Słowa kluczowe
depresja
postawy rodzicielskie
styl radzenia sobie ze stresem
wypalenie rodzicielskie
Jak cytować
Abstrakt
Cel: Celem badania była analiza związku między wypaleniem rodzicielskim a postawami rodzicielskimi z uwzględnieniem mediacyjnej roli aleksytymii, depresji oraz podejmowanych strategii radzenia sobie ze stresem. Postawy rodzicielskie określone na wymiarach: akceptacja, autonomia, wymagania i niekonsekwencja mają związek z poziomem wypalenia rodzicielskiego wobec własnych dzieci. Przyjęto, iż ważnym czynnikiem sprzyjającym jest aleksytymia, depresja oraz styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na emocjach.
Metoda: Badanie przeprowadzono z udziałem 112 rodziców (M = 39,16; SD = 5,39) posiadających dzieci w wieku od 3 do 15 lat. W celu weryfikacji hipotez badawczych użyto następujących kwestionariuszy: Kwestionariusz Wypalenia Rodzicielskiego (Parental Bournout Assessment, PBA); Kwestionariusz do pomiaru aleksytymii (Toronto Alexithymia Scale, TAS-20); Kwestionariusz Retrospektywnej Oceny Postaw Rodziców (Parental Bonding Questionnaire, KPR-Roc), Skala Depresji Becka (Beck Depression Scale, BDI), Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych (Coping Inventory for Stessful Situations, CISS).
Rezultaty: W wyniku przeprowadzonych analiz statystycznych wykazano związek pomiędzy postawą rodzicielską matki a wypaleniem rodzicielskim. Ponadto stwierdzono istotną zależność aleksytymii, depresji oraz stylów radzenia sobie ze stresem z wypaleniem rodzicielskim. Czego następstwem była analiza mediacyjnego wpływu wspomnianych zmiennych na relację pomiędzy retrospektywnymi postawami rodzicielskimi ze strony matek a wypaleniem rodzicielskim. Analizę mediacji wielokrotnej wykonano przy pomocy niestandardowego makro do SPSS PROCESS (Hayes, 2018), która okazała się być istotna statystycznie dla wymagań, niekonsekwencji, a także autonomii
i akceptacji ze strony Matki. Istotnymi mediatorami w każdym modelu były aleksytymia, depresja oraz styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na emocjach. Podobnych zależności nie wykazano w odniesieniu do relacji z ojcem.
Konkluzje: Przeprowadzone badanie wskazuje na istnienie silnych związków między postawą rodzicielską matki a wypaleniem rodzicielskim wobec własnych dzieci. Aleksytymia, depresja i styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na emocjach zwiększają ryzyko wystąpienia wypalenia rodzicielskiego.
Bibliografia
Ainsworth, M.S. (1989). Attachments beyond infancy, American Psychologist, 4 (44), 709–716.
Alarcon, G., Eschleman, K.J., Bowling, N.A. (2009). Relationships between personality variables and burnout: A meta-analysis, Work & stress, 23, 244-263.
Avagianou, P.A., Zafiropoulou, M. (2008). Parental bonding and depression: personality as
a mediating factor, International Journal of Adolescent Medicine and Health, 3 (20), 261-269.
Bagby, M., Taylor, G.J. (2000). An overview of the alexithymia construct, (in:) R. Bar- On, J.D. Parker (eds.), The Handbook of Emotional Intelligence, 263-276, Sun Francisco: Jossey- Bass.
Basaran, A., Karadavut, K.I., Uneri, S., O., Balbaloglu, O., Atasoy, N. (2013). The effect of having a children with cerebral palsy on quality of life, burn-out, depression and anxiety scores: a comparative study, European Journal of Physical and Rehabilitation Medicine, 49, 815-822.
Bowlby, J. (1973). Attachment and loss: Vol. 2. Separation: Anxiety and anger, London Hogarth Press.
Enns, M.W., Cox, B.J., Clara, I. (2002). Parental bonding and adult psychopathology results from the US national co- morbidity survey, Psychological Medicine, 32, 997–1008.
Gillath, O., & Shaver, P.R. (2007). Effects of attachment style and relationship context on selection among relational strategies. Journal of Research in Personality, 4 (41), 968-976.
Hayes, A.F. (2018). Introduction to mediation, moderation and conditional process analysis:
A regression - based approach, New York. NY: Guilford Press.
Jones, J.D., Brett, B.E., Ehrlich, K.B., Lejuez, C.W., Cassidy, J. (2014). Maternal attachment style and responses to adolescents’ negative emotions: the mediating role of maternal emotion regulation, Parenting: Science and Practice, 3-4 (14), 235–257.
Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stres, Appraisal and Coping. New York, NY: Springer.
Łojek, E., & Stańczak, J. (2019). Inwentarz Depresji Becka – drugie wydanie (Beck Depression Inventory – second edition; BDI-II). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
Lebert-Charron, A., Dorard, G., Boujut, E., Wendland, J. (2018). Maternal Burnout Syndrom: Contextual and Psychological Associated Factors, Frontiers in Psychology, 9, doi: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00885.
Liberska, H., Suwalska, H. (2011). Styl przywiązania a relacje partnerskie we wczesnej dorosłości, Psychologia Rozwojowa, 1 (16), 25-39.
Masoumeh, M., Alavinezhad, R. (2016). Relationship of Alexithymia to Adult Attachment Styles and Self-Esteem among College Students, Journal of Psychiatry and Psychiatric Disorders, 1 (1), 6-14.
Mikolajczak, M., Raes, M.E., Avalosse, H., and Roskam, I. (2017). Exhausted parents: sociodemographic, child-related, parent-related, parenting and family functioning correlates of parental burnout, Journal of Child and Family Studies, 27, 602–614, doi: https://doi.org/10.1007/s10826-017-0892-4.
Mikolajczak, M., Raes, M.E., Avalosse, H., and Roskam, I. (2018). Exhausted parents: sociodemographic, child-related, parent-related, parenting and family functioning correlates of parental burnout, Journal of Child and Family Studies, 27, 602–614. doi: 10.1007/s10826-017-0892-4.
Mikolajczak, M., Roskam, I. (2018). A Theoretical and Clinical Framework for Parental Burnout: The Balance Between Risks and Resources (BR2), Frontiers in Psychology,
, doi: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00886.
Najmi, B., Heidari, Z., Feizi, A., Hovsepian, S., Momeni, F., Masood Azhar, S. M. (2017). Do psychological characteristic of mothers predict parenting stress? A cross-sectional study among mothers of children with different disabilities, Archives of Psychiatric Nursing, 32, 396-402. doi:10.1016/j.apnu.2017.12.004.
Parker, J.D., Bagby, R.M., Taylor, G.J., Endler, N.S., Schmitz, P. (1993). Factorial validity of the 20-item Toronto Alexithymia Scale, European Journal of Personality, 4 (7),221–232. John Wiley & Sons.
Picardi, A., Toni, A., Caroppo, E. (2005). Stability of Alexithymia and Its Rela- tionships with the ‘Big Five’ Factors, Temperament, Character, and Attachment Style, Psychotherapy and Psychosomatics, 74, 371–378.
Pines, A., Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures, New York: Free Press.
Plopa M. (2008), Kwestionariusz Retrospektywnej Oceny Postaw Rodziców (KPR-Roc). Podręcznik. Warszawa: Wydawnictwo Vizja PRESS & IT.
Riva, R., Forinder, U., Arvidson, J., Mellgren, K., Toporski, J., Winiarski, J. et. Al (2014). Patterns of psychological responses in parents of children, Psychooncology, 23, 1307-1313. doi: 10.1002/pon.3567.
Roskam, I., Brianda, M. E., Mikolajczak, M., (2018). A Step Forward in the Conceptualization and Measurement of Parental Burnout: The Parental Burnout Assessment (PBA), Frontiers in Psychology, 9, doi: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00758.
Roskam, I., Raes, M.E., and Mikolajczak, M. (2017). Exhausted parents: development and preliminary validation of the Parental Burnout Inventory, Frontiers in Psychology, 8, doi: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.00163.
Smith, K.H., Adams, S., Symons, D.K. (2015). Adult attachment style and caregiver attitudes after raising a virtual child, Journal of Social and Personal Relationships, doi: https://doi.org/10.1177/0265407515616710.
Szczepaniak, P., Strelau, J., Wrześniewski, K. (1996). Diagnoza stylów radzenia sobie ze stresem za pomocą polskiej wersji kwestionariusza CISS Endlera i Parkera, Przegląd Psychologiczny, 39, 187-210.
Szczygieł, D., Sekulowicz, M., Kwiatkowski, P., Roskam, I., & Mikolajczak, M. (2020). Validation of the Polish version of the Parental Burnout Assessment (PBA), New Directions for Child and Adolescent Development, doi: https://doi.org/10.1002/cad.20385.
Ścigała, D.K., Zdankiewicz-Ścigała, E., Bedyńska, S., & Kokoszka, A. (2020). Psychometric properties and configural invariance of the polish–language version of the 20-item toronto alexithymia scale in non-clinical and alcohol addict persons, Frontiers in Psychology, 11, doi: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01241.
Unal, G. (2004). Evaluation of avoidance, alexithymia and self-esteem in a group of university youth, Journal of Clinical Psychiatry, 7, 215-222.
Van Bakel, H.J.A., Van Engen, M.L., Peters, P. (2018). Validity of the Parental Burnout Inventory Among Dutch Employees, Frontiers in Psychology, 9, doi: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00697.
Varghese, R.T., Venkatesan, S., (2013). A Comparative Study of Maternal Burnout in Autism and Hearing Impairment, International Journal of Psychology and Psychiatry, 1, doi: https://doi.org/10.5958/j.2320-6233.1.2.016.
Zdankiewicz-Ścigała, E., Sikora, J., Ścigała, D. (2018). Postawy rodzicielskie a skłonność do impulsywnej agresji. Mediacyjna rola aleksytymii, Psychologia Wychowawcza, 14, 134-154, doi: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.8286.