano istotne statystycznie różnice między kobietami i mężczyznami w zakresie stosowanej komunikacji. Kobiety uzyskały wyższe wyniki w zakresie komunikacji empatycznej (M = 39,302, SD = 4,335), natomiast mężczyźni częściej stosowali komunikację deprecjonującą (M = 32,471, SD = 6,501). Stwierdzono także istotną, ale słabą ujemną korelację między komunikacją empatyczną a dobrostanem co sugeruje, że nadmierna empatia może prowadzić do obniżenia dobrostanu psychicznego. Ponadto wykazano, że im wyższy poziom komunikacji empatycznej, tym wyższy poziom pozytywnych relacji, co potwierdza znaczenie empatycznej komunikacji w budowaniu satysfakcjonujących więzi interpersonalnych. Wnioski: wyniki badania dostarczają nowych dowodów na znaczenie form komunikacji w relacjach romantycznych i podkreślają potrzebę edukacji w zakresie regulowania empatii i skutecznej komunikacji. Wskazano także na potrzebę dalszych badań nad negatywnymi konsekwencjami nadmiernej empatii oraz nad wpływem czynników osobowościowych i społeczno-kulturowych na styl komunikacji w związkach.
Bibliografia
Baron-Cohen, S. (2015). Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa. Warszawa: Smak Słowa.
Barrett, L. F., Bliss-Moreau, E. (2009). She’s emotional. He’s having a bad day: Attributional explanations for emotion stereotypes. Emotion, 9(5), 649-658. https://doi.org/10.1037/a0016821
Batson, C. (2011). Altruism in humans. Oxford University Press.
Baumeister, R., Leary, M. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497-525.
Bem, S.L. (1981). Gender schema theory: A cognitive account of sex typing. Psychological Review, 88(4), 354-364.
Bijak, K., Kleka, P. (2021). Relacje online. Ekstrawersja i inteligencja emocjonalna w kontekście wybranych aspektów komunikacji internetowej. Człowiek i Społeczeństwo, 51, 189-203. https://doi.org/10.14746/cis.2021.51.10
Block, J. (2006). Intymność w związku: Bliskość, czułość, akceptacja. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: PWN
Christov-Moore, L., et al. (2019). Empathy: Gender differences in neural mechanisms of emotional recognition. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 103, 137-145.
Ciechomski, M. (2017). Wychowanie do empatii jako sposób na redukcję stresu i jego szkodliwych skutków u dzieci i młodzieży. Forum Pedagogiczne, 7(2), 49-62.
Cross, S.E., & Madson, L. (1997). Models of the self: Self-construals and gender. Psychological Bulletin, 122(1), 5-37.
Czyżowska, D., Gurba, E., Czyżowska, N. (2019). Intimate relationship and a chance for a good life in young people. (2019). Quarterly Journal Fides et Ratio, 37(1), 183-200. https://doi.org/10.34766/fetr.v1i37.44
Dakowicz, A. (2020). Psychotransgresyjna analiza sfery emocjonalnej małżonków o wyższym i niższym poziomie zadowolenia ze swojego związku. (In:) M. Sroczyńska, A. Linek (eds.), Społeczne konteksty współbycia i intymności. Szkice z socjologii emocji, Vol. 1, 145-163, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Davoodvandi, M., Navabi Nejad, S., Farzad, V. (2018). Examining the effectiveness of Gottman couple therapy on improving marital adjustment and couples’ intimacy. Iranian Journal of Psychiatry, 13(2), 135-141.
Davis, M. (1983). Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach. Journal of Personality and Social Psychology, 44(1), 113-126.
Deci, E., Ryan, R. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behawior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
Diener, E., Lucas, R., Oishi, S. (2018). Advances and open questions in the science of subjective well-being. Collabra: Psychology, 4(1), 15. https://doi.org/10.1525/collabra.115
Doroszewicz, K. (2008). Bliskie związki a jakość życia. Psychologia Jakości Życia, 7(1/2), 5-18.
Eagly, A.H. (1987). Sex differences in social behavior: A social-role interpretation. Psychology Press
Eisenberg, N., Fabes, R.A. (1998). Prosocial development. Handbook of Child Psychology, 3(5), 701-778.
Eisenberg, N. (2000). Emotion, regulation, and moral development. Annual Review of Psychology, 51(1), 665-697.
Eisenberg, N., Strayer, J. (2001). Empathy and its development. Cambridge University Press.
Eisenberg, N., Eggum, N., Di Giunta, L. (2020). Empathy-related responding: Associations with prosocial behavior, aggression, and intergroup relations. Social Issues and Policy Review, 14(1), 143-174. https://doi.org/10.1111/sipr.12058
Eisenberg, N., Spinrad, T., Knafo-Noam, A. (2020). Prosocial development from a multi-system perspective. Annual Review of Psychology, 71, 91-125. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010419-050937
Feeney, B.C., Collins, N.L. (2019). Thriving through relationships. Current Opinion in Psychology, 31, 22-28.
Figley, C. (2002). Compassion fatigue: Psychotherapists’ chronic lack of self-care. Journal of Clinical Psychology, 58(11), 1433-1441.
Fischer, A.H., Eagly, A.H. (2021). The socialization of gender differences in emotional expression. Emotion Review, 13(2), 91-109.
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. Bantam Books.
Gottman, J.M. (1994). Why marriages succeed or fail and How You Can Make Yours Last. London: Bloomsbery
Holt-Lunstad, J. (2021). The Major Health Implications of Social Connection. Current Directions in Psychological Science, 30(30), 251-259 https://doi.org/10.1177/0963721421999630
Hazan, C., Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment proces. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.
Janicka, I., Niebrzydowski, L. (1994). Psychologia małżeństwa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Janicka, I. (2012). Poczucie dobrostanu u osób poślubionych, kohabitujących i u singli. (In:) T. Rostowska, M. Lewandowska-Walter (eds.), Małżeństwo i rodzicielstwo a zdrowie, 26-53. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Janicka, I. (2016). Style komunikacji w związkach kohabitacyjnych. Psychologiczne Zeszyty Naukowe, 2, 37-49.
Janicka, I., Cieślak, M. (2020). Satysfakcja seksualna i jej znaczenie w bliskich związkach emocjonalnych. Polskie Forum Psychologiczne, Vol. XXV(4), 389-405.
Kelly, A., Fincham, F., Beach, S. (2003). Communication skills in couples: A review and discussion of emerging perspectives. (In:) J.O. Greene, B.R. Burleson (eds.), Handbook of communication and social interaction skills, 723-751. Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Kuster, F., Orth, U. (2018). The long-term stability of self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 114(3), 317-334.
Lemay, E., Clark, M. (2021). Emotions and relationships. Current Opinion in Psychology, 44, 1-6.
Markman, H.J., Stanley, S.M., Blumberg, S.L. (2010). Fighting for your marriage. Jossey-Bass.
Mikolajczak, M., Roy, E., Luminet, O., Fillée, C., de Timary, P. (2015). The mediating role of emotional intelligence in the impact of stress on alcohol consumption. European Review of Applied Psychology, 65(2), 71-77.
Mikolajczak, M., Gross, J., Roskam, I. (2015). The emotion–regulation ability of empathic people. Emotion, 15(5), 695-703.
Min, L., Jianchao, N., Mengyuan, L. (2022). The influence of self-compassion on mental health of postgraduates: Mediating role of help-seeking behavior. Frontiers of Psychology, 13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.915190
Neff, K. (2003). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(3), 223-250.
Neff, K. (2011). Self-compassion, self-esteem, and well-being. Social and Personality Psychology Compass, 5(1), 1-12.
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Wiley-Blackwell.
Perez, J.C., Riggio, R.E. (2019). The role of empathy in relationship satisfaction. Journal of Social and Personal Relationships, 36(7), 1910-1925.
Pietromonaco, P.R., Collins, N.L. (2017). Interpersonal mechanisms linking close relationships to health. American Psychologist, 72(6), 531-542.
Plopa, M. (2007). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Reis, H.T., Gable, S.L. (2018). Relationships, well-being, and health. Annual Review of Psychology, 69, 207-236.
Rogers, C. (1951). Client-centered therapy: Its current practice, implications and theory. Houghton Mifflin.
Ryff, C. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 1069-1081.
Ryś, M. (2009). Relacje w małżeństwie. (In:) F. Adamski (ed.)Miłość, małżeństwo, rodzina, 177-188. Kraków: Petrus.
Ryś, M. (2016). Miłość jako podstawa wspólnoty małżeńskiej. Ujęcie psychologiczne. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 27(3), 57-74.
Slatcher, R.B., Selcuk, E. (2020). A social psychological perspective on close relationships and health. Annual Review of Psychology, 71, 335-359.
Smoleń, J., Iskra, J. (2023). Inteligencja emocjonalna drogą do pokojowego budowania relacji przyjacielskich. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 18. https://doi.org/10.19251/sej/2023.18(6)
Smith, A.L., Brown, J.D., Lee, C.T. (2021). Emotional regulation and long-term relationship satisfaction, Journal of Couple and Relationship Therapy, 20(3), 224-240.
Sprecher, S., Hatfield, E. (2022). Ratings of the physical attractiveness of an interaction partner after a getting-acquainted interaction, Personal Relationships, 29(2), 366-385. https://doi.org/10.1111/pere.12422
Sternberg, R. (1986). A triangular theory of love, Psychological Review, 93(2), 119-135.
Suwalska-Barancewicz, D., Malina, A. (2018). Samoocena i styl przywiązania jako predyktory oceny zachowań komunikacyjnych własnych oraz partnera. Psychologia Rozwojowa, 23(3), 65-82. https://doi.org/10.4467/20843879PR.18.017.9358
Szurlej, A. (2024). Inteligencja emocjonalna jako mediator związku między potrzebą przynależności, poczuciem szczęścia i rozwojem osobistym (Master thesis, Jagiellonian University in Kraków, Poland).
Taylor, R.D., Morris, J.P., Cameron, C.A. (2022). Enhancing empathy in romantic relationships: A meta-analytic review.Personality and Social Psychology Bulletin, 48(5), 667-684.
Walęcka-Matyja, K., Dębska, J. (2023). Interpersonal relationships and communication in romantic relationships vs digitization of life. (2023). Quarterly Journal Fides et Ratio, 54(2), 9-23. https://doi.org/10.34766/fetr.v54i2.1183
Walęcka-Matyja, K., Szkudlarek, A. (2019). Psychological predictors of satisfaction with a close interpersonal relationship. The role of emotional communication. Quarterly Journal Fides et Ratio, 38(2), 50-73. https://doi.org/10.34766/fetr.v2i38.66
Zarzycka, B. (2016). Psychologiczne koncepcje przebaczenia w relacjach międzyludzkich. Pedagogia Christiana, 37(1), 163-181.