Słowa kluczowe
samoocena
motywacja osiągnięć
Jak cytować
Abstrakt
Cele: Artykuł ma charakter empiryczny, a jego celem było zbadanie relacji między samooceną a motywacją osiągnięć, sprawdzenie czy istnieje różnica w poziomie samooceny i motywacji osiągnięć u osób mobbingowanych a niemobbingowanych oraz przeanalizowanie, czy doświadczanie mobbingu jest moderatorem związku między motywacją osiągnięć a samooceną. Wyniki badania mogą być przydatne w konstruowaniu programów wsparcia pracowników, w szczególności tych, którzy doświadczają obniżonej samooceny i mobbingu. Rezultaty przeprowadzonej analizy wskazują także na konieczność wprowadzenia działań profilaktycznych oraz interwencji, dzięki którym zostanie ograniczone występowanie mobbingu w miejscu pracy. Metody: W badaniu udział wzięło 529 osób, z których 107 zakwalifikowano jako osoby doznające mobbingu, na podstawie wyników osiągniętych w kwestionariuszu MDM. Do pomiaru samooceny zastosowano skalę SES Rosenberga, natomiast motywacja osiągnięć została zbadana za pomocą Kwestionariusza Celów związanych z Osiągnięciami (KCO). Wyniki: Rezultaty analiz korelacyjnych wskazały, że wysoka samoocena jest związana z wyższym nasileniem motywacji typu mistrzostwo-dążenie, natomiast motywacja unikowa negatywnie koreluje z samooceną. Analizy różnicowe wykazały, że osoby mobbingowane przejawiały istotnie niską samoocenę oraz wysoki poziom motywacji unikowej w przeciwieństwie do osób niemobbingowanych. Przeprowadzone analizy efektu moderacji nie potwierdziły hipotezy o moderacyjnej roli mobbingu. Doświadczanie mobbingu nie miało istotnego wpływu na siłę czy kierunek związku między motywacją osiągnięć a samooceną. Uzyskane wyniki korelacyjne, mimo że statystycznie istotne, charakteryzowały się niską siłą zależności, co może sugerować złożoność procesów psychologicznych łączących samoocenę i motywację osiągnięć. Wnioski: Otrzymane wyniki pozwalają wnioskować, iż samoocena może spełniać stabilną funkcję regulacji, niezależną od działania negatywnych czynników środowiskowych, jednak sam mobbing oddziałuje w sposób negatywny na poziom samooceny i motywację. Wyniki prezentowanego badania wskazują na potrzebę dalszych pogłębionych badań w kierunku czynników pośredniczących oraz chroniących w kontekście mobbingu w miejscu zatrudnienia. Wyniki badań mają istotne implikacje dla praktyki HR, wskazując na rolę menedżerów zarówno w rozpoznawaniu przejawów mobbingu, jak i we wdrażaniu systemowych działań ukierunkowanych na ochronę pracowników oraz kształtowanie sprzyjającego środowiska pracy.
Bibliografia
Amoadu, M., Ansah, E. W., & Sarfo, J. O. (2024). Preventing workplace mistreatment and improving workers’ mental health: A scoping review of the impact of psychosocial safety climate. BMC Psychology, 12, 398. https://doi.org/10.1186/s40359-024-01675-z
Bańka, A. (2016). Motywacja osiągnięć: Podstawy teoretyczne i konstrukcja skali do pomiaru motywacji osiągnięć w wymiarze międzynarodowym [Achievement motivation: Theoretical foundations and development of a scale for cross-cultural measurement]. Poznań–Warszawa, Poland: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura. https://doi.org/10.14691/MO.2016
Bernstein, C., & Trimm, L. (2016). The impact of workplace bullying on individual wellbeing: The moderating role of coping. SA Journal of Human Resource Management, 14(1), a792. https://doi.org/10.4102/sajhrm.v14i1.792
Boski, P. (1980). Potrzeba osiągnięć jako psychologiczny czynnik rozwoju społeczno-ekonomicznego [Achievement motivation as a psychological factor of socio-economic development]. In J. Reykowski (Ed.), Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi (pp. 27–103). Warszawa, Poland: PWN.
Bushman, B. J., Moeller, S. J., & Crocker, J. (2011). Sweets, sex, or self-esteem? Comparing the value of self-esteem boosts with other pleasant rewards. Journal of Personality, 79, 993–1012. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2011.00712.x
Chang, Y. C., Huang, S. T., Wang, C. C., & Yang, C. C. (2025). Resilience as a moderator of the effects of types of workplace bullying and job performance. BMC Nursing, 24, 254. https://doi.org/10.1186/s12912-025-02888-2
Gómez-Jorge, F., & Díaz-Garrido, E. (2024). Managing employee self-esteem in higher education: Impact on individuals, organizations and society. Management Decision, 62(10), 3063–3084. https://doi.org/10.1108/MD-07-2023-1183
Grotto-de-Souza, J., Pohl, H. H., & Aguiar-Ribeiro, D. (2023). Mobbing as a source of psychological harm in workers. Revista Brasileira de Medicina do Trabalho, 20(4), 670–675. https://doi.org/10.47626/1679-4435-2022-766
Higgins, E. T. (1987). Self-discrepancy: A theory relating self and affect. Psychological Review, 94(3), 319–340. https://doi.org/10.1037/0033-295X.94.3.319
Ho, J., Campenni, C., Manolchev, C., Lewis, S., & Mustafee, N. (2024). Exploring the coping strategies of bullying targets in organisations through abductive reasoning: An agent-based simulation approach. Journal of Business Ethics, 192(3), 809–832. https://doi.org/10.1007/s10551-024-05861-2
Holm, K., Torkelson, E., & Bäckström, M. (2022). Workplace incivility as a risk factor for workplace bullying and psychological well-being: A longitudinal study of targets and bystanders in a sample of Swedish engineers. BMC Psychology, 10, 227. https://doi.org/10.1186/s40359-022-00996-1
Imran, H., Ghazwan, M., & Firmansyah, A. (2025). The effect of recognition and appreciation on employee motivation and performance. Journal of Human Resource and Sustainability Studies, 13(1), 12–29. https://doi.org/10.4236/jhrss.2025.131002
Jeong, Y., Jung, H. S., & Baek, E. M. (2024). Effectiveness of cognitive rehearsal programs for the prevention of workplace bullying among hospital nurses: A systematic review and meta-analysis. BMC Public Health, 24, 1568. https://doi.org/10.1186/s12889-024-18969-x
João, A., & Portelada, A. (2023). Coping with workplace bullying: Strategies employed by nurses in the healthcare setting. Nursing Forum, 58(6), 1151–1162. https://doi.org/10.1111/nuf.13398
Kamińska, B. (2014). Mobbing jako patologia w kierowaniu personelem [Mobbing as a pathology in personnel management]. Zeszyty Naukowe WSH. Zarządzanie, 1, 91–99.
Kong, Q., Zhang, J., Zhang, H., Liu, W., & Li, M. (2024). Workplace bullying and knowledge sharing: The chain mediating role of organizational belonging and the moderating role of forbearance. BMC Psychology, 12, 556. https://doi.org/10.1186/s40359-024-02056-2
Leary, M. R., & MacDonald, G. (2003). Individual differences in self-esteem: A review and theoretical integration. In M. R. Leary & J. P. Tangney (Eds.), Handbook of self and identity (pp. 401–418). New York, NY: Guilford Press.
Łaguna, K. Lachowicz-Tabaczek, I. Dzwonkowska (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga – polska adaptacja metody [Morris Rosenberg’s Self-Esteem Scale (SES) – Polish adaptation of the method]. Psychologia Społeczna, 2(04), 164–176.
Mehmood, S., Bano, S., Khan, I. U., & Erdey, L. (2024). Effect of workplace bullying and incivility on employee performance: Mediating role of psychological well-being. Frontiers in Psychology, 15, 1462268. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1462268
Mościcka, A., Drabek, M., (2010). Mobbing w środowisku pracy nauczyciela [Mobbing in the work environment of teachers]. In J. Pyżalski, & D. Merecz, (Eds.), Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli: Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem (pp 75-95). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Mościcka-Teske, A., Drabek, M. & Pyżalski, J. (2014). Experienced bullying and hostile behavior in the workplace and symptoms of burnout in teachers. Medycyna Pracy Work Health Safety, 65(4), 535–542. https://doi.org/10.13075/mp.5893.00017
Najda, M. (2015). Etyka pracy a mobbing w ujęciu filozofii moralnej i psychologii [Work ethics and mobbing in the perspective of moral philosophy and psychology]. Warszawa, Poland: Dom Wydawniczy ELIPSA.
Nielsen, M. B., Muthusamy, N., Gadegaard, C. A., & Einarsen, S. V. (2024). Witnessing workplace bullying: A systematic review and future research agenda. Journal of Vocational Behavior, 145, 103899. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2023.103899
Państwowa Inspekcja Pracy. (2025, October 30). Mobbing i dyskryminacja [Mobbing and discrimination]. https://www.pip.gov.pl/dla-pracodawcow/porady-prawne/mobbing-i-dyskryminacja
Ribeiro, O., & Sani, A. I. (2024). Bullying against healthcare professionals and coping strategies: A scoping review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 21(1), 459. https://doi.org/10.3390/ijerph21040459
Ronha, L., & Rodrigues, R. I. (2025). Relationship between mobbing and organizational performance: Workplace well-being and individual performance as serial mediation mechanisms. Merits, 5(1), 6. https://doi.org/10.3390/merits5010006
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Skuzińska, A. (2025). Mobbing i satysfakcja z pracy: Rola postrzeganego wsparcia organizacyjnego [Mobbing and job satisfaction: The role of perceived organizational support]. Przegląd Psychologiczny, 68(1), 73–91. https://doi.org/10.31648/przegldpsychologiczny.10847
Springer, A., & Oleksa, K. (2017). Motywacja osiągnięć jako podmiotowe uwarunkowanie wdrożenia koncepcji empowerment w organizacjach [Achievement motivation as a subjective determinant of implementing the empowerment concept in organizations]. Edukacja Ekonomistów i Menedżerów, 1(43), 41–55. https://doi.org/10.5604/01.3001.0009.7747
Szczepanik-Paśnik, A. (2024). Motywacja osiągnięć i samoocena a wzbogacanie ról rodzinnych i zawodowych u osób doświadczających mobbingu [Achievement motivation and self-esteem in relation to the enrichment of family and work roles among individuals experiencing mobbing]. Eruditio et Ars, 9(2), 105–118.
Szpitalak, M., & Polczyk, R. (2019). Samoocena: Geneza, struktura, funkcje i metody pomiaru [Self-esteem: Genesis, structure, functions, and measurement methods]. Kraków, Poland: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Timoszyk-Tomczak, C. (2003). Strategie konstruowania własnej przyszłości [Strategies for constructing one’s own future]. Szczecin, Poland: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Tsuno, K. (2022). Do personal resilience, coping styles, and social support prevent future psychological distress when experiencing workplace bullying? Evidence from a 1-year prospective study. BMC Psychology, 10, 310. https://doi.org/10.1186/s40359-022-00991-6
Wojdyło, K., & Retowski, S. (2012). Kwestionariusz Celów związanych z Osiągnięciami (KCO) – konstrukcja i charakterystyka psychometryczna [The Achievement- Related Goals Questionnaire (KCO) – Construction and Psychometric Characteristics]. Przegląd Psychologiczny, 55(1), 9–28.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio