Słowa kluczowe
profesjonalizacja
różnice pokoleniowe
samodzielność zawodowa
Jak cytować
Abstrakt
Profesjonalizacja zawodu położnej stanowi kluczowy proces zarówno z perspektywy samej grupy zawodowej, jak i jakości opieki zdrowotnej świadczonej kobietom i ich rodzinom. Zgodnie z definicją, profesjonalizacja to zbiorowa strategia podejmowana przez grupę zawodową w celu uzyskania uznanego statusu i autonomii. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Międzynarodowa Konfederacja Położnych (ICM) podkreślają znaczenie edukacji, regulacji prawnych i silnych organizacji zawodowych jako filarów tego procesu. Mimo globalnych wysiłków, tempo profesjonalizacji jest nierówne – położne w krajach wysokorozwiniętych często funkcjonują jako niezależne specjalistki, natomiast w wielu krajach o niższych dochodach brakuje im dostępu do formalnego kształcenia, licencji i uznania systemowego. Jednym z najważniejszych wskaźników profesjonalizacji jest samodzielność zawodowa, rozumiana jako zdolność do podejmowania decyzji klinicznych, prowadzenia ciągłej opieki i ponoszenia odpowiedzialności zawodowej. Na rozwój tej samodzielności wpływają zarówno czynniki systemowe (prawne, organizacyjne), jak i psychospołeczne – m.in. motywacja wewnętrzna, poczucie własnej skuteczności czy środowisko pracy. Istotną rolę odgrywają również różnice pokoleniowe – młodsze pokolenia położnych (np. generacja Z) wykazują większe oczekiwania wobec autonomii i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, ale także większe ryzyko wypalenia i niepewności zawodowej. Celem artykułu jest analiza samodzielności zawodowej położnych jako czynnika kluczowego w procesie profesjonalizacji, z uwzględnieniem uwarunkowań edukacyjnych, psychologicznych, pokoleniowych oraz systemowych, ze szczególnym odniesieniem do sytuacji w Polsce.
Bibliografia
Azmoude, E., Farkhondeh, F., Ahour, M., & Kabirian, M. (2017). Knowledge, practice and self-efficacy in evidence-based practice among midwives in East Iran. Sultan Qaboos University Medical Journal, 17(1), e66–e73. https://doi.org/10.18295/squmj.2016.17.01.012
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W. H. Freeman.
Bączek, G., Klimanek, J., Misztal, A., Wyrębek, A., Bień, A., & Pięta, B. (2023). Independence of midwives in a therapeutic team: A midwife as a coordinator of the patient’s stay at St. Sophia Hospital in Warsaw, Poland. European Journal of Midwifery, 7(Suppl. 1), Article 171961. https://doi.org/10.18332/ejm/171961
Bączyk-Rozwadowska, K. (2019). Samodzielność zawodowa pielęgniarki, położnej i ratownika medycznego [Professional independence of nurses, midwives, and paramedics]. Studia Iuridica Toruniensia, 22(1), 25–42. https://doi.org/10.12775/SIT.2018.002
Caiazzo, D., Kundisowa, L., Bocci, G., Vonci, N., Alaimo, L., Ardis, S., & Nante, N. (2019). Midwifery matters: Resilience and subjective wellbeing of midwives. European Journal of Public Health, 29(Suppl. 4), ckz187.169. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckz187.169
Chicca, J., & Shellenbarger, T. (2018). Connecting with Generation Z: Approaches in nursing education. Teaching and Learning in Nursing, 13(3), 180–184. https://doi.org/10.1016/j.teln.2018.03.008
Crowther, S., Maude, R., Bradford, B., Austin, D., Gilkison, A., McAra-Couper, J., & Krisjanous, J. (2021). When maintaining relationships and social connectivity matter: The case of New Zealand midwives and COVID-19. Frontiers in Sociology, 6, 614017. https://doi.org/10.3389/fsoc.2021.614017
Gheshlagh, R. G., Rezaei, H., & Parizad, N. (2021). The prevalence of occupational stress among Iranian midwives: A systematic review and meta-analysis. British Journal of Midwifery, 29(11), 634–640. https://doi.org/10.12968/bjom.2021.29.11.634
Grabowska, H., Grabowski, W., Fils, A., & Goworska-Krzemińska, A. (2018). New prescribing powers for Polish nurses and midwives in relation to ICNP®. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie [Public Health and Management], 16(2), 86–92. https://doi.org/10.4467/20842627OZ.18.010.9080
Gümüşdaş, M., Lazoğlu, M., & Ejder Apay, S. (2021). Comparing the professional commitment of midwives from X and Y generations. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi [Journal of Health and Nursing Management], 8(3), 335–344. https://doi.org/10.5222/SHYD.2021.52385
Guzewicz, P., & Sierakowska, M. (2022). The role of midwives in the course of natural childbirth: Analysis of sociodemographic and psychosocial factors: A cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(23), 15824. https://doi.org/10.3390/ijerph192315824
Jasiński, A., Derbis, R., & Walczak, R. (2021). Workload, job satisfaction and occupational stress in Polish midwives before and during the COVID-19 pandemic. Medycyna Pracy, 72(6), 665–675. https://doi.org/10.13075/mp.5893.01149
Jiang, X., Chen, X., Zheng, J., Zheng, Q., Huang, X., & Pan, Y. (2020). A multi-center cross-sectional study on midwives’ self-efficacy and influencing factors. Japan Journal of Nursing Science, 17(4), e12357. https://doi.org/10.1111/jjns.12357
Karkowska, D. (2007). Status zawodowy położnej: Zarys problemu [The professional status of the midwife: An outline of the problem]. Fundacja Rodzić po Ludzku.
Kemp, J., Maclean, G. D., & Moyo, N. (2021). Global midwifery: Principles, policy and practice. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-46765-4
Kontoyannis, M., Dagla, M., Kokkosi, E., Vivilaki, V., Katsetos, C., & Sarella, A. (2025). Factors affecting the implementation of community perinatal midwifery care in Greece, in relation to the perspectives, attitudes, and expectations of primary healthcare midwives. Cureus, 17(8), e80566. https://doi.org/10.7759/cureus.80566
Kool, L., Schellevis, F. G., Bax, I., Jaarsma, D. A. D. C., & Feijen-de Jong, E. I. (2023). Midwives’ perceptions of the performance and transition into practice of newly qualified midwives: A focus group study. Women and Birth, 36(1), 63–71. https://doi.org/10.1016/j.wombi.2022.03.001
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. (2019). Rozporządzenie z dnia 26 lipca 2019 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego [Regulation of 26 July 2019 on education standards preparing for the practice of physician, dentist, pharmacist, nurse, midwife, laboratory diagnostician, physiotherapist and paramedic]. Dziennik Ustaw, 2019, poz. 1573. Retrieved from https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001573
Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. (1997). Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1997 r. w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie [Regulation of the Minister of Health and Social Care of 2 September 1997 on the scope and type of preventive, diagnostic, therapeutic and rehabilitation services performed independently by a nurse without a physician’s referral, and the scope and type of such services performed independently by a midwife]. Dziennik Ustaw, 1997(116), poz. 750. Retrieved from https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19971160750
Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. (1998). Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 grudnia 1998 roku w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych [Regulation of the Minister of Health and Social Care of 17 December 1998 on postgraduate education of nurses and midwives]. Dziennik Ustaw, 1998(161), poz. 1110. Retrieved from https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19981611110
Moran, L., Foster, K., & Bayes, S. (2023). What is known about midwives’ well-being and resilience? An integrative review of the international literature. Birth, 50(4), 672–688. https://doi.org/10.1111/birt.12756
Nagórska, M. (Ed.). (2024). Medical professions in international perspective: Midwife. Rzeszów University Publishing House. https://doi.org/10.15584/978-83-8277-140-4
Neneman, M., Bączek, G., & Dmoch-Gajzlerska, E. (2019). The role of the midwife in the therapy of infertility in Poland in the opinion of patients. Nursing and Public Health, 9(1), 41–49. https://doi.org/10.17219/pzp/93531
Pop-Tudose, M. E., & Radu, M. C. (2023). Similarities in midwifery education, regulation, and practice across Europe: A literature review. European Journal of Midwifery, 7(Suppl. 1), Article 172978. https://doi.org/10.18332/ejm/172978
Prosen, M. (2022). A systematic integrative literature review of the factors influencing the professionalization of midwifery in the last decade (2009–2019). Midwifery, 106, 103246. https://doi.org/10.1016/j.midw.2021.103246
Renfrew, M. J., McFadden, A., Bastos, M. H., Campbell, J., Channon, A. A., Cheung, N. F., Silva, D. R. A. D., Downe, S., Kennedy, H. P., Malata, A., McCormick, F., Wick, L., & Declercq, E. (2014). Midwifery and quality care: Findings from a new evidence-informed framework for maternal and newborn care. The Lancet, 384(9948), 1129–1145. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(14)60789-3
Sabzevari, M. T., & Rad, M. (2019). Resilience strategies against working pressures in midwives: A qualitative study. Journal of Education and Health Promotion, 8, 33. https://doi.org/10.4103/jehp.jehp_241_18
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (1996). Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej [Act of 5 July 1996 on the professions of nurse and midwife]. Dziennik Ustaw, 1996(91), poz. 410. Retrieved from https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19960910410
Singh, A. P., & Dangmei, J. (2016). Understanding Generation Z: The future workforce. South Asian Journal of Multidisciplinary Studies, 3(3), 1–5.
Szlendak, B. (2000). Doskonalenie zawodowe położnych [Professional development of midwives]. Magazyn Pielęgniarki i Położnej, 9(3), 14–17.
Tan, S. H. E., & Chin, G. F. (2023). Generational effect on nurses’ work values, engagement, and satisfaction in an acute hospital. BMC Nursing, 22(1), 88. https://doi.org/10.1186/s12912-023-01256-2
Tzamakos, E., Metallinou, D., Tigka, M., Lykeridou, A., Sarantaki, A., & Nanou, C. (2024). The associations of perceived self-efficacy with emotional intelligence, personality, resilience, and attitudes towards death among midwives. Healthcare, 12(11), 1129. https://doi.org/10.3390/healthcare12111129
Vermeulen, J., Luyben, A., Jokinen, M., Matintupa, E., O’Connell, R., & Bick, D. (2018). Establishing a Europe-wide foundation for high quality midwifery education: The role of the European Midwives Association (EMA). Midwifery, 64, 128–131. https://doi.org/10.1016/j.midw.2018.06.009
Vermeulen, J., Luyben, A., O’Connell, R., Gillen, P., Escuriet, R., & Fleming, V. (2019). Failure or progress? The current state of the professionalisation of midwifery in Europe. European Journal of Midwifery, 3, Article 115038. https://doi.org/10.18332/ejm/115038
Vermeulen, J., Swinnen, E., D’haenens, F., Buyl, R., & Beeckman, K. (2016). Women’s preferences and knowledge about the legal competences of midwives in Brussels, Belgium: A descriptive observational study. Midwifery, 40, 177–186. https://doi.org/10.1016/j.midw.2016.07.002
Waddington, J. (2023). Self-efficacy. ELT Journal, 77(2), 237–240. https://doi.org/10.1093/elt/ccac046
Wyrębek, A., Klimanek, J., Misztal, A., Szlendak, B., & Bączek, G. (2024). Knowledge of women in Poland on the profession and competences of a midwife. European Journal of Midwifery, 8(March), Article 183910. https://doi.org/10.18332/ejm/183910
Yang, Y. T., Attanasio, L. B., & Kozhimannil, K. B. (2016). State scope of practice laws, nurse-midwifery workforce, and childbirth procedures and outcomes. Women’s Health Issues, 26(3), 262–267. https://doi.org/10.1016/j.whi.2016.02.003
Zarzeka, A., Panczyk, M., Belowska, J., Iwanow, L., Cieślak, I., Mazur, N., Paz Lourido, B., & Gotlib, J. (2018). The knowledge of nursing and midwifery students regarding new professional competences: Poland-wide multicenter study. Acta Poloniae Pharmaceutica–Drug Research, 75(4), 1031–1039. https://doi.org/10.32383/appdr/80968
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio