Słowa kluczowe
zachowania związane z jedzeniem
kobiety
młoda dorosłość
Jak cytować
Abstrakt
„Wysoka wrażliwość” to konstrukt stosunkowo nowy, zwłaszcza w polskiej psychologii. Jakkolwiek w świecie naukowym bywa przedmiotem kontrowersji, to wydaje się, że może mieć znaczenie eksplanacyjne, pomagające zrozumieć mechanizm funkcjonowania człowieka w rozmaitych sferach.
Celem projektu badań własnych było poznanie związków pomiędzy natężeniem wrażliwości a zachowaniami jedzeniowymi u młodych dorosłych kobiet. Próba składała się z 213 uczestniczek w stadium młodej dorosłości (tj. od 20. do 35. roku życia). Dobór badanych był celowy, a kryteria włączenia stanowiły płeć oraz wiek. Do pomiaru zmiennych głównych zastosowano Skalę Wysokiej Wrażliwości autorstwa Elaine Aron w adaptacji Agaty Borzyszkowskiej oraz Kwestionariusz Zachowań Związanych z Jedzeniem autorstwa Niny Ogińskiej-Bulik i Leszka Putyńskiego. W wyniku analizy uzyskanego materiału badawczego potwierdzono założenie główne o występowaniu związku między natężeniem wrażliwości a zachowaniami jedzeniowymi u badanych kobiet. Im wyższy poziom natężenia wrażliwości, tym wyższa skłonność do nieprawidłowych zachowań jedzeniowych. Dowiedziono także korelacji w zakresie różnicy między realną i idealną masą ciała a zachowaniami jedzeniowymi zarówno w ich wymiarze ogólnym, jak jedzenia emocjonalnego oraz restrykcji dietetycznych. Dodatkowo udokumentowano, że im większa różnica między realną i idealną masą ciała tym większa skłonność badanych kobiet do przejawiania nieprawidłowych zachowań jedzeniowych. Potwierdzono też częściowo związek między oceną adekwatności wsparcia oraz uciążliwości stresu z zachowaniami jedzeniowymi.
Bibliografia
Acevedo, B., Aron, E., Pospos, S., Jessen, D. (2017). The functional highly sensitive brain: a review of the brain circuits underlying sensory processing sensitivity and seemingly related disorders. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 374–381. https://doi.org/10.1098/rstb.2017.0161
Aron, E. (2017). The Highly Sensitive Person. How to Thrive When the World Overwhelms You. Londyn: Harper Collins Publishers.
Aron, E.N., Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 345–368. https://doi.org/10.1037/0022-3514.73.2.345
Aron, E.N., Aron, A., Jagiellowicz, J. (2012). Sensory processing sensitivity: A review in the light of the evolution of biological responsivity. Personality and Social Psychology Review, 16(3), 262–282. https://doi.org/10.1177/1088868311434213
Aron, E.N. (1996). The Highly Sensitive Person. Broadway Books.
Assary E., Zavos H.M.S., Krapohl E., Keers R., Pluess M. (2020). Genetic architecture of Environmental Sensitivity reflects multiple heritable components: a twin study with adolescents. Molecular Psychiatry, 26, 4896–4904. https://doi.org/10.1038/s41380-020-0783-8
Baryła-Matejczuk M. (2019). A model of support for highly sensitive children of preschool and early school age. Avances en Psicología Clinica, 272-280.
Bedyńska, S., Cypryańska, M. (2013). Statystyczny drogowskaz. Warszawa: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
Bell, K., Wildbur, D. (2017). Self-Disgust within Eating Disordered Groups: Associations with Anxiety. Disgust Sensitivity and Sensory Processing, 25(5), 373-380. https://doi.org/10.1002/erv.2529
Brytek-Matera, A., Charzyńska, E. (2009). Poznawcze i behawioralne determinanty zaburzeń odżywiania u kobiet z otyłością. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 5(2), 45–50.
Chen, C., He, Q., Chen, C., He., L. (2011). Contributions of Dopamine-Related Genes and Environmental Factors to Highly Sensitive Personality: A Multi-Step Neuronal System-Level Approach. Plos One, 6(7), e21636. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0021636
Coulthard, H., Williamson, I., Palfreyman, Z., & Lyttle, S. (2018). Evaluation of a pilot sensory play intervention to increase fruit acceptance in preschool children. Appetite, 120, 609–615. https://doi.org/10.1016/j.appet.2017.10.011
Czepczor, K., Brytek-Matera, A. (2017). Jedzenie pod wpływem emocji. Warszawa: Difin.
Eşkisu, M., Ağırkan, M., Çelik, O., Yalçın, R., Haspolat, N. (2022). Do the Highly Sensitive People Tend to have Psychological Problems Because of Low Emotion Regulation
and Dysfunctional Attitudes? Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 40, 683-706. https://doi.org/10.1177/0146167210371383
Evers, C., Stok, F.M., de Ridder, D.T. (2010). Feeding Your Feelings: Emotion Regulation Strategies and Emotional Eating. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(6), 792-804. https://doi.org/10.1177/0146167210371383
Farrow, C.V., Coulthard, H. (2012). Relationships between sensory sensitivity, anxiety and selective eating in children. Appetite, 58(3), 842-6. https://doi.org/10.1016/j.appet.2012.01.017
Greven, C.U., Lionetti, F., Booth, C., Aron, E.N., Fox, E., Schendan, H.E., Pluess, M., Bruining, H., Acevedo, B., Bijttebier, P., Homberg, J. (2019). Sensory Processing Sensitivity in the context of Environmental Sensitivity: A critical review and development of research agenda. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 98, 287–305. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2019.01.009
Haberlin, S. (2015). Don’t stress: What do we really know about teaching gifted children to cope with stress and anxiety? Gifted and Talented International, 30(2), 146-151. https://doi.org/10.1080/15332276.2015.1137465
Jaworski, M., Fabisiak, A. (2017). Psychospołeczne determinanty wyboru żywności. Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula, 54(3), 17-29.
Juruć, A., Wierusz-Wysocka, B., Bogdański, P. (2011). Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej masy ciała. Farmacja Współczesna, 4, 119-126.
Kitajima, T., Otani, R., Inoue, T., Matsushima, N., Matsubara, N., Sakuta, R. (2022). Sensory processing in children and adolescents shortly after the onset of anorexia nervosa: a pilot study. BioPsychoSocial Medicine, 16-27. https://doi.org/10.1186/s13030-022-00256-z
Korwin-Szymanowska, A., Tuszyńska, L. (2015). Zachowania żywieniowe jako nieodłączny element edukacji zdrowotnej – raport z badań. (W:) A. Wolska-Adamczyk (red.), Znaczenie racjonalnego żywienia w edukacji zdrowotnej, 23-38. Warszawa: WSIiZ.
Łuczak, A. (2016). Czynniki stresogenne i sytuacje trudne oraz ich związek z emocjonalnym i nawykowym przejadaniem się i jego konsekwencjami w grupie kierowców samochodów ciężarowych. Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska, 24(4),193-206. https://doi.org/10.17951/j.2016.29.4.193
Mendoza, J. (2019). Eating Rewards the Gears of the Clock. Trends in Endocrinology and Metabolism, 30(5), 299-311. https://doi.org/10.1016/j.tem.2019.03.001
Muenning, P., Jia, H., Lee, R., Lubetkin, E. (2008). I Think Therefore I Am: Perceived Ideal Weight as a Determinant of Health. American Journal of Public Health, 98(3), 501-506. https://doi.org/10.2105/AJPH.2007.114769
Naish, K.R., Harris, G. (2012). Food intake is influenced by sensory sensitivity. PLoS One, 7(8):e43622. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0043622
Ogińska-Bulik, N., Putyński, L. (2000). Kwestionariusz Zachowania Jedzeniowe Związane z Jedzeniem: konstrukcja i własności psychometryczne. Folia Psychologica, 4, 25-33.
Pluess, M. (2015). Individual Differences in Environmental Sensitivity. Child Development Perspectives, 9(3), 138-143. https://doi.org/10.1111/cdep.12120
Potocka, A., Mościcka, A. (2011). Stres oraz sposoby radzenia sobie z nim a nawyki żywieniowe wśród osób pracujących. Medycyna Pracy, 62(4), 377-388.
Sagardoy, R., Morales, G., Garcia, S., Julián, R., Fernández, A., Ostolaza, G., Martínez, G. (2015). Heightened sensitivity to somatosensory stimuli in anorexia nervosa: an exploratory study with the SASTCA scale. Nutricion Hospitalaria, 31(3), 1413-1422. https://doi.org/10.3305/nh.2015.31.3.8320
Saure, E., Lepistö-Paisley, T., Raevuori, A. Laasonen, M. (2022). Atypical Sensory Processing Is Associated With Lower Body Mass Index and Increased Eating Disturbance in Individuals With Anorexia Nervosa Front. Psychiatry, 13, https://doi.org/10.3389/fpsyt.2022.850594
Steinberg, D., Perry, T., Freestone, D., Hellner, M., Baker, J., Bohon, C. (2023). Evaluating differences in setting expected body weight for children and adolescents in eating disorder treatment. International Journal of Eating Disorders, 56(3), 595-603, https://doi.org/10.1002/eat.23868
Vien, C. (2015). Millennial women: How to woo a new generation of employees. Journal of Accountancy, 220, 26-30.
Zarychta, E., Mullan, B., Łuszczyńska, A. (2022). It doesn’t matter what they say, it matters how they behave: Parental influences and changes in body mass among overweight and obese adolescents. Appetite, 96, 47-55. https://doi.org/10.1016/j.appet.2015.08.040
Ziółkowska, B., Wycisk, J. (2019). Autodestruktywność dzieci i młodzieży. Warszawa: Difin.