Słowa kluczowe
postmenopauza
zespół klimakteryczny
Jak cytować
Abstrakt
Abstract: The postmenopausal period is the final stage of the transition from the procreative period to the senium period. It is also a time of many complex biological transformations. The changes that occur, associated with the gradual expiration of the endocrine function of the ovaries, can affect the appearance of many psychophysical ailments. Low estrogen values, which are physiologically observed in the postmenopausal period, result in the appearance of various health problems. Clinical signs are divided into early (short-term) and late (long-term). This work discusses the definition and course of postmenopause and the health problems and consequences of sex hormone deficiencies on a woman's body systems. Being aware of the changes taking place during this period of women's lives can help improve and/or create new prophylactic programs. This knowledge seems essential in the daily practice of health professionals, in particular gynaecologists and midwives.
Key words: menopause, postmenopause, climacteric syndrome
Bibliografia
Alkatout, I., Schubert, M., Garbrecht, N., Weigel, M. T., Jonat, W., Mundhenke, C., Günther, V. (2015). Vulvar cancer: epidemiology, clinical presentation, and management options, International Journal of Women’s Health, 7, 305-313.
Ashtarian, H., Mirzabeigi, E., Mahmoodi, E., Khezeli, M. (2017). Knowledge about cervical cancer and pap smear and the factors influencing the pap test screening among women, International Journal of Community Based Nursing and Midwifery, 5 (2), 188-195.
Au, A., Feher, A., McPhee, L., Jessa, A., Oh, S., Einstein, G. (2016). Estrogens, inflammation and cognition, Frontiers of Neuroendocrinology, 40, 87-100.
Bendifallah, S., Canlorbe, G., Collinet, P., Arsene, E., Huguet, F., Coutant, C., Hudry, D., Graesslin, O., Raimond, E., Touboul, C., Darai., E. Ballester, M. (2015), Just how accurate are the major risk stratification systems for early-stage endometrial cancer ? British Journal of Cancer, 112 (5), 793-801.
Bojar, I., Lyubinets, O, Novotny, J., Stanchak, Y., Tiszczenko, E., Owoc, A., Raczkiewicz, D. (2016). Intensification of menopausal symptoms among female inhabitants of East European countries, Annales of Agricultural and Environmental Medicine, 23 (3), 517-24.
Colombo, N., Creutzberg, C., Amant, F., Bosse, T., González-Martín, A., Ledermann, J., Marth, C., Nout, R., Querleu, D., Mirza, M.R., Sessa, C. (2015), ESMO-ESGO-ESTRO consensus conference on endometrial cancer: diagnosis, treatment and follow-up, Annals of Oncology, 27 (1),16-41.
Coyoy, A., Guerra-Araiza, C., Camacho – Arroyo, I. (2016). Metabolism regulation by estrogens and their receptors in their central nervous system before and after menopause, Hormone and Metabolic Research, 48 (8), 489-96.
Davis, S.R., Castelo-Branco, C., Chedraui, P., Lumsden, M.A., Nappi, R.E., Shah, D., Villaseca, P. (2012). Understanding weight gain at menopause, Climacteric, 15 (5), 419-429.
De Marchi, R., Dell’Agnolo, C.M., Romeiro Lopez, T.C., França Gravena, A.A., De Oliveira Demitto, M., Rocha Brischiliari, S.C., Borghesan, D.H., Carvalho, M.D., Pelloso, S.M. (2017). Prevalence of metabolic syndrome in pre – and postmenopausal women, Archives of Endocrinology Metabolism, 61 (2),160-166.
Dmoch-Gajzlerska E., Rabiej M. (2007). Niepokojące objawy zmuszające kobiety do wizyty u lekarza ginekologa w okresie pomenopauzalnym–doniesienie wstępne, Gerontologia Polska, 15 (4), 149-152.
Fiodorenko-Dumas, Z.,Paprocka-Borowicz, M. (2014). Postępowanie fizjoterapeutyczne w nietrzymaniu moczu, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20 (1), 12-16.
Gandhi, J., Chen, A., Dagur, G., Suh, Y., Smith, N., Cali, B., Ali, Khan S. (2016). Genitourinary syndrome of menopause: an overview of clinical manifestations, pathophysiology, etiology, evaluation, and management, American Journal of Obstetrics and Gynecology, 215 (6), 704-711.
Gardziejewska, A., Różańska-Kohsek, A., Zalewski, M., Heimrath, J., Zalewski, J. (2014). Seksualność kobiet w okresie klimakterium, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20 (4), 400-404.
Gartoulla, P., Islam, M. R., Bell, R. J., Davis, S. R. (2014). Prevalence of menopausal symptoms in Australian women at midlife: a systematic review, Climacteric, 17(5), 529-539.
Havas, K. M., Milchevskaya, V., Radic, K., Alladin, A., Kafkia, E., Garcia, M., Stolte, J., Klaus, B., Rotmensz, N., Gibson, T.J., Burwinkel, B., Schneeweiss, A., Pruneri, G., Patil, K.R., Sotillo, R., Jechlinger, M., Burwinkel, B. (2017): Metabolic shifts in residual breast cancer drive tumor recurrence, The Journal of Clinical Investigation, 127 (6), 2091- 2105.
Inal, Z. O., Inal, H. A., Kucukosmanoglu, I., Kucukkendirci, H. (2017). Assessment of Endometrial Sampling and Histopathological Results: Analysis of 4, 247 Cases, The Eurasian Journal of Medicine, 49 (1), 44-47.
Jagtab, B.L., Prasad, B.S., Chaudhury, S. (2016). Psychiatric morbidity in perimenopausal women, Industrial Psychiatry Journal, 25 (1), 86-92.
Jałocha, W., Wachowska-Kelly, P., Stępień, A., Wojtkiewicz, P., Walecka-Kapica, E., Chojnacki, J., Klupińska, G. (2014). Wydzielanie serotoniny i melaniny oraz mioelektryczna i motoryczna czynność żołądka u kobiet po menopauzie, Folia Medica Lodziensia, 41 (2), 155-167.
Janiszewska, M., Kulik, T., Dziedzic, M., Żołnierczuk-Kieliszek, D., Barańska, A. (2015a). Osteoporoza jako problem społeczny – patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej, Problemy Higieny i Epidemiologii, 96 (1), 106-114.
Janiszewska, R., Orawiec, R., Nowak, S. (2015b). Ocena składu ciała, odtłuszczenia ogólnego i dystrybucji tkanki tłuszczowej u kobiet w procesie starzenia, Problemy Higieny i Epidemiologii, 96 (2), 517-522.
Jaworski, P., Binda, A., Tarnowski, W. (2015). Wpływ otyłości na rozwój choroby nowotworowej, Postępy Nauk Medycznych, 28 (9), 673-676.
Jayson, G.C., Kohn, E.C., Kitchener, H.C., Ledermann, J.A. (2014). Ovarian cancer, The Lancet, 384 (9951), 1376-1388.
Kaczmarek M. (2014). Koncepcja menopauzy w ujęciu ewolucyjnym, Poznańskie Studia z Filozofii Nauki, 23 (2), 119-144.
Kołłątaj, W., Karwat, I.D., Kołłątaj, B., Piecewicz-Szczęsna, H., Sowa, M. (2016). Profilaktyka nowotworów u kobiet w Polsce. Sukces, czy niepowodzenie? Opinie pacjentów, lekarzy i instytucji odpowiedzialnych za stan zdrowia – metaanaliza, Journal of Education Health and Sport, 6 (6), 318-328.
Kózka, M., Prażmowska, B., Dziedzic, M., Semczak, M. (2013). Styl życia kobiet w okresie menopauzalnym–badania wstępne, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, 1, 61-74.
Lewicka, M., Sulima, M., Grabowiec, J., Stawarz, B., Makara–Studzińska, M. (2013), Zaburzenia nastroju u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, Journal of Public Health Nursing and Medical Rescue, 1, 9-15.
Li, H., Liu, C., Lu, Z., Chen, L., Wang, J., Li, Y., Ma, H. (2017), Upregulation of the long non- coding RNA SPRY4-IT1 indicates a poor prognosis and promotes tumorigenesis in ovarian cancer, Biomedicine Pharmacotherapy, 88, 529-534.
Magon, N., Chauhan, M., Malik, S., Shah, D. (2012). Sexuality in midlife: Where the passion goes? Journal of Midlife Health, 3 (2), 61-65.
Markowska, A., Pawałowska, M., Korcyl, M., Markowska, J. (2015). Rak endometrium typu I i II – nowe spojrzenie na etiologię i przebieg kliniczny, Current Gynecologic Oncology, 13 (1), 5–10.
McAlpine, J.N., Hanley, G.E., Woo, M.M., Tone, A.A., Rozenberg, N., Swenerton, K.D., Blake Gilks, C., Finlayson, S.J., Huntsman, D.G., Miller, D.M. (2014). Opportunistic salpingectomy: uptake, risks, and complications of a regional initiative for ovarian cancer prevention, American Journal of Obstetrics and Gynecology, 210 (5), 471-e1.
Męczekalski, B., Katulski, K. (2016). Okres menopauzy, (w:) G. Bręborowicz (red.), Położnictwo i Ginekologia, Wyd. II, 2, 131-135, Warszawa: Wyd. Lek. PZWL.
Mott, N.N., Pinceti, E., Rao, Y.S., Przybycien-Szymanska, M.M., Prins, S.A., Shults, C.L. Yang, X., Glucksman, M.J., Roberts, J.L., Pak, T.R. (2014), Age-dependent effects of 17β-estradiol on the dynamics of estrogen receptor β (ERβ) protein–protein interactions in the ventral hippocampus, Molecular and Cellular Proteomics, 13 (3), 760- 779.
Munro, M. G. (2014). Investigation of women with postmenopausal uterine bleeding: clinical practice recommendations, The Permanente Journal, 18 (1), 55-70.
Niemi, R.J., Saarelainen, S.K., Luukkaala, T.H., Mäenpää, J.U. (2017). Reliability of preoperative evaluation of postmenopausal ovarian tumors, Journal of Ovarian Research, 10 (15), https://doi.org/10.1186/s13048-017-0309-4.
Opala, T., Rabiega-Gmyrek, D. (2016). Osteoporoza, (w:) B. Bręborowicz (red.). Położnictwo i Ginekologia, Wyd. II, tom I, 254-264, Warszawa: Wyd. Lek. PZWL.
Ostrowska, A. (2015a). Stan zdrowia kobiet – zagrożenia, społeczne uwarunkowania, Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia Publicznego i Zarządzanie, 13 (4), 337-343.
Pałucka, K., Pilewska-Kozak, A.B., Łepecka-Klusek, C. (2017). Profilaktyczna opieka ginekologiczna w okresie pomenopauzalnym, (w): M. Szklarczyk, K. Maciąg (red.), Najnowsze doniesienia z zakresu medycyny i nauk pokrewnych, 244-252, Lublin: Wyd. Tygiel.
Parnan Emamverdikhan, A., Golmakani, N., Tabassi, S.A., Hassanzadeh, M., Sharifi, N., Shakeri, M.T. (2016), A survey of the therapeutic effects of vitamin E suppositories on vaginal atrophy in postmenopausal women, Iranian Journal of Nursing Midwifery Research, 21 (5), 475-481.
Petkowicz, B., Piotrkowicz, J., Szeszko, Ł., Banakiewicz, K., Zieliński, P. (2013). Wybrane aspekty zmian chorobowych jamy ustnej kobiet w wieku menopauzalnym, Przegląd Menopauzalny, 12 (4), 352-357.
Piaszczyk, D., Ignaciuk, S., Kosińska, B., Karczewski, J. (2015). Poziom wiedzy studentów Państwowej Szkoły Wyższej w Białej Podlaskiej na temat profilaktyki raka piersi, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 21 (3), 260-265.
Pinkas, J., Gujski, M., Wierzbińska-Stępniak, A., Owoc, A., Bojar, I. (2016). The polymorphism of estrogen receptor alpha is important for metabolic consequences associated with menopause, Endokrynologia Polska, 67 (6), 608-614.
Piskorz, A., Brzostek, T., Piórecka, B. (2015). Występowanie wybranych czynników ryzyka chorób układu krążenia w grupie kobiet w okresie przed- i pomenopauzalnym – analiza porównawcza, Hygeia Public Health, 50 (1), 127-135.
Rettberg, J.R., Yao, J., Brinton, RD. (2014). Estrogen: a master regulator of bioenergetic systems in the brain and body, Frontiers of Neuroendocrinology, 35 (1). 8-30.
Sarri G., Davies M., Lumsden M.A., Guideline Development Group. (2015). Diagnosis and management of menopause, British Medical Journal, 351, 30-32.
Schierbeck, L. (2015). Primary prevention of cardiovascular disease with hormone replacement therapy, Climacteric, 18 (4), 482-497.
Schüler-Toprak, S., Moehle, C., Skrzypczak, M., Ortmann, O., Treeck, O. (2017), Effect of estrogen receptor β agonists on proliferation and gene expression of ovarian cancer cells, BMC Cancer, 17 (1), https://doi.org/10.1186/s12885-017-3246-0.
Sharma, S., Aggarwal, N., Josh, B., Suri, V., Badada, S. (2016). Prevalence of metabolic syndrome in pre- and post-menopausal women: a prospective study from apex institute for North India, Journal of Midlife Health, 7 (4), 169-174.
Siegel, R.L., Miller, K.D., Jemal, A. (2015). Cancer statistics, 2015. CA, Cancer Journal of Clinicians, 65 (1), 5-29.
Singh, B.N., Prateeksha Rawat, A.K.S., Bhagat, R.M., Singh, B.R. (2017): Black tea: Phytochemicals, cancer chemoprevention, and clinical studies, Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 57 (7), 1394-1410.
Singh, N., Negi, N., Srivastava, K., Agarwal, G. (2016): A cohort study of vulvar cancer over a period of 10 years and review of literature, Indian Journal of Cancer, 53 (3), 412-415.
Skrzypulec-Plinta, V., Drosdzol-Cop, A., Skwara-Guzikowska, K. (2013). Zdrowa pochwa w okresie menopauzy–czy tylko estrogeny? Przegląd Menopazalny, 12 (1), 40-42.
Stachoń, A.J. (2013). Ocena odczuwania wybranych objawów w zależności od fazy klimakterium i charakteru menopauzy, Przegląd Menopauzalny, 12 (4), 315-320.
Stadnicka, G., Łepecka-Klusek, C., Pilewska-Kozak, A. B., Jakiel, G. (2015). Psychosocial problems of women with stress urinary incontinence. Annals of Agricultural Environmental Medicine, 22 (3), 499-503.
Stanisławska, J., Janikowska, K., Stachowska, M., Talarska, D., Drozd-Gajdus, E., Szewczyczak, M. (2016). Ocena wiedzy kobiet w zakresie profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy, Problemy Higieny i Epidemiologii, 97 (1), 38-44.
Stec, M., Studzińska, N. (2014). Menopauza a problemy seksualne kobiet, European Journal of Medical Technologies, 1 (2), 54-59.
Szkiela, M., Worach-Kardas, H., Marcinkowski, J.T. (2014). Nowotwór złośliwy piersi–epidemiologia, czynniki ryzyka, znaczenie profilaktyki pierwotnej i wtórnej, Problemy Higieny i Epidemiologii, 95 (2), 292-302.
Szubert, M., Kwiatkowska-Wypych, P., Sikora, M., Szwalski, J., Suzin, J., Kowalczyk-Amico, K. (2014). Gruczołowy rak szyjki macicy czy rak endometrium–trudności w diagnostyce, Current Gynecologic Oncology, 12 (3), 239-244.
Tang, Y.L., Zhu, L.Y., Li, Y., Yu, J., Wang, J., Zeng, X.X., Hu, K.X., Liu, J.Y., Xu, J.X. (2017). Metformin use is associated with reduced incidence and improved survival of endometrial cancer: a meta-analysis, Bio Med Research International, https://doi.org/10.1155/2017/5905384.
Van Dijk, G.M., Kavousi, M., Troup, J., Franco, O.H. (2015). Health issues for menopausal women: the top 11 conditions have common solutions, Maturitas, 80 (1), 24-30.
Varella, L.R, Bezerra da Silva, R., Eugênia de Oliveira, M.C., Melo, P.H., Maranhão, T.M., Micussi, MT. (2016). Assessment of lover urinary tract symptoms in different stages of menopause, The Journal of Physical Therapy Science, 28 (11), 3116-3121.
Von Mach-Szczypiński, J., Stanosz, S., Kościuszkiewicz, J., Safranow, K. (2016). New aspects of postmenopausal osteoporosis treatment with micronized estradiol end progesterone, Ginekologia Polska, 87 (11), 739-744.
Wang, Z., Zhang, A., Zhao, B., Gan, J., Wang, G., Gao, F., Liu, B., Gong, T., Liu, W., Edden, R.A. (2016): GABA+ levels in postmenopausal women with mild-to-moderate depression: A preliminary study, Medicine (Baltimore), 95 (39), e4918, https://doi.org/10.1097/MD.0000000000004918.
Wilczyński, M., Danielska, J., Dzieniecka, M., Malinowski, A. (2015). The role of mRNA in endometrial cancer-with special consideration of mRNA 205, Ginekologia Polska, 86 (11), 856-861.
Winczura, P., Senkus-Konefka, E., Jassem, J. (2013): Polish and international recommendations on the treatment of breast cancer. Nowotwory, Journal of Oncology, 63 (1), 58-65.
Wojnowska, D. (2013): How to prevent menopausal consequences for skin? Przegląd Menopauzalny, 12 (1), 69-77.
Woods, N.F., Mitchell, E.S. (2016). The Seattle Midlife Women’s Health Study: a longitudinal prospective study of women during the menopausal transition and early postmenopause, Women’s Midlife Health, 2 (1), 1-16.
World Health Organization. (1996). Research on the menopause in the 1990s. Report of a WHO Scientific Group. Technical Report Series 866, Genewa.
Zatoński, W. A., Sulkowska, U., Didkowska, J. (2015), Cancer epidemiology in Poland. Nowotwory, Journal of Oncology, 65 (3), 179-196.
Zielniok, K., Gajewska, M., Motyl, T. (2014). Molekularne aspekty działania 17β –estradiolu i progesteronu w komórkowych szlakach sygnałowych, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 68, 777-792.