Keywords
dzieci
dzieci i młodzież
negatywne doświadczenia w dzieciństwie
przemoc domowa
psychoterapia poznawczo-behawioralna
How to Cite
Abstract
A child’s experience of domestic violence can be considered interpersonal trauma, as they are harmed by someone they know and are close to. On the other hand, domestic violence is associated with severe and chronic stress, which in the long term can have devastating effects on the child’s physical and mental health. The aim of this review paper is to present the problem of domestic violence against children, signaling modern methods of cognitive-behavioral psychotherapy that are highly effective in treating psychological trauma. The article consists of two parts: the first part provides characteristics and a scale of the phenomenon of domestic violence against children, its determinants and its consequences. The second part reviews effective CBT strategies in the treatment of post-traumatic disorders. The subject matter for the first part of this article relates to theoretical models of the causes of violence, in terms of its determinants, and in particular the GAM (General Aggression Model), Albert Bandury’s social learning theory, and the theory of intergenerational transmission of violence. As part of the characterization of the consequences of domestic violence, numerous studies confirming the relationship between relation trauma and a range of diverse disorders are cited. In particular, the etiology of PTSD is discussed. The second part of the article addresses effective methods of trauma treatment based on the cognitive-behavioral paradigm. Trauma-focused cognitive-behavioral psychotherapy (TF-CBT), as a practice based on reliable scientific evidence (EBP – evidence-based practice), has been recognized as the first-line therapy for the treatment of post-traumatic stress disorders. The text presents Edna Foa’s prolonged exposure method, Patricia Resick’s cognitive processing therapy, along with a discussion of the neurobiological basis of PTSD and CPT. The paper also includes a description of an innovative process-based approach. An important research task for the future remains to conduct further scientific research on predictors of the effectiveness of PTSD treatment, with particular emphasis on the therapeutic alliance and factors protecting children from developing trauma.
References
Brewin, C. R., Dalgleish, T., Joseph, S. (1996). A dual representation theory of posttraumatic stress disorder. Psychological Review, 103(4), 670-686. doi: 10.1037/0033-295x.103.4.670.
Chrestman, K. R., Gilboa-Schechtman, E., Foa, E.B. (2014). Odzyskaj życie po traumie: przedłużona ekspozycja w terapii PTSD nastolatków. Poradnik pacjenta. Sopot: GWP.
Cloitre, M., Garvert, D.W., Brewin, C. R., Bryant, R. A, Maercker, A. (2013). Evidence for proposed ICD-11 PTSD and complex PTSD: a latent profile analysis. European Journal of Psychotraumatology, 4, 1-12. doi:10.3402/ejpt.v4i0.20706
Cloitre, M., Garvert, D.W., Weiss, B., Carlson, E.B., Bryant, R. A. (2014). Distinguishing PTSD, Complex PTSD, and Borderline Personality Disorder: A latent class analysis. European Journal of Psychotraumatology, 5, 1-10. doi:10.3402/ejpt.v5.25097
Dąbkowska M. (2022). Zaburzenie stresowe pourazowe. (W:) M. Janas-Kozik M, T. Wolańczyk (red.), Psychiatria dzieci i młodzieży. T. 2., 15-44, Warszawa: PZWL.
Dooling, D. J., Lachman, R. (1971). Effects of comprehension on retention of prose. Journal of Experimental Psychology, 88(2), 216–222. https://doi.org/10.1037/h0030904
Foa, E.B., Gilboa-Schechtman, E., Chrestman, K.R. (2014). Przedłużona ekspozycja w terapii PTSD nastolatków. Emocjonalne przetwarzanie traumatycznych doświadczeń. Podręcznik terapeuty. Sopot: GWP.
Franczok-Kuczmowska, A. (2022). Badanie odporności psychicznej u osób dorosłych. Psychologia Rozwojowa, 27(1), 9-26. doi: 10.4467/20843879PR.22.001.16676
Froń O., Lewandowska A. (2023). Złożony zespół stresu pourazowego u dzieci i młodzieży – walidacja nowego zaburzenia w ICD-11. (W:) A. Lewandowska, Monografia. Psychiatria wieku rozwojowego. Warszawa: Medical Tribune.
Gałecki, P. (2024). Kryteria diagnostyczne DSM-5-TR. Wrocław: Edra Urban & Partner.
Gałecki, P., Szulc, A. (2023). Psychiatria. Rozpoznania według ICD-11. T. 2. Wrocław: Edra Urban & Partner.
Gałecki, P., Szulc, A.(2023). Zaburzenia swoiście związane ze stresem. (W:) P. Gałecki, A. Szulc (red.), Psychiatria. Rozpoznania według ICD-11. T. 1., 345- 372, Wrocław: Edra Urban & Partner.
Greenberg M. (2018). Mózg odporny na stres. Poznań: REBIS.
Grzegorzewska, I. (2020). Terapia dzieci po urazach psychicznych. (W:) I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, A. R. Borkowska (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, 869-877, Warszawa: PWN.
Helmreich, I., Kunzler, A., Chmitorz, A., König, J., Binder, H., Wessa, M., Lieb, K. (2017). Psychological interventions for resilience enhancement in adults. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 2, CD012527. doi: 10.1002/14651858.CD012527.
Herman, J.L. (2002). Przemoc - uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk: GWP.
Hofmann,S. G., Curtiss, J. E., Hayes S. C. (2020). Beyond linear mediation: toward a dynamic network approach to study treatment processes. Clinical Psychology Review, 76: 101824. doi:10.1016/j.cpr.2020. 101824.
KGP. Przemoc w rodzinie – dane od 2012 roku. (dostęp: 15.05.2024 r.).
Kowalski, J., Blaut, A., Dragan, M., Farley, D., Pankowski, D., Sanna, K., Śliwerski, A., Wiśniowska, J. (2024). Systematyczny narracyjny przegląd metaanaliz badań nad skutecznością psychoterapii poznawczo-behawioralnej i zaleceń terapeutycznych opublikowanych między 2010 a 2023. Warszawa: Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej im. Prof. Zdzisława Bizonia.
Łosiak, W. (2022). Natura zaburzeń psychicznych a ich opisywanie. Esej o podejściu dymensjonalnym. (W:) P. Brudek, D. Mącik, D. Kuncewicz (red). Psychologia kliniczna w trosce o godność człowieka, 347-355. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Mellibruda, J. Dziecięce traumy i trudne życie - nie tylko u DDA. https://psychologia.edu.pl/component/content/article/115-teksty/1374-dzieciece-traumy-i-trudne-zycie-nie-tylko-u-dda.html (dostęp: 08.04.2025 r.).
Mende, W. (2015). 16 lat procedury „Niebieskie Karty” z perspektywy danych statystycznych. Kwartalnik Policyjny, 3, 15-20.
Merecz-Kot, D. (2021). Diagnoza zaburzeń w stanie zdrowia po doświadczeniach traumatycznych – perspektywa historyczno-kulturowa. (W:) M. Dragan, M. Rzeszutek (red.), Z badań nad traumą psychiczną w Polsce,17-39. Warszawa: Wydawnictwo naukowe SCHOLAR.
Młyński, J. (2012). Przemoc w rodzinie – skala zjawiska, ofiary przemocy i formy pomocy pracowników socjalnych. Studia Socialia Cracoviensia, 4(2), 141-156. https://doi.org/10.15633/ssc.416
Møller, L., Augsburger, M., Elklit, A., Søgaard, U., Simonsen, E. (2020). Traumatic expieriences, ICD-11 PTSD, ICD – 11 complex PTSD, and the overlap with ICD-10 diagnoses. Acta Psychiatr Scand, 141(5), 421-431.
Ong, C.W, Hayes, S. C., Hofmann, S. G. (2022). A process-based approach to cognitive behavioral therapy: A theory-based case illustration. Frontiers in Psychology. 13:1002849. doi: 10.3389/fpsyg.2022.1002849
Polok, G. (2021). Rozwinąć skrzydła. Katowice.
Popiel, A., Pragłowska, E. (2022). Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Wyd. II rozszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN S.A.
Popiel, A., Zawadzki, B. (2023). Psychoterapia – quo vadis? Kwartalnik NAUKA, 3, 61-85. doi: 10.24425/nauka.2023.147311
Portal Polskiej Policji. Statystyka. Przemoc domowa – dane za 2024 rok. www.statystyka.policja.pl (dostęp: 02.04.2025 r.).
Pospiszyl, I. (1998). Przemoc w rodzinie. Warszawa: WSiP.
Resick, P.A, Monson, C.M., Chard, K. M. (2019). Terapia przetwarzania poznawczego w zespole stresu pourazowego (PTSD): podręcznik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 września 2023 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”.
Sieński, M. M. (2021). Rewiktymizacja wśród kobiet doznających przemocy w rodzinie. Znaczenie wczesnych nieadaptacyjnych schematów. Praca doktorska. Poznań: UAM.
Smith, C., Ford, C. E. L., Dalgleish, T., Smith, P., McKinnon, A., Goodall, B., Wright, I., Pile, V., Meiser-Stedman, R. (2024). Cognitive therapy for PTSD following multiple-trauma exposure in children and adolescents: a case series. Behavioural and Cognitive Psychotherapy. https://doi.org/10.1017/S1352465824000444
Zawadzki, B., Popiel A. (2014). Na rozstaju dróg: struktura objawów stresu pourazowego (PTSD) po DSM-5, a przed ICD-11. Kwartalnik NAUKA, 4, 69-86.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Copyright (c) 2025 Quarterly Journal Fides et Ratio