Konflikt między sumieniem lekarza a prawem pacjenta do uzyskania świadczenia medycznego po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2015 r.

Abstrakt

Klauzula sumienia lekarza to zawarta w art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty możliwość odmowy wykonania świadczenia zdrowotnego, poprzez powołanie się na przekonania religijne lub moralne. W pierwotnej wersji przepisu możliwość skorzystania z klauzuli sumienia obwarowana była licznymi ograniczeniami, jednak największy sprzeciw środowiska lekarskiego budziła konieczność wskazania realnych możliwości uzyskania niezgodnego z sumieniem świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym. W związku z powyższym, w wyniku wniosku Naczelnej Rady Lekarskiej, dnia 7 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok stwierdzający niezgodność z Konstytucją wymienionego ograniczenia, ze względu na konieczność zapewnienia każdemu wolności sumienia i religii w demokratycznym państwie prawa. Na mocy przedmiotowego wyroku lekarz nie musi już zatem wskazywać realnych możliwości uzyskania świadczenia niezgodnego z jego sumieniem u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym, jednak kwestia kto ma to uczynić nie została po wyroku Trybunału przez ustawodawcę właściwie uregulowana. Uzupełnienie tej luki zakładał projekt ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw, przyjęty przez Radę Ministrów 7 stycznia 2020 r., w którym proponowano, aby to podmiot leczniczy, w ramach działalności którego powstrzymano się od wykonania świadczenia zdrowotnego, był obowiązany skierować pacjenta do innego lekarza. Rozwiązanie to spotkało się jednak z krytyką wielu środowisk oraz stało w sprzeczności ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego, według którego obowiązek ten nie powinien spoczywać na podmiotach leczniczych, lecz na organach władzy publicznej, np. na Narodowym Funduszu Zdrowia. Ostatecznie w art. 39 ustawy o zawodzie lekarza nadal nie figuruje zapis określający podmiot, który mógłby wskazać realną możliwość uzyskania przez pacjenta świadczenia niezgodnego z sumieniem lekarza, co rodzić może wiele nieporozumień w przestrzeni publicznej i służyć niewłaściwym oraz szkodliwym dla relacji pacjent – lekarz interpretacjom prawa.