Słowa kluczowe
niepełnosprawność intelektualna
poczucie umiejscowienia kontroli
adaptacja narzędzia
Jak cytować
Abstrakt
Celem przedstawionych badań była adaptacja Kwestionariusza Delta Radosława Drwala na grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim i grupie młodzieży w normie intelektualnej oraz wstępna analiza jego właściwości psychometrycznych. Narzędzie umożliwia badanie umiejscowienia poczucia kontroli rozumianego jako wymiar osobowości (Drwal, 1995). Kwestionariusz poddano psychometrycznej weryfikacji w badaniach z udziałem młodzieży (178 adolescentów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim oraz 179 uczniów w normie intelektualnej). Dobór respondentów był arbitralny. Badania prowadzone były w świetle teorii resilience. W związku z tym do analiz włączone zostały wyniki tych adolescentów, którzy doświadczyli w biegu swojego życia różnego rodzaju trudności. Ponadto z badań wykluczeni zostali uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim posiadający diagnozę zespołu genetycznego oraz respondenci z niepełnosprawnością sprzężoną. Pierwszy etap prac nad adaptacją Kwestionariusza Delta stanowiło sprawdzenie charakterystyk opisowych oraz analiza rozkładu wyników. Następnie przeprowadzona została analiza rzetelności poszczególnych skal. W tym celu, ze względu na dychotomiczny charakter odpowiedzi w kwestionariuszu, zastosowano metodę Kudera-Richardsona. Kolejny etap realizowanych prac obejmował przeprowadzenie procedury konfirmacyjnej analizy czynnikowej. Na końcu wykonana została standaryzacja narzędzia. Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że Kwestionariusz Delta jest narzędziem umożliwiającym rzetelny i trafny pomiar umiejscowienia poczucia kontroli w grupie młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim.
Bibliografia
Agbenyega, J.S., Deku, P. (2016). Using a modified version of locus of control scale to explore children with disabilities’ perceived vulnerability to physical and sexual assault in three special schools in Ghana. Cogent Social Sciences, 2(1), 1256751. https://doi.org/10.1080/23311886.2016.1256751
Drwal, R.Ł. (1978). Poczucie kontroli jako wymiar osobowości- podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań. (W:) L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii, 307-345. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Drwal, R.Ł. (1995). Poczucie kontroli jako wymiar osobowości- podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań. (W:) R.Ł. Drwal, P. Brzozowski, P. Oleś (red.), Adaptacja kwestionariuszy osobowości. Wybrane zagadnienia i techniki, 199-227. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Filipiak, S., Łubianka, B. (2019). Poczucie kontroli w okresie wczesnej adolescencji wśród uczniów z dwóch etapów edukacji. Psychologia rozwojowa, 24(1), 85–96.
Guess, D., Benson, H.A., Siegel-Causey, E. (1985). Concepts and Issues Related to Choice-Making and Autonomy among Persons with Severe Disabilities. Journal of the Association for Persons with Severe Handicaps, 10(2), 79-86. https://doi.org/10.1177/154079698501000202
Katkovsky, W., Crandall, V.C., Good, S. (1967). Parental antecedents of children’s belief in internal-external control of reinforcement in intellectual achievement situations. Child Development, 38(3), 765-776.
Kościelak, R. (2010). Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Majewicz, P. (2002). Obraz samego siebie a zachowanie młodzieży niepełnosprawnej ruchowo. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Nowicki, S., Strickland, B.R. (1973). A locus of control scale for children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 40(1), 148-154.
Oleszkowicz, A. (2006). Bunt młodzieńczy: Uwarunkowania. Formy. Skutki. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Polański, G. (2018). Lokalizacja kontroli adolescentów a korzystanie z internetu. Edukacja – Technika – Informatyka, 3(25), 245- 250.
Rotter, J.B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Applied, 80(1), 1-28.
Rotter, J.B., Chance, J.E., Phares, E.J. (1972). Applications of a social learning theory of personality. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Shogren, K.A., Bovaird, J.A., Palmer, S.B., Wehmeyer, M.L. (2010). Locus of Control Orientations in Students with Intellectual Disability, Learning Disabilities and No Disabilities: A Latent Growth Curve Analysis. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 35(3-4), 80-92. https://doi.org/10.2511/rpsd.35.3-4.80
Solomon, D., Houlihan, K.A., Busse, T.V., Parelius, R.J. (1971). Parent behavior and child academic achievement, achievement striving, and related personality characteristics. Genetic Psychology Monographs, 83(2), 173-273.
Stancliffe, R.J. (2001). Living with support in the community: Predictors of choice and self-determination. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 7(2), 91-98. https://doi.org/10.1002/mrdd.1013
Wehmeyer, M.L. (1993). Perceptual and psychological factors in career decision-making of adolescents with and without cognitive disabilities. Career Development for Exceptional Individuals, 16, 135-146.
Wehmeyer, M.L. (1994). Perceptions of self-determination and psychological empowerment of adolescents with mental retardation. Education & Training in Mental Retardation & Developmental Disabilities, 29(1), 9-21.
Wehmeyer, M.L., Palmer, S.B. (1997). Perceptions of control of students with and without cognitive disabilities. Psychological Reports, 81(1), 195-206.
Ziółkowska, B. (2019). Radzenie sobie ze stresem młodzieży niepełnosprawnej fizycznie w świetle problematyki umiejscowienia kontroli. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 36, 141-158.