Słowa kluczowe
schematy Younga
wartości-cele Schwartza
Jak cytować
Abstrakt
Wstęp: Celem badania było zidentyfikowanie zależności między wczesnymi nieadaptacyjnymi schematami a preferowanymi wartościami życiowymi w grupie młodych dorosłych z Pokolenia Z. Założono, że schematy, które zgodnie z teorią są ukształtowane we wczesnym dzieciństwie, mogą istotnie wiązać się z systemem wartości młodych osób.
Metoda: W badaniu wzięło udział 191 osób w wieku 18-35 lat (M = 22,9; SD = 3,62). Zastosowano Kwestionariusz Schematów Younga (YSQ-S3) oraz Kwestionariusz Wartości Schwartza (PVQ-21). Analiza korelacyjna miała charakter eksploracyjny i służyła identyfikacji zależności między typami schematów a wartościami.
Wyniki: Stwierdzono umiarkowane zależności między schematami a wartościami. Umacnianie siebie wiązało się z dominacją, surowością i potrzebą akceptacji. Zachowawczość korelowała z zahamowaniem emocjonalnym i poszukiwaniem aprobaty. Otwartość na zmiany była związana dodatnio z dominacją, a ujemnie z poczuciem ułomności. Przekraczanie siebie łączyło się z samopoświęceniem i potrzebą akceptacji.
Wnioski: Uzyskane rezultaty sugerują, że system wartości może być częściowo zakorzeniony w nieświadomych schematach emocjonalnych. Otwiera to nowe perspektywy integracji psychologii klinicznej i motywacyjnej oraz zastosowań praktycznych w psychoterapii i edukacji.
Bibliografia
Arntz, A., & van Genderen, H. (2020). Schema therapy for borderline personality disorder. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Baxendell, R. S., Schmitter, M., Spijker, J., et al. (2025). Measuring early maladaptive schemas in daily life. Cognitive Therapy and Research, 49, 863-872. https://doi.org/10.1007/s10608-025-10574-5
Bilsky, W., Janik, M., & Schwartz, S. H. (2010). The structural organization of human values: Evidence from three rounds of the European Social Survey (ESS). Journal of Cross-Cultural Psychology, 42(5), 759-776. https://doi.org/10.1177/0022022110362757
Borg, M. E., Heffer, T., & Willoughby, T. (2025). Generational shifts in adolescent mental health: A longitudinal time-lag study. Journal of Youth and Adolescence, 54(4), 837-848. https://doi.org/10.1007/s10964-024-02095-3
Cheng, S. L., Zhang, X., Zhao, C., Li, Y., Liu, S., & Cheng, S. (2024). Worldview, psychological flexibility, and depression-anxiety-stress in Chinese youth. Frontiers in Psychology, 15, 1447183. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1447183
Cieciuch, J., & Schwartz, S. H. (2018). Pomiar wartości w kołowym modelu Schwartza . W H. Gasiul (Red.), Metody badania emocji i motywacji (ss. 307–334). Warszawa: Difin.
Davidov, E., Schmidt, P., & Schwartz, S. H. (2008). Bringing values back in: The adequacy of the European Social Survey to measure values in 20 countries. Public Opinion Quarterly, 72(3), 420-445. https://doi.org/10.1093/poq/nfn035
Elliott, R., & Greenberg, L. S. (2025). Terapia skoncentrowana na emocjach. Teoria i praktyka (tłum. M. Witkowska). Sopot: MT Biznes. (Praca oryginalna opublikowana w 2021 r. pod tytułem Emotion-Focused Counselling in Action).
Jia, C., & Li, P. (2024). Generation Z’s health information avoidance behavior: Insights from focus group discussions. Journal of Medical Internet Research, 26, e54107. https://doi.org/10.2196/54107
Karaosmanoğlu, H. A., Köse, B., Aytaç, M., et al. (2024). A new model for basic needs: Comparison of the second order factorial structures of Young Schema Questionnaire and its relationship with symptoms of psychopathology. Current Psychology, 43, 24565-24580. https://doi.org/10.1007/s12144-024-06157-4
Loose, C., Graaf, P., & Zarbock, G. (Red.). (2023). Terapia schematów dzieci i młodzieży. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. (Praca oryginalna opublikowana w 2020 r. pod tytułem Schema Therapy with Children and Adolescents: A Practitioner’s Guide, red. C. Loose, P. Graaf, G. Zarbock & R. A. Holt, Pavilion Publishing and Media Ltd.).
Luyckx, K., Vanderhaegen, J., Raemen, L., & Claes, L. (2023). Identity formation in adolescence and emerging adulthood: A process-oriented and applied perspective. European Journal of Developmental Psychology, 22(2), 168-187. https://doi.org/10.1080/17405629.2023.2250128
Mącik, D. (2021). W pułapce schematów? Wczesne nieadaptacyjne schematy Jeffreya Younga a funkcjonowanie psychospołeczne osób dorosłych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Oettingen, J., Chodkiewicz, J., Mącik, D., & Gruszczyńska, E. (2018). Polska adaptacja i walidacja krótkiej wersji Kwestionariusza Schematów Younga (YSQ-S3-PL). Psychiatria Polska, 52(4), 707-718. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/76541
Roediger, E., Stevens, B. A., & Brockman, R. (2018). Contextual schema therapy: An integrative approach to personality disorders, emotional dysregulation, and interpersonal functioning. Oakland, CA: New Harbinger Publications.
Sagiv, L., & Roccas, S. (2021). How do values affect behavior? Let me count the ways. Personality and Social Psychology Review, 25(4), 295-316. https://doi.org/10.1177/10888683211015975
Schwartz, S. H. (2017). The refined theory of basic values. W S. Roccas & L. Sagiv (Red.), Values and behavior: Taking a cross-cultural perspective (ss. 51-72). Cham: Springer.
Selph, M. A. (2016). The relationship between values, maladaptive schemas, and risk for recidivism (Rozprawa doktorska). Spalding University, ProQuest Dissertations Publishing. https://www.proquest.com/openview/4458adf1bdb6b742a8b09b4a389eadc5/
Thimm, J. C., & Chang, M. (2022). Early maladaptive schemas and mental disorders in adulthood: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Cognitive Therapy, 15(4), 371-413. https://doi.org/10.1007/s41811-022-00149-7
Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (2015). The Wiley-Blackwell handbook of schema therapy: Theory, research, and practice. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Yanitskiy, M. S., Seryy, A. V., & Braun, O. A. (2020). Generation Z value preferences and their sociocultural determinants. W The European Proceedings of Social & Behavioural Sciences (Tom 95, ss. 1343-1352). https://doi.org/10.15405/epsbs.2020.10.05.161
Young, J. E. (2005). Young Schema Questionnaire – Short Form 3 (YSQ-S3). New York, NY: Cognitive Therapy Center.
Young, J. E. (2010). Schema therapy. Abingdon: Taylor & Francis.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. New York, NY: The Guilford Press.
Zercher, F., Schmidt, P., Cieciuch, J., & Davidov, E. (2015). The comparability of the universal value structure in the European Social Survey: Tests of measurement equivalence. Social Science Research, 53, 118-133. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2015.04.006
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio