Słowa kluczowe
nastoletnie matki
opieka perinatalna
poród
wczesne macierzyństwo
Jak cytować
Abstrakt
Wstęp i cel pracy: Ciąża w wieku małoletnim jest zjawiskiem o istotnych konsekwencjach medycznych, psychologicznych i społecznych. Młody wiek matki wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań okołoporodowych, zdaża się też że prowadzi do stygmatyzacji oraz niewłaściwego traktowania młodocianych pacjentek w placówkach ochrony zdrowia. Celem niniejszej pracy było poznanie i analiza doświadczeń małoletnich kobiet w ciąży, w kontekście postaw i zachowań personelu medycznego wobec nich.
Materiał i metody: Zastosowano metodę jakościową z wykorzystaniem wywiadów półstrukturalnych. W badaniu zgodziło się wziąć udział 8 kobiet w wieku 19-23 lata, które urodziły pierwsze dziecko przed ukończeniem 18. roku życia. Kryterium włączenia było odbycie porodu w ciągu ostatnich 5 lat. Dane zebrano w okresie od marca 2024 do lutego 2025 roku. Zarejestrowane wywiady zostały poddane transkrypcji, zanonimizowane, a następnie poddane analizie treści.
Wyniki: Respondentki wskazywały zarówno pozytywne, jak i negatywne doświadczenia w kontaktach z personelem medycznym. Ponad połowa kobiet czuła się stygmatyzowana z powodu młodego wieku, a część relacjonowała brak informacji od personelu medycznego o stanie zdrowia własnym i dziecka. Wsparcie ze strony bliskich istotnie wpływało na subiektywne poczucie bezpieczeństwa. Wczesne macierzyństwo było postrzegane jako doświadczenie ambiwalentne: trudne, ale jednocześnie rozwijające.
Wnioski: Postawa personelu medycznego wobec małoletnich pacjentek bywała niejednorodna i często odbiegała od standardów empatycznego położnictwa, opieki opartej na szacunku. Konieczne jest zwiększenie świadomości i przygotowania pracowników ochrony zdrowia do pracy z tą wrażliwą grupą pacjentek oraz poprawa dostępu małoletnich ciężarnych do edukacji prenatalnej.
Bibliografia
Afulani, P. A., Kelly, A. M., Buback, L., Asunka, J., Kirumbi, L., & Lyndon, A. (2020). Providers’ perceptions of disrespect and abuse during childbirth: A mixed-methods study in Kenya. Health Policy and Planning, 35(5), 577–586. https://doi.org/10.1093/heapol/czaa009
Athinaidou, A.-M., Vounatsou, E., Pappa, I., Harizopoulou, V. C., & Sarantaki, A. (2024). Influence of antenatal education on birth outcomes: A systematic review focusing on primiparous women. Cureus, 16(7), e64508. https://doi.org/10.7759/cureus.64508
Bakiera, L., & Szczerbal, J. (2018). Doświadczenie nastoletniego macierzyństwa a wybrane aspekty funkcjonowania dorosłych kobiet [The experience of teenage motherhood and selected aspects of adult women’s functioning]. Polskie Forum Psychologiczne, 23(1), 102–121. https://doi.org/10.14656/PFP20180107
Bień, A., Iwanowicz-Palus, G. J., Włoszczak-Szubzda, A., & Witkowska, M. (2015). Underage pregnancy – a contemporary biopsychosocial problem. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 21(2), 125–131. https://doi.org/10.5604/20834543.1152907
Bohren, M. A., Vogel, J. P., Hunter, E. C., Lutsiv, O., Makh, S. K., Souza, J. P., Aguiar, C., Coneglian, F. S., Diniz, A. L. A., & Tunçalp, Ö. (2015). The mistreatment of women during childbirth in health facilities globally: A mixed‑methods systematic review. PLOS Medicine, 12(6), Article e1001847. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1001847
Bohren, M. A., Mehrtash, H., Fawole, B., Maung, T. M., Balde, M. D., Maya, E., Thwin, S. S., Aderoba, A. K., Vogel, J. P., Irinyenikan, T. A., Adeyanju, A. O., Mon, N. O., Adu‑Bonsaffoh, K., Landoulsi, S., Guure, C., Adanu, R., Diallo, B. A., Gülmezoglu, A. M., Soumah, A. M., … Tunçalp, Ö. (2019). How women are treated during facility‑based childbirth in four countries: A cross‑sectional study with labour observations and community‑based surveys. The Lancet, 394(10210), 1750–1763. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(19)31992-0
Chilinda, I., et al. (2014). Attitude of health care providers towards adolescent sexual and reproductive health services in developing countries: A systematic review. Health, 6(14), 1706–1713. https://doi.org/10.4236/health.2014.614203
Clemmens, D. (2001). The relationship between social support and adolescent mothers’ interactions with their infants: A meta-analysis. Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing, 30(4), 410–420. https://doi.org/10.1111/j.1552-6909.2001.tb01560.x
Decker, M. J., Pineda, N., Gutmann-Gonzalez, A., & Brindis, C. D. (2021). Youth-centered maternity care: A binational qualitative comparison of the experiences and perspectives of Latina adolescents and healthcare providers. BMC Pregnancy and Childbirth, 21(1), 1–12. https://doi.org/10.1186/s12884-021-03831-4
Diabelková, J., et al. (2023). Adolescent pregnancy outcomes and risk factors. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(5), 1–10. https://doi.org/10.3390/ijerph20054113
Drosdzol-Cop, A., et al. (2023). The Polish Society of Gynecologists and Obstetricians’ Expert Group recommendations regarding adolescent pregnancy. Ginekologia Polska, 94(3), 258–267. https://doi.org/10.5603/GP.a2023.0038
Ertan, D., et al. (2021). Post-traumatic stress disorder following childbirth. BMC Psychiatry, 21(1), 1–9. https://doi.org/10.1186/s12888-021-03158-6
Główny Urząd Statystyczny. (2024). Urodzenia według wieku i roczników urodzenia matki – 2024 [Births by age and birth cohort of mother – 2024]. Warszawa: GUS. https://demografia.stat.gov.pl/BazaDemografia/Downloader.aspx?file=pl_uro_2024_00_1.zip&sys=uro
Gruszyńska, M. (2023). Psychologiczne aspekty ciąży nastolatków [Psychological aspects of teenage pregnancy]. In M. Bąk-Sosnowska & B. Naworska (Eds.), Psychologiczne aspekty ciąży i macierzyństwa oraz ojcostwa [Psychological aspects of pregnancy, motherhood, and fatherhood] (pp. 73–78). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. http://dx.doi.org/10.47590/sum.9788375094596
Jeha, D., Usta, I., Ghulmiyyah, L., & Nassar, A. (2015). A review of the risks and consequences of adolescent pregnancy. Journal of Neonatal-Perinatal Medicine, 8(1), 1–8. https://doi.org/10.3233/NPM-15814038
Jonas, K., Crutzen, R., van den Borne, B., & Reddy, P. (2017). Healthcare workers’ behaviors and personal determinants associated with providing adequate sexual and reproductive healthcare services in sub-Saharan Africa: A systematic review. BMC Pregnancy and Childbirth, 17(1), 1–19. https://doi.org/10.1186/s12884-017-1268-x
Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. [Civil Code of April 23, 1964]. (2025). Dziennik Ustaw, poz. 1071. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20250001071
Lee, S. H., et al. (2016). Differences in pregnancy outcomes, prenatal care utilization, and maternal complications between teenagers and adult women in Korea: A nationwide epidemiological study. Medicine, 95(34), 1–6. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000004630
Lesinskienė, S., Andruškevič, J., & Butvilaitė, A. (2025). Adolescent pregnancies and perinatal mental health—Needs and complex support options: A literature review. Journal of Clinical Medicine, 14(7), 4–18. https://doi.org/10.3390/jcm14072334
Leyser-Whalen, O., et al. (2024). Patient–provider satisfaction and communication in U.S. prenatal care: A systematic review. Maternal and Child Health Journal, 28(9), 1485–1494. https://doi.org/10.1007/s10995-024-03952-0
Mann, L., Bateson, D., & Black, K. (2020). Teenage pregnancy. Australian Journal for General Practitioners, 49(6), 310–316. https://doi.org/10.31128/AJGP-02-20-5224
McIntosh, M. J., & Morse, J. M. (2015). Situating and constructing diversity in semi-structured interviews. Global Qualitative Nursing Research, 2, 1–12. https://doi.org/10.1177/2333393615597674
Michaud, P. A., et al. (2020). Do European Union countries adequately address the healthcare needs of adolescents in the area of sexual and reproductive health and rights? Archives of Disease in Childhood, 105(1), 40–46. https://doi.org/10.1136/archdischild-2019-317073
Miotk-Mrozowska, M. (2013). Propozycja rozwojowej koncepcji jakości życia. Jak optymalizować jakość życia młodych rodziców? [A developmental concept of quality of life: How to optimize young parents’ quality of life?]. In B. M. Kaja (Ed.), Małżeństwo. Rodzina. Rozwód [Marriage. Family. Divorce] (pp. 11–29). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
National Institute for Health and Care Excellence. (2010). Young pregnant women aged under 20. In Pregnancy and complex social factors: A model for service provision for pregnant women with complex social factors (pp. 20–21). London: NICE. https://www.nice.org.uk/guidance/cg110/
Pietrusiewicz, J. (2018). Raport z monitoringu oddziałów położniczych: Opieka okołoporodowa w Polsce w świetle doświadczeń kobiet [Report from monitoring maternity wards: Perinatal care in Poland in light of women’s experiences]. Fundacja Rodzić po Ludzku. https://rodzicpoludzku.pl/raporty/raport-z-monitoringu-oddzialow-polozniczych-opieka-okoloporodowa-w-polsce-w-swietle-doswiadczen-kobiet/
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [Act on Patient Rights and the Patient Rights Ombudsman]. (2024). Dziennik Ustaw, poz. 581. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240000581
Wiemann, C. M., Rickert, V. I., Berenson, A. B., & Volk, R. J. (2005). Are pregnant adolescents stigmatized by pregnancy? The Journal of Adolescent Health, 36(4), 1–8. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2004.06.006
Zaman, A., et al. (2025). The role of antenatal education on maternal self-efficacy, fear of childbirth, and birth outcomes: A systematic review and meta-analysis. European Journal of Midwifery, 9, 1–16. https://doi.org/10.18332/ejm/200747
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio