Jak cytować
Pufal-Struzik, I. (2017). Wybrane aspekty zdrowia psychicznego uczniów zdolnych. Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio, 32(4), 154-164. Pobrano z https://fidesetratio.com.pl/ojs/index.php/FetR/article/view/685
Język / Language
Słowa kluczowe
Abstrakt
The article addresses the problem of mental health of gifted people, in particular concerning their emotional and social functioning. The literature review shows that it is not possible to conclusively determine whether talented people (children and adolescents) function, in these spheres of psyche, better or worse than their average peers. The researchers from the first approach claim that better functioning of gifted people is conditioned by: greater knowledge of themselves, higher mental immunity, effectiveness in dealing with conflicts, stress, difficulties and developmental asynchrony. The representatives of the opposite approach point to the presence of various adaptation problems (loneliness and feeling of being isolated, depression, suicidal thoughts, food disorders, psychosomatic disorders), which are identified in the personality of the talented pupils (strong emotionality, sensitivity, tendency to experience emotional stress, neurotic perfectionism, introversion, susceptibility to existential depression, idealistic attitude to the world, tendency to feel guilty and experiencing moral dilemmas), and in parenting, and family and school atmosphere. Finally, the paper presents some proposals for actions aimed at emotional support for the gifted pupils and, to care of their health, for prophylactic actions.
Bibliografia
Antonovsky A., (1995), Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować, Warszawa: Fundacja IPN.
Baker J.A. (1995), Depression and suicidal ideation among academically talented adolescents, Gifted Child Quarterly, 39 (4), 218–223.
Bardziejewska M. (2005), Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków, (w:) Psychologiczne portrety człowieka, A. Brzezińska (red.), Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Betts G.T. (1986), Development of the emotional and social needs of gifted individuals, Journal of Counseling and Development, 64, 587-589.
Bee H.L., Mitchell S.K., (1984), The developing person: A lifespan approach, New York: Harper & Row.
Blackburn C., Erickson D.B. (1986), Predictable crises of the gifted student, Journal of Counseling and Development, 64 (9), 552–554.
Czabała C.J., Brykczyńska C., Bobrowski K., Ostaszewski K. (2005), Problemy zdrowia psychicznego w populacji gimnazjalistów warszawskich, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14 (1), 1-9.
Csikszentmihalyi M., (1996), Psychologia optymalnego doświadczenia. Przepływ. Jak poprawić jakość życia, Warszawa: Wydawnictwo Studio Emka.
Dąbrowski K., (1979), Dezintegracja pozytywna, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Delisle J. R. (1986), Death with honors: Suicide among gifted adolescents, Journal of Counseling and Development, 64, 558–560.
Dirkes M.A. (1983), Anxiety in the gifted, pluses and minuses, Roeper Review, 6, 68–70.
Ekman P., Friesen W.V., Simons R.C. (1985), Is the startle reaction an emotion?, Journal of Personality and Social Psychology, 49, 1416-1426.
Freeman J. (1983), Emotional problems of the gifted child, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 24 (3), 481–485.
Freeeman J. (2012), Losy zdolnych. Co się zdarza, kiedy zdolne dzieci dorastają, (w:) Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych. Poradnik dla nauczycieli i wychowawców, W. Limont , J. Cieślikowska, D. Jastrzębska (red.), (12-18), Warszawa: Wydawca: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Garland A.F., Zigler E. (1999), Emotional and behavioural problems among highly intellectually gifted youth, Roeper Review, 22 (1), 41–44.
Garner D. (1991). Eating disorders in the gifted adolescents, (w:) Understanding the gifted adolescents, M. Bierely, J. Genshaft (red.), (50-64), New York: Teachers College Press.
Gasiul H. (2004), W poszukiwaniu uwarunkowań rozwoju samoświadomości, (w:) Samoświadomość i jakość życia, L. Pytka, T. Rudowski (red.), (115-133), Warszawa: Eneteia.
Giddens A., (2001), Nowoczesność i tożsamość, Warszawa: PWN.
Gromulska L. (2010), Zdrowie psychiczne w świetle dokumentów Światowej Organizacji Zdrowia, Przegląd Epidemiologiczny, 64,127-132.
Gross M.U.M., (1993), Exceptionally gifted children, New York: Routledge.
Grossberg L.N., Cornell D.G. (1988), Relationship between personality adjustment and high intelligence: Terman versus Hollingworth, Exceptional Children, 55, 266–272.
Heszen-Niejodek I. (1998), Rozwój i perspektywy psychologii zdrowia, Acta Universitatis Palackianae Olomucensis, Facultas Philosophica Psychologica, 32, 47-64.
Hewitt P.L Flett G.L., Ediger, E. (1996), Perfekcjonizm i depresja: wzdłużna ocena konkretnej hipotezy podatności, Journal of Abnormal Psychology, 105 (2), 276-280.
Kaiser C.F., Bernd D.J. (1985), Predictors of Loneliness in the Gifted Adolescent, Gifted Child Quarterly, 29 (2), 74-77.
Levine E., Tucker S. (1986), Emotional needs of gifted children: A preliminary phenomenological view, The Creative Child and Adult Quarterly, 11, 156-165.
Limont W., Dreszer J., Cieślikowska J., (2010), Osobowościowe i środowiskowe uwarunkowania rozwoju ucznia zdolnego, T. 1-2, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Limont W. (2013a), „Stań na ramionach gigantów”, czyli uczeń zdolny jako problem wychowawczy, Psychologia Wychowawcza, 45 (3), 125–138.
Limont W. (2013b), Zdolności jako asynchronia rozwojowa, (w:) Uczeń zdolny i jego edukacja Koncepcje. Badania. Praktyka, B. Jabłonowska (red.), (153-160), Warszawa: Wydawnictwo Universitas Rediviva.
Mróz A. (2012), Rola wzmożonej pobudliwości emocjonalnej w przyspieszonym rozwoju osób zdolnych, (w:) Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych. Poradnik dla nauczycieli i wychowawców, W. Limont, J. Cieślikowska, D. Jastrzębska (red.) (19-24), Warszawa: Wydawca: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Orange C. (1997). Gifted students and perfectionism, Roeper Review, vol. 20(1), 39 – 41.
Piechowski M.M. (2015), “Jak ptak wysokim lotem”: Wzmożone pobudliwości psychiczne u osób zdolnych, Psychologia Wychowawcza, 8, 122-137.
Rembowski J., (1992), Samotność. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Roedell W.C. (1986), Socioemotional vulnerabilities of young gifted children, Journal of Children in Contemporary Society, 18 (3–4), 17–29.
Sęk H., Ścigała I., Beisert M., Bleja A. (1992), Subiektywne koncepcje zdrowia. Wybrane uwarunkowania, Przegląd Psychologiczny, 35 (3), (351-363).
Silverman L. K. (1983), Personality development: The pursuit of excellence, Journal for the Education of the Gifted, 6 (10), 5-19.
Silverman L.K. (1994), Affective curriculum for the gifted, (w:) Comprehensive curriculum for gifted learners, J. VanTassel-Baska (red.), (325-346), Boston: Allyn and Bacon.
Sword L., Understanding The Emotional, Intellectual and Social Uniqueness of Growing Up Gifted Artykuł dostępny on-line: http://talentdevelop.com/articles/PsychosocNeeds.html [19.11.2017].
Ścigała I. (1991), Twórczość i zdrowie psychiczne we współczesnej myśli kreatywistycznej, (w:) Twórczość i kompetencje życiowe a zdrowie psychiczne, H. Sękowa (red.), (5-18), Poznań: Wydawnictwo UAM.
Śliwińska K., Limont W., J. Dreszer (2008), Perfekcjonizm, a osiągnięcia uczniów zdolnych, (w:) Zdolności, talent, twórczość, W. Limont, J. Cieślikowska, J. Dreszer (red.), (103-117), Toruń: Wydawnictwo UMK.
The World Health Report 2001. Mental Health: New Understanding, New Hope. Geneva: World Health Organization.
Uszyńska-Jarmoc J., (2003), Twórcza aktywność dziecka, Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie.
Webb J.T. (1993), Nurturing Social-Emotional Development of Gifted Children, (w:) International Handbook of Research and Development of Giftedness and Talent, K.A. Heller, F.J. Monks, A.H. Passow (red.), (525-539), Oxford • New York • Seoul • Tokyo: Pergamon Press Ltd.
Winner E. (1996), Gifted children: Myths and realities. New York: Basic Books.
Woynarowska B. (2014), Stan zdrowia dzieci i młodzieży w Polsce, Studia BAS, 2 (38), 41-64.
Yadusky-Holahan M., Holahan W. (1983), The effect of academic stress upon the anxiety and depression levels of gifted high school student, Gifted Child Quarterly, 27, 42-46.
Baker J.A. (1995), Depression and suicidal ideation among academically talented adolescents, Gifted Child Quarterly, 39 (4), 218–223.
Bardziejewska M. (2005), Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków, (w:) Psychologiczne portrety człowieka, A. Brzezińska (red.), Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Betts G.T. (1986), Development of the emotional and social needs of gifted individuals, Journal of Counseling and Development, 64, 587-589.
Bee H.L., Mitchell S.K., (1984), The developing person: A lifespan approach, New York: Harper & Row.
Blackburn C., Erickson D.B. (1986), Predictable crises of the gifted student, Journal of Counseling and Development, 64 (9), 552–554.
Czabała C.J., Brykczyńska C., Bobrowski K., Ostaszewski K. (2005), Problemy zdrowia psychicznego w populacji gimnazjalistów warszawskich, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14 (1), 1-9.
Csikszentmihalyi M., (1996), Psychologia optymalnego doświadczenia. Przepływ. Jak poprawić jakość życia, Warszawa: Wydawnictwo Studio Emka.
Dąbrowski K., (1979), Dezintegracja pozytywna, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Delisle J. R. (1986), Death with honors: Suicide among gifted adolescents, Journal of Counseling and Development, 64, 558–560.
Dirkes M.A. (1983), Anxiety in the gifted, pluses and minuses, Roeper Review, 6, 68–70.
Ekman P., Friesen W.V., Simons R.C. (1985), Is the startle reaction an emotion?, Journal of Personality and Social Psychology, 49, 1416-1426.
Freeman J. (1983), Emotional problems of the gifted child, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 24 (3), 481–485.
Freeeman J. (2012), Losy zdolnych. Co się zdarza, kiedy zdolne dzieci dorastają, (w:) Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych. Poradnik dla nauczycieli i wychowawców, W. Limont , J. Cieślikowska, D. Jastrzębska (red.), (12-18), Warszawa: Wydawca: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Garland A.F., Zigler E. (1999), Emotional and behavioural problems among highly intellectually gifted youth, Roeper Review, 22 (1), 41–44.
Garner D. (1991). Eating disorders in the gifted adolescents, (w:) Understanding the gifted adolescents, M. Bierely, J. Genshaft (red.), (50-64), New York: Teachers College Press.
Gasiul H. (2004), W poszukiwaniu uwarunkowań rozwoju samoświadomości, (w:) Samoświadomość i jakość życia, L. Pytka, T. Rudowski (red.), (115-133), Warszawa: Eneteia.
Giddens A., (2001), Nowoczesność i tożsamość, Warszawa: PWN.
Gromulska L. (2010), Zdrowie psychiczne w świetle dokumentów Światowej Organizacji Zdrowia, Przegląd Epidemiologiczny, 64,127-132.
Gross M.U.M., (1993), Exceptionally gifted children, New York: Routledge.
Grossberg L.N., Cornell D.G. (1988), Relationship between personality adjustment and high intelligence: Terman versus Hollingworth, Exceptional Children, 55, 266–272.
Heszen-Niejodek I. (1998), Rozwój i perspektywy psychologii zdrowia, Acta Universitatis Palackianae Olomucensis, Facultas Philosophica Psychologica, 32, 47-64.
Hewitt P.L Flett G.L., Ediger, E. (1996), Perfekcjonizm i depresja: wzdłużna ocena konkretnej hipotezy podatności, Journal of Abnormal Psychology, 105 (2), 276-280.
Kaiser C.F., Bernd D.J. (1985), Predictors of Loneliness in the Gifted Adolescent, Gifted Child Quarterly, 29 (2), 74-77.
Levine E., Tucker S. (1986), Emotional needs of gifted children: A preliminary phenomenological view, The Creative Child and Adult Quarterly, 11, 156-165.
Limont W., Dreszer J., Cieślikowska J., (2010), Osobowościowe i środowiskowe uwarunkowania rozwoju ucznia zdolnego, T. 1-2, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Limont W. (2013a), „Stań na ramionach gigantów”, czyli uczeń zdolny jako problem wychowawczy, Psychologia Wychowawcza, 45 (3), 125–138.
Limont W. (2013b), Zdolności jako asynchronia rozwojowa, (w:) Uczeń zdolny i jego edukacja Koncepcje. Badania. Praktyka, B. Jabłonowska (red.), (153-160), Warszawa: Wydawnictwo Universitas Rediviva.
Mróz A. (2012), Rola wzmożonej pobudliwości emocjonalnej w przyspieszonym rozwoju osób zdolnych, (w:) Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych. Poradnik dla nauczycieli i wychowawców, W. Limont, J. Cieślikowska, D. Jastrzębska (red.) (19-24), Warszawa: Wydawca: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Orange C. (1997). Gifted students and perfectionism, Roeper Review, vol. 20(1), 39 – 41.
Piechowski M.M. (2015), “Jak ptak wysokim lotem”: Wzmożone pobudliwości psychiczne u osób zdolnych, Psychologia Wychowawcza, 8, 122-137.
Rembowski J., (1992), Samotność. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Roedell W.C. (1986), Socioemotional vulnerabilities of young gifted children, Journal of Children in Contemporary Society, 18 (3–4), 17–29.
Sęk H., Ścigała I., Beisert M., Bleja A. (1992), Subiektywne koncepcje zdrowia. Wybrane uwarunkowania, Przegląd Psychologiczny, 35 (3), (351-363).
Silverman L. K. (1983), Personality development: The pursuit of excellence, Journal for the Education of the Gifted, 6 (10), 5-19.
Silverman L.K. (1994), Affective curriculum for the gifted, (w:) Comprehensive curriculum for gifted learners, J. VanTassel-Baska (red.), (325-346), Boston: Allyn and Bacon.
Sword L., Understanding The Emotional, Intellectual and Social Uniqueness of Growing Up Gifted Artykuł dostępny on-line: http://talentdevelop.com/articles/PsychosocNeeds.html [19.11.2017].
Ścigała I. (1991), Twórczość i zdrowie psychiczne we współczesnej myśli kreatywistycznej, (w:) Twórczość i kompetencje życiowe a zdrowie psychiczne, H. Sękowa (red.), (5-18), Poznań: Wydawnictwo UAM.
Śliwińska K., Limont W., J. Dreszer (2008), Perfekcjonizm, a osiągnięcia uczniów zdolnych, (w:) Zdolności, talent, twórczość, W. Limont, J. Cieślikowska, J. Dreszer (red.), (103-117), Toruń: Wydawnictwo UMK.
The World Health Report 2001. Mental Health: New Understanding, New Hope. Geneva: World Health Organization.
Uszyńska-Jarmoc J., (2003), Twórcza aktywność dziecka, Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie.
Webb J.T. (1993), Nurturing Social-Emotional Development of Gifted Children, (w:) International Handbook of Research and Development of Giftedness and Talent, K.A. Heller, F.J. Monks, A.H. Passow (red.), (525-539), Oxford • New York • Seoul • Tokyo: Pergamon Press Ltd.
Winner E. (1996), Gifted children: Myths and realities. New York: Basic Books.
Woynarowska B. (2014), Stan zdrowia dzieci i młodzieży w Polsce, Studia BAS, 2 (38), 41-64.
Yadusky-Holahan M., Holahan W. (1983), The effect of academic stress upon the anxiety and depression levels of gifted high school student, Gifted Child Quarterly, 27, 42-46.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##plugins.generic.usageStats.noStats##