Słowa kluczowe
etyka medyczna
eutanazja
godność
pomoc w umieraniu
samobójstwo wspomagane
Jak cytować
Abstrakt
Głównym celem artykułu jest analiza etyczno-prawna sporu o samobójstwo wspomagane medycznie we Włoszech. Na początku lipca 2025 r. został zgłoszony w parlamencie tego kraju projekt ustawy regulującej przerywanie życia na życzenie. Ta inicjatywa ustawodawcza stanowi kolejny etap intensywnej debaty publicznej na temat medycznej pomocy w umieraniu, która w Italii trwa od kilkudziesięciu lat. Jej bardzo ważnym etapem było uchwalenie w 2017 r. ustawy o testamencie życia, który polega na antycypującym wyrażeniu woli przez osobę pełnoletnią lub opiekuna prawnego – dokonanym w warunkach pełnej przytomności umysłowej – dotyczącym ewentualnego podjęcia lub zaniechania w przyszłości różnego rodzaju terapii medycznych i metod leczenia, na które dana jednostka ludzka zamierza lub nie zamierza się zgodzić. Przyjęcie ustawy o testamencie życia znacząco ożywiło debatę na temat kryteriów przerywania życia na życzenie. W 2019 r. włoski Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że mieszkańcy Italii mają prawo do korzystania z pomocy medycznej w samobójstwie. Aby uzyskać dostęp do takiej procedury medycznej, należy spełnić kilka wymogów: dana osoba musi cierpieć na nieodwracalną chorobę powodującą cierpienie fizyczne lub psychiczne, które kwalifikuje się jako nie do zniesienia; musi być w pełni zdolna do podejmowania wolnych i świadomych decyzji, a ostatecznie musi być poddana terapiom podtrzymującym życie. W ostatnich latach niektóre środowiska we Włoszech dążą do liberalizacji tych przepisów, postulując zniesienie kryterium dotyczącego stosowania zabiegów podtrzymujących życie. W 2024 r. wypowiedział się w tej sprawie Trybunał Konstytucyjny oraz Narodowy Komitet ds. Bioetyki. Włoski spór bioetyczny o samobójstwo wspomagane medycznie dotyka wielu istotnych zagadnień z pogranicza prawa i etyki. Przeprowadzone w artykule analizy wykazały, że najważniejsze elementy tej debaty dotyczą rozumienia godności życia ludzkiego, relacji istniejącej między prawem i moralnością oraz granic naszej wolności.
Bibliografia
Beguinot, G. (2022). Il rifiuto dell’abbandono sociale della sofferenza. Eutanasia, suicidio assistito e diritto penale [The refusal of social abandonment of suffering: Euthanasia, assisted suicide and criminal law]. Napoli: Edizioni Scientifiche Italiane.
Beretta, M. (2024). Virtue ethics as a paradigm of the doctor–patient relationship in palliative care: Reflections and considerations. Medicina e Morale, 73(3), 343–355. https://doi.org/10.4081/mem.2024.1596
Campanelli, G. (2023). Obiezione di coscienza e suicidio medicalmente assistito. Esercizio di un diritto individuale o limitazione della libertà altrui [Conscientious objection and medically assisted suicide: Exercise of an individual right or limitation of others’ freedom]. Torino: Giappichelli Editore.
Caporale, C., & Palazzani, L. (2024). Dialogo sul suicidio medicalmente assistito [Dialogue on medically assisted suicide]. Roma: CNR Edizioni.
Comitato Nazionale per la Bioetica. (2024, June 20). Risposta: Quesito del Comitato Etico Territoriale della Regione Umbria, 3 novembre 2023 [Response: Question of the Territorial Ethics Committee of the Umbria Region, November 3, 2023]. Retrieved July 10, 2025, from https://bioetica.governo.it/it/documenti/risposte/risposta-al-quesito-del-comitato-etico-territoriale-della-regione-umbria/
Corte Costituzionale. (2024, July 18). Aiuto al suicidio – Sentenza n. 135 [Assisted suicide – Judgment no. 135]. Gazzetta Ufficiale della Repubblica Italiana, 165(30), 25–50.
Dovico, E. (2025, June 26). Suicidio assistito, un inganno che svilisce l’uomo [Assisted suicide, a deception that demeans man]. La Nuova Bussola Quotidiana. Retrieved July 10, 2025, from https://lanuovabq.it/it/suicidio-assistito-un-inganno-che-svilisce-luomo
Fornero, G. (2020). Indisponibilità e disponibilità della vita. Una difesa filosofico giuridica del suicidio assistito e dell’eutanasia volontaria [Availability and unavailability of life: A philosophical–legal defense of assisted suicide and voluntary euthanasia]. Torino: UTET Editori.
Il Consiglio Regionale. (2025, March 14). Legge regionale n. 16. Modalità organizzative per l’attuazione delle sentenze della Corte costituzionale 242/2019 e 135/2024 [Regional law no. 16: Organizational procedures for implementing Constitutional Court rulings 242/2019 and 135/2024]. Bollettino Ufficiale della Regione Toscana, 18, 4–11.
Jan Paweł II. (1995). Evangelium vitae [The gospel of life]. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana.
Kobyliński, A. (2023). Ethical and legal aspects of the dispute over the legalization of assisted suicide in Italy in 2017–2022. Studia Ecologiae et Bioethicae, 21(1), 23–33. https://doi.org/10.21697/seb.2023.08
Kobyliński, A. (2024). Osoba w centrum? Specyfika debaty bioetycznej we Włoszech [The person at the center? Specificity of the bioethical debate in Italy]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Kućko, W. (2020). Approcci contemporanei all’etica dei farmacisti e la loro valutazione alla luce dei princìpi della bioetica personalista [Contemporary approaches to pharmacy ethics and their evaluation in light of personalist bioethics]. Studia Ecologiae et Bioethicae, 18(3), 59–71. https://doi.org/10.21697/seb.2020.18.3.07
Menorello, D. (2025, June 9). Ci vuole una legge? Cerchiamo insieme il massimo bene possibile [Do we need a law? Let us seek together the greatest possible good]. Avvenire, 162, 9.
Moń, R. (2009). Moralne źródła deontologii lekarskiej [Moral sources of medical deontology]. Warszawskie Studia Teologiczne, 22(1), 175–184.
Pasquale, G. (Ed.). (2023). Educarsi a ben morire. Eutanasia, suicidio assistito, hospice [Learning to die well: Euthanasia, assisted suicide, hospice]. Napoli: Verbum Ferens.
Prokofieff, S. O., & Selg, P. (2024). Proteggere la vita. Etica e suicidio assistito dai medici [Protecting life: Ethics and assisted suicide by doctors]. Cantù: Widar Edizioni.
Raspanti, A. (2025). The debate in bioethics – Medically assisted suicide: The vision of Catholic theology. Medicina e Morale, 74(1), 117–124. https://doi.org/10.4081/mem.2025.1633
Savarino, L. (Ed.). (2021). Eutanasia e suicidio assistito. Una prospettiva protestante sul fine vita [Euthanasia and assisted suicide: A Protestant perspective on the end of life]. Torino: Casa Editrice Claudiana.
Scandroglio, T. (2025, July 10). Avvenire appoggia il Ddl sul suicidio assistito, travisando Wojtyła [Avvenire supports the bill on assisted suicide, misrepresenting Wojtyła]. La Nuova Bussola Quotidiana. Retrieved July 10, 2025, from https://lanuovabq.it/it/avvenire-appoggia-il-ddl-sul-suicidio-assistito-travisando-wojtyla
Scandroglio, T. (2020). Legge ingiusta e male minore. Il voto ad una legge ingiusta al fine di limitare i danni [Unjust law and lesser evil: Voting for an unjust law to limit harm]. Palermo: Phronesis Editore.
Senato della Repubblica, XIX Legislatura. (2025, July 2). Disegno di legge: Disposizioni esecutive della sentenza della Corte costituzionale del 22 novembre 2019, 242 [Bill: Executive provisions of Constitutional Court judgment 242, November 22, 2019]. Roma.
Stajano, A. (2021). Fine vita. Un problema di tutti. Riflessioni e proposte per una legge italiana condivisa sul suicidio assistito e l’eutanasia [End of life: A problem for all. Reflections and proposals for a shared Italian law on assisted suicide and euthanasia]. Torino: Edizioni Lindau.
Tasciotti, U. (2020). L’eutanasia e il suicidio assistito [Euthanasia and assisted suicide]. Roma: Aracne Editrice.
Tigrino, A. (2024). Suicidio assistito e autodeterminazione responsabile. I limiti costituzionali dell’intervento penale [Assisted suicide and responsible self-determination: The constitutional limits of criminal intervention]. Napoli: Editoriale Scientifica.
Ruggiero, R., Kaczmarek, S., Spiezia, F. S., & others. (2024). Human life and dignity: A dialogue between ethics and law. Medicina e Morale, 73(3), 357–372. https://doi.org/10.4081/mem.2024.1597
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio