Słowa kluczowe
teoria umysłu
zaburzenia komunikacji
kompetencja komunikacyjna
kompetencja językowa
AAC.
Jak cytować
Abstrakt
W niniejszym artykule podjęta została próba scharakteryzowania metod komunikowania się z osobami z autyzmem. Przeanalizowane zostały typowe dla owego zaburzenia nieprawidłowości w obszarze komunikacyjnym w kontekście deficytu teorii umysłu. Zarysowany został uogólniony profil pozakonwencjonalnych stylów porozumiewania się osób z autyzmem, którym zwykle nie przypisuje się intencji komunikacyjnej. Poza wskazówkami dotyczącymi dekodowania zachowań komunikacyjnych, przedstawione zostały także alternatywne i wspomagające sposoby komunikowania się z osobami z autyzmem.Bibliografia
Atwood, T. (1998). Asperger’s syndrome. A guide for parents and professionals, London-Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Baron-Cohen, S. (1997). Mindblindness. An essay on autism and theory of mind, Cambridge, Massachusets/London, England: A Bradford Book. The MIT Press.
Baxter, S., Enderby, P., Evans, P., Judge, S. (2012). Interventions using high-technology communication devices: a state of the art review, Folia Phoniatrica et Logopaedica, 64, 137-144.
Błeszyński, J. (2015). Komunikacja osób ze spektrum autyzmu - w poszukiwaniu najlepszych rozwiązań, (w:) Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem, B.B. Kaczmarek, A. Wojciechowska (red.), 33-42, Kraków: Impuls.
Chiang, C.H., Soong, W.T., Lin, T.L., Rogers, S.J. (2008). Nonverbal communication skills in young children with autism, Journal of Autism and Developmental Disorders, 38, 1898-1906.
Cichocka-Segiet, K. (2017). Konstruowanie indywidualnych programów edukacyjno-terapeutyczych dla dzieci/uczniów ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi/niemówiących, (w:) Dzieci z trudnościami rozwojowymi w młodszym wieku. Indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne w procesie wspierania dzieci, E. Śmiechowska-Petrovskij (red.), 77-100, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Czaplewska, E. (2012). Rozumienie pragmatycznych aspektów wypowiedzi przez dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym SLI, Gdańsk: Harmonia Universalis.
De Clercq, H. (2007). Autyzm od wewnątrz – przewodnik, Warszawa: Fraszka Edukacyjna: Fundacja Synapsis.
Frith, U. (1996). Cognitive explanations of autism, Acta Paediatrica, 85(416), 63-68.
Frith, U. (2008). Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk: GPW.
Goldstein, S., Ozonoff, S. (2017). Perspektywa historyczna i ogólna charakterystyka, (w:) Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu, S. Goldstein, J.A. Naglieri, S. Ozonoff (red.), 18-38, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Howlin, P., Baron-Cohen, S., Hadwin, J. (2010). Jak uczyć dzieci autystyczne czytania umysłu. Zeszyt ćwiczeń dla nauczycieli i rodziców, Kraków: Wydawnictwo JAK.
Kaczmarek, B.B. (2010). Nie jak, ale dlaczego? O własnym języku dzieci z autyzmem, (w:) Autyzm. Na granicy zrozumienia, B. Winczura (red.), 109-132, Kraków: Impuls.
Kaczmarek, B.B. (2015). Obraz narzędziem komunikacji - znaki i strategie wizualne w usprawnianiu społecznego zrozumienia i komunikacji osób z ASD, (w:) Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem, B.B. Kaczmarek, A. Wojciechowska (red.), 143-200, Kraków: Impuls.
Kawa, R. (2015). Picture Exchange Communication System (PECS) jako metoda rozwijania umiejętności komunikowania się dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, (w:) Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem, B.B. Kaczmarek, A. Wojciechowska (red.), 255-292, Kraków: Impuls.
Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact, Nervous Child, 2, 217-250.
Kurcz, I. (2005). Psychologia języka i komunikacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe “Scholar”.
Markiewicz, K. (2004). Możliwości komunikacyjne dzieci autystycznych, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Mitchell, P. (1997). Introduction to theory of mind: Children, autism and apes, London, England: Edward Arnold Publishers.
Młynarska, M. (2008). Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Prizant, B., Duchan, J. (1981). The function of immediate echolalia in autistic children, Journal of Speech and Hearing Disorders, 46, 296-307.
Prizant, B., Wetherby, A. (1985). Intentional communicative behavior of children with autism: Theoretical and practical issues, Australian Journal of Human Communication Disorders, 13, 21-59.
Prizant, B., Fields-Meyer, T. (2017). Niezwyczajni ludzie: nowe spojrzenie na autyzm, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pisula, E. (2018). Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Rutter, M. (1970). Autistic children: Infancy to adulthood, Seminars in Psychiatry, 2, 445-450.
Rutter, M. (1983). Cognitive deficits in the pathogenesis of autism, Child Psychology & Psychiatry & Allied Disciplines, 24(4), 513-531.
Rygielska, A. (2018). Komunikacja w autyzmie oraz sposoby wspierania jej rozwoju, (w:) Komunikacja - mowa - język osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, J.J. Błeszyński (red.), 57-86, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Schuler, A.L., Prizant, B.M. (1999). Ułatwiona komunikacja: podejście przedjęzykowe, (w): Dziecko Autystyczne, Vol. 7., T. Gałkowski (red.), 5-26, Warszawa: Wydawnictwo AKTA.
Silberman, S. (2017). Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności, Białystok: Vivante.
Stewart, J. (2002). Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szwajda, U. (2014). O mówieniu bez komunikowania, czyli dyskurs i interakcja w autyzmie, Socjolingwistyka, XXVIII, 93-107.
Tager-Flusberg, H., Paul, R., Lord, C. (2005). Language and Communication in Autism, (in:) Handbook of autism and pervasive developmental disorders: Diagnosis, development, neurobiology, and behavior, F.R. Volkmar, R. Paul, A. Klin, D. Cohen (eds.), 335-365, Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc.
Tetzchner, S., Martinsen, H. (2002). Wprowadzenie do alternatywnych wspomagających sposobów porozumiewania się, Warszawa: Stowarzyszenie “Mówić bez słów”.
Volkmar, F. R., Klin, A. (2005). Issues in the classification of autism and related conditions, (in:) Handbook of autism and pervasive developmental disorders, F.R. Volkmar, R. Paul, A. Klin, D. J. Cohen (eds.), 5-41, Hoboken: Wiley.
Wetherby, A.M. (2009). Understanding and measuring social communication in children with autism spectrum disorders, (in:) Social and communication development in autism spectrum disorders, T. Charman, W. Stone (eds.), 3-34, New-York - London: The Guilford Press.
Winczura, B. (2015). Komunikacja społeczna u dzieci ze spektrum autyzmu w świetle prekursorów rozwoju teorii umysłu, (w:) Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem, B.B. Kaczmarek, A. Wojciechowska (red.), 43-68, Kraków: Impuls.
Wojciechowska, A. (2015). Metody komunikacji wspomagającej i alternatywnej we wczesnym wspomaganiu rozwoju dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, (w:) Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem, B.B. Kaczmarek, A. Wojciechowska (red.), 131-141, Kraków: Impuls.
Yates, K., Le Couteur, K. (2009). Diagnosing autism, Pediatrics and Child Health, 19, 55-59.